تقابل و تعامل زرتشتیان و مسلمانان در سده‌های نخستین اسلامی؛ ارزیابی انتقادی کتاب ستیز و سازش اثر جمشید گرشاسب چوکسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی – دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی – دانشگاه تهران

چکیده

جمشید گرشاسب چوکسی در کتاب ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده­های اسلامی، به بررسی مناسبات زرتشتیان و مسلمانان در ایران طی نخستین سده­های دوره اسلامی پرداخته است. در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهی انتقادی به این اثر، جایگاه این کتاب در مطالعات اسلام و ایران روشن شود. به نظر می­رسد که با توجه به اینکه چوکسی در وهله نخست دین­پژوه است نه مورخ، کتابش به لحاظ بینش و روش تاریخی ضعف­های جدی دارد. اگرچه استفاده او از منابع اوستایی و بررسی نقش ادبیات آخرالزمانی و بررسی اجمالی تأثیرپذیری متقابل متون زرتشتی و اسلامی در تدوین سیره پیامبر(ص) و زرتشت از وجوه برتری این کتاب به شمار می­رود؛ اما ضعف­هایی متوجه آن است که ارزیابی آن­ها در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته است. همدلی چوکسی با هم­کیشان خود، تسلط نداشتن به زبان عربی، ضعف روش­شناسی و منبع­شناسی تاریخی و نیز دیدگاه­ها و تحلیل­های تاریخی بعضا نادرست وی از مهم­ترین ایرادهای کتاب ستیز و سازش است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Confrontation and Interaction between Zoroastrians and Muslims in Early Islamic Centuries: A Critical Study of Choksy's Conflict and Cooperation Confrontation and Interaction between Zoroastrians and Muslims in Early Islamic Centuries: A Critical Study of Choksy's Conflict and Cooperation Confrontationand Interaction between Zoroastrians and Muslims in Early Islamic Centuries: A Critical Study of Choksy's Conflict and Cooperation

نویسندگان [English]

  • Muhammad Taqavi 1
  • samaneh khalilifar 2
  • Mohsen Massumi 3
1 Tehran University
2 phd student university of tehran
3 Tehran University
چکیده [English]

 
J. K. Choksy evaluated the relationship between Zoroastrians and Muslims in Conflict and Cooperation; Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society. In this paper, we tried to critically review Choksy's book and clarify its position in Islamic and Iranian studies. It seems that his work suffers from major weaknesses in terms of historical insight and methodology because he is primarily a scholar of religions, not a historian. However, his work is admirable for using Zoroastrian resources, its evaluating end of time literature and overviewing the mutual influences of Zoroastrian and Islamic texts from each other in writing the life conducts of Prophet Muhammad (PBUH) and Zoroaster. Nevertheless, Choksy's sympathy for Zoroastrians, low proficiency in Arabic, weakness of historical methodology and recognition of resources as well as of his sometimes false historical views and analyses are of the most important shortcomings of Conflict and Cooperation.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conflict and Cooperation
  • J. K. Choksy
  • Islam and Iran
  • Zoroastrians
  • Muslims
  • Arab conquests

مراجع

 

1)      قرآن کریم.
2)      آذرنوش، آذرتاش (1391). چالش میان فارسی و عربی سده­های نخست، تهران: نی.
3)      ابن­رسته، احمد بن­عمر (1892). الأعلاق النفیسة، بیروت: دار الصادر.
4)      ابن­سلام، قاسم (1408). الاموال، به کوشش محمد خلیل هراس، بیروت: دار الفکر.
5)      امیری، شهرام (1387). «دهقانان و فتوح اسلامی»، دوفصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، ش7، بهار و تابستان.
6)      بلاذری، احمد بن­یحیی (1988). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
7)      بولیت، ریچارد (1364). گروش به اسلام در قرون میانه؛ پژوهشی نوین در تاریخ اجتماعی اسلام، ترجمه محمدحسین وقار، تهران: تاریخ ایران.
8)      چوکسی، جمشید گرشاسب (1391). ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده­های اسلامی، تهران: ققنوس.
9)      خسروی، لیلا؛ معصومی، محسن (1393). «جایگاه دینی، علمی و اجتماعی - سیاسی موبدان در سده های نخستین ورود اسلام به ایران»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ش23.
10)   خسروی، محمدرضا؛ بیات، علی (1387). «مواجهه جامعه ایرانی در برابر سلطه اعراب مسلمان در سده­های اول و دوم هجری»، فصلنامه فرهنگ، ش67.
11)   ــــــــــــــــــــــــــــ (1389). «نقش خاندان برجسته ایرانی در فرآیند تعامل دو فرهنگ ایرانی – اسلامی تا سده چهارم هجری»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، ش1.
12)   دهقان­پور، زهره؛ معصومی، محسن (1391). «نقش ایرانیان در فتح ایران به دست اعراب از آغاز تا پایان سده نخست هجری (گروه­ها، انگیزه­ها و انواع همکاری)»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ش13.
13)   ذیلابی، نگار (1390). «جزیه (بخش تاریخی)»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
14)   شولر، گریگور (1393). شفاهی و مکتوب در نخستین سده­های اسلامی، ترجمه نصرت نیل­ساز، تهران: حکمت.
15)   طبری، محمد بن­جریر (1387). تاریخ الرسل و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
16)   عزیزی، حسین (1391). نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری با رویکرد فتوح ایران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17)   فرای، ریچارد (1387). عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجب­نیا، تهران: سروش. 
18)   فروغی ابری، اصغر (1383). «تعامل طبقات اجتماعی ایران عهد ساسانی با اعراب مسلمان در فتح ایران»، فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش2.
19)   قنوات، عبدالرحیم (1393). تاریخ­نگاری محلی ایران در دوره اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
20)   ــــــــــــــــ (1394). «فتوح خراسان مدائنی کتابی کهن در تاریخ خراسان»، فصلنامه تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی، ش19.
21)   کجباف، علی­اکبر؛ منصوریان، مجتبی (1394). «تعامل روحانیون زرتشتی با اعراب مسلمان (از حملۀ اعراب تا حکومت امویان)»، فصلنامه رهیافت تاریخی، ش13.
22)   معصومی، محسن؛ بیاتلو، حسین؛ نورمحمدزاده، محمد (1396). «انگیزه‌های اقتصادی و دینی ایرانیان در مصالحه با عربها در قرن نخست بر اساس عهدنامه‌ها (رویکرد مقایسه‌ای)»، پژوهشنامه تاریخ اسلام، ش25.
23)   مقدسی، محمد بن­أحمد، (بی­تا). أحسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، بیروت: دارالصادر.
24)   نرشخی، محمد بن­جعفر (1363). تاریخ بخارا، تهران: توس.
25)   یحیی بن­آدم، (1987). الخراج، قاهرة: دار الشروق.
26)   یعقوبی، احمد بن­واضح (بی­تا). تاریخ، بیروت: دار الصادر.
 
27)                        Athamina, Khalil (1998). "Non-Arab Regiments and Private Militias during the Umayyad Period", Arabica, Vol. 45, N. 4, 347-378.
28)                        Choksy, Jamsheed K. (1997). Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society, New York: Colombia University Press.
29)                        Idem, (2006). "Altars, Precincts, and Temples: Medieval and Modern Zoroastrian Praxis", Iran, Vol. 44.
30)                        Idem (1989). Purity and Pollution in Zoroastrianism: Triumph Over Evil, Austin: University of Texas Press.
31)                        Idem & Firoze M. Kotwal (2005). "Praise and Piety: Niyāyišns and yašts in the History of Zoroastrian Praxis", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol.68, No. 2.
32)                        Daryaee, Touraj (2000). Review on "Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society by Jamsheed K. Choksy", International Journal of Middle East Studies, Vol. 32, No. 1, Feb.
33)                        Donner, Fred (1994). Narratives of Islamic Origins; The Beginning of Islamic Historical Writing, Princeton & New Jersey: Darwin Press.
34)                        Hinds, Martin (1998). "The First Arab Conquests in Fars", British Institute of Persian Studies, Vol. 22.
35)                        Malandra, William W. (1999). Review on "Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society by Jamsheed K. Choksy", History of Religions, Vol. 39, No. 2, Christianity in India.
36)                        Idem (1991). Review on "Purity and Pollution in Zoroastrianism: Triumph over Evil", by Jamsheed K. Choksy, Journal of the American Oriental Society, Vol. 111, No. 2.
37)                        Morony, Michael (1999). Review on "Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society by Jamsheed K. Choksy", Iranian Studies, Vol. 32, No. 3.
38)                        Noth, Albrecht (1994). The Early Arabic Historical Tradition A Source-Critical Study, with Collaboration by Lawrence Conrad, Translated from the German by Michael Bonner, Princeton & New Jersey: Darwin Press.
39)                        http://indiana.edu/~relstud/people/profiles/choksy_jamsheed. 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار