بررسی و تحلیل مواضع ایلخانی قشقایی در نحوه تعامل با قوای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در جنگ جهانی اول (از آغاز جنگ تا می 1918 / اردیبهشت 1298 )

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر.

چکیده

 طی جنگ جهانی اول، جنوب ایران متأثر از رقابت و تخاصم قوای فرامنطقه­ای درگیر در جنگ؛ اوضاع متشنجی داشت. در این راستا حضور قوای وطن­پرست در سپهر عمومی سیاسی ـ امنیتی فارس متأثر از اقدامات و حضور دو قدرت فرامنطقه­ای قابل‌تحلیل و ارزیابی است. چگونگی برخورد و تعامل ایلخانی قشقایی با قوای فرامنطقه­ای و تعلل­های وی در همکاری با نیروهای ملی و مردمی و در مقابل چرایی مماشات او با بریتانیایی­ها در آغاز جنگ و نبرد با آنان پس از واقعه خان زنیان به‌عنوان سؤال اصلی طرح‌شده و این فرضیه که خطر حذف از صحنه قدرت، ایلخانی قشقایی را بر آن داشت تا سرانجام وارد مقابله مستقیم و جنگ با انگلیسی­ها گردد؛ مورد ارزیابی قرار می­گیرد. در این نوشتار با تأکید بر اسناد، منابع و داده‌های نو و مقابله آن‌ها با تحقیقات جدید و اسناد موجود، نشان داده خواهد شد، ایلخانی قشقایی نه‌تنها از اتخاذ موضعی صریح در همراهی با مجاهدین جنوب خودداری کرد بلکه در مواضعه با رقبا و دشمنان سنتی خود وارد بازی پیچیده­ای گردیده است.
 
        

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Positions of the Qashqai Il-Khani on His Interaction with Regional and Trans-Regional Forces during World War I (From the beginning of the war till May-1918)

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Gholizadeh 1
  • Ali Shahvandi 2
1
2
چکیده [English]

  
 
During World War I, Southern Iran was in a chaotic situation, affected by the rivalry and animosity of the trans-regional warring parties. In this regard, being influenced by the presence and the interactions of two trans-regional superpowers, the measures of the patriotic forces in general political and security atmosphere of Fars are worthy to be analyzed and evaluated. How the Qashqai Il-Khani interacted with the trans-regional forces and his procrastination in collaboration with the national and popular forces and on the other hand the reason for his appeasement with the British forces at the beginning of the war and combatting them after the Event of Khaneh Zenyan, is this study's main question. The hypothesis that the danger of being removed from power, motivated the Qashqai Il-Khani to finally enter into direct confrontation and a war with the British forces was evaluated in this study. Based on new and recent documents and data, contrasting them with new research and existing documents, the findings indicated that the Qashqai Il-Khani not only refrained from taking a clear stance towards cooperating with the southern patriots but also got involved with a complicated political game against his old enemies and rivals.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War I
  • Qashqai Il-Khani
  • Fars
  • the Event of Khaneh Zenyan

مراجع

-         احرار، احمد؛ (1352). طوفان در ایران، جلد دوم، بی­جا: چاپخانه محمدعلی علمی.
-         اخگر، احمد؛ (1366). زندگی من در هفتاد سال تاریخ معاصر ایران، تهران: انتشارات ناصری
-         اوکانر، فردریک؛ (1367). از مشروطه تا جنگ جهانی اول (خاطرات فردریک اوکانر)، ترجمه حسن زنگنه، تهران: انتشارات شیرازه.
-         اولسون، ویلیام؛ (1380). روابط ایران و انگلیس در جنگ جهانی اول، ترجمه حسن زنگنه، تهران: انتشارات شیرازه.
-     بلادی بوشهری، سید عبدالله؛ (1372). لوایح و سوانح، بوشهر: انتشارات کنگره بزرگداشت هشتادمین سالگرد شهادت رئیس‌علی دلواری.
-         بلوشر، ویپرت فن؛ (1369)، سفرنامه بلوشر، تهران: خوارزمی.
-         بیات، کاوه؛ (1369)، ایران و جنگ جهانی اول: اسناد وزارت داخله، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
-     جنگ جهانی اول در جنوب ایران (گزارش‌های سالانه کنسولگری بریتانیا در بوشهر)، (1373)، ترجمه‌ی کاوه­ی بیات، بوشهر: انتشارات کنگره­ی بزرگداشت هشتادمین سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری.
-     خیراندیش، عبدالرسول؛ (1373)، «اوضاع فارس در سال‌های جنگ جهانی اول»، مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت شهید رئیس‌علی دلواری، به کوشش محمدحسن نبوی، بوشهر: کنگره‌ی بزرگداشت هشتادمین سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری.
-     رئیس الاطباء، سیدمیرزاعلاءالدین­حسین؛ (1389)، دره الانوار حسنی، به تصحیح علی‌اکبر صفی پور و پرتو پروین، جلد اول، شیراز: انتشارات بنیاد فارس شناسی.
-         سایکس، سرپرسی؛ (1370)، تاریخ ایران، ترجمه محمدتقی فخر داعی گیلانی، جلد دوم، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
-         سایکس، کریستوفر؛ (1375)، واسموس یا لورنس آلمانی، ترجمه فرشته میر فخرایی، تهران: نشر نویسا.
-         سپهر، احمدعلی (مورخ الدوله)؛ (1378). ایران در جنگ بزرگ، چاپ دوم، تهران: نشر ادیب.
-         سعادت کازرونی، محمدحسین، (1390). تاریخ بوشهر، به تصحیح عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخ الحکمایی، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
-         سفیری، فلوریدا، (1364). پلیس جنوب ایران، ترجمه منصوره اتحادیه منصوره­ی جعفری فشارکی، تهران: نشر تاریخ ایران.
-         فراشبندی، علی مراد؛ (1365). جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-         فن میکوش، داگوبرت؛ (1376). واسموس، ترجمه کیکاووس جهانداری، بوشهر: انتشارات بوشهر شناسی.
-         قشقایی، ملک منصورخان، (1393). خاطرات ملک منصورخان قشقایی، تهران: نشر نامک.
-         کیانی، منوچهر؛ (1385). تاریخ مبارزات مردم ایل قشقایی از صفویه تا پهلوی، شیراز: کیان نشر.
-         کیانی، منوچهر؛ (1382). صولت الدوله پرچم‌دار حماسه‌ی جنوب، شیراز: کیان نشر.
-         مابرلی، جمیز؛ (1369). عملیات در ایران، ترجمه کاوه­ی بیات، تهران، انتشارات رسا.
-         مطهری­زاده، موسی؛ (1380). ناصر دیوان کازرونی به روایت اسناد، شیراز: انتشارات کازرونیه.
-         میرزائی دره­شوری، غلامرضا؛ (1381). قشقایی­ها و مبارزات مردم جنوب، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-         نصیری طیبی، منصور؛ (1392)، نبرد قشقایی­ها و انگلیسی­ها در جنگ جهانی اول به روایت اسناد، شیراز: انتشارات قشقایی.
-         نیدرمایر، اسکارفن؛ (1380). زیر آفتاب سوزان ایران (خاطرات نیدرمایر)، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: انتشارت اساطیر
-         نیرشیرازی، عبدالرسول؛ (1382). تحفه­ی نیر، به تصحیح دکتر محمد یوسف نیری، شیراز: انتشارات بنیاد فارس شناسی.
-         نیلسون، گوستاو، (1389). جنگ جهانی اول و فارس، ترجمه افشین پرتو، تهران: انتشارات بنیاد فارس شناسی.
-         سند شماره یک (شناسه سند 2872/290 سازمان اسناد و کتابخانه ملی).
-         سند شماره دو (به شناسه سند 7104/296 سازمان اسناد و کتابخانه ملی).
 
مطالعات تاریخی جنگ
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
3
فروردین 1397
صفحه 97-121

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار