غزوه بنی قریظه و اعتبارسنجی گزارش‌های مشهور تاریخی درباره آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قران وحدیث، دانشکده علوم انسانی ،دانشگاه اراک

2 استادیار گروه الهیات ، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه اراک

چکیده

پس ازهجرت پیامبر خدا (ص) به مدینه،  بین پیامبر (ص) و مشرکان و کافران حدود هشتاد برخورد نظامی روی داد که از سی برخورد به «غزوات» یاد می­ شود. یکی از غزوه ­ها، غزوه بنی­ قریظه است. پیامبر (ص) پس از پیمان­ شکنی یهودیان بنی­ قریظه، در صدد مجازات آنان برآمد. درباره سر­انجام این جنگ در منابع تاریخی، دو نوع گزارش وجود دارد: الف) کشته شدن مردان و اسارت زنان و کودکان؛ ب) کشته شدن جنگجویان و اسارت زنان و کودکان. یادآوری می­شود که برخی از مستشرقان این دو گزارش را دستاویز قرار داده و چهره‌ای خشن از پیامبر (ص) ارائه کرده­اند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به ارزیابی گزارش­ های تاریخی، سنجش آن­ها توسط عقل، مقایسه آن­ها با سیره پیامبر (ص) در جنگ­ها و تأمّل در آیات قرآنیِ مربوط به این غزوه مبادرت کرده است. یافته­ ها نشان داد که در این غزوه، قتل­ عامی صورت نگرفته، بلکه در میدان نبرد و هنگام درگیری، عدّه­ای از یهودیان بنی­قریظه کشته شده و عدّه­ای نیز اسیر گردیده­اند. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation of the Reliability of Well-Known Historical Accounts on Ghazwa Banū Qurayza

نویسندگان [English]

  • ahmadreza navazani 1
  • ali hasanbagi 2
  • Alireza tabibi 2
  • keyvan ehsani 2
1 Department of Theology-Quran and hadith,Faculty of Humanities,Arak University,City of arak,Iran
2 arak
چکیده [English]

x
After the migration of Prophet Mohammad (PBUH) to Medina, about 80 battles happened between him and the infidel, out of which 30 battles are referred to as ghazawat. One of the ghazawat is known as Banū Qurayza. Following the Jewish violation of their treaty with the prophet, the prophet intended to punish them. There are two types of accounts in historical resources about the outcome of the resulting battle: a) killing of men and capturing of women and children, b) killing of the warriors and capturing of women and children. Some orientalists have used these reports as pretexts to try to present a violent and arrogant picture of the prophet of Islam. The present descriptive and analytical study attempted at a logical evaluation of the reports, comparing them with the sīra of the prophet in wars, and contemplating the Qur'anic ayahs related to this war. The results reveal that no general massacre occurred in this ghazwa. Rather, some Jews were killed in the battlefield and during the battle and some others were captured.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghazwa Banū Qurayza
  • the Qur'an
  • wisdom
  • sīra of the prophet
  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
  4. ابن اثیر، عزالدّین علی بن ابی الکرم (1385/1965). الکامل، بیروت: دارصادر.
  5. ابن الجوزی، علی بن محمد (1412/1992). المنتظم، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  6. ابن جزی غرناطی، محمد بن احمد (1416). کتاب التّسهیل لعلوم التّنزیل، بیروت: شرکت دار الارقم بن ابی الارقم.
  7. ابن سعد، محمد بن سعد (1410/1990). الطّبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
  8. ابن سید النّاس، محمد (1414/1993). عیون الأثر، بیروت: دارالقلم.
  9. ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی­تا). التّحریر و التّنویر، بی­جا.
  10. ابن کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمرو (1407/1986). البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر.
  11. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1419). تقسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
  12. ابن منظور، جمال الدّین محمد بن مکرم (بی­تا). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
  13. ابن هشام، عبدالملک (بی تا). السّیرة النّبویّة، بیروت: دارالمعرفه.
  14. اداک، صابر (1389). رحمت نبوی، خشونت جاهلی، تهران: انتشارات کویر.
  15. ایازی، سیدمحمدعلی، (1391). «تأملی پیرامون روایت کشتن یهودیان بنی­قریظه در منابع تاریخ و تفسیر»، فصلنامه پژوهش­های قرآنی، سال هجدهم، شماره3.
  16. بروجردی، سید محمد ابراهیم (1366). تفسیر جامع، تهران: صدر.
  17. بیهقی، احمدبن الحسین (1405/1985). دلائل النّبوة، بیروت: دارالمعرفه.
  18. جعفریان، رسول (1386). تاریخ سیاسی اسلام، قم: انتشارات دلیل ما.
  19. جوادی آملی، عبدالله (1394). تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
  20. حسن­بگی، علی (1396). آسیب­شناسی نقد و تحلیل تاریخ، اراک: انتشارات دانشگاه اراک.
  21. حقّی بروسوی، اسماعیل (بی­تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
  22. دروزة، محمد عزّت (1383ق). التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
  23. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  24. رازی، فخر الدّین محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التّراث العربی.
  25. زمانی، محمدحسن (1385). شرق­شناسی و اسلامشناسی غربیان، قم: بوستان کتاب.
  26. زمخشری، محمود (1407). الکشّاف عن حقائق غوامض التّنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
  27. سیوطی، جلال الدّین (1404). الدّر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
  28. شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم (1412). فی ظلال القرآن، بیروت-قاهره: دارالشّروق.
  29. شهیدی، سید جعفر (1392). تاریح تحلیلی اسلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  30. صادقی، مصطفی (1382). پیامبر و یهود حجاز، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  31. ــــــــــــــــ (1385). «رفتار پیامبر(ص) با پیروان دیگر ادیان»، فصلنامه هفت­آسمان، شماره32.
  32. صالحی الشامی، محمد بن یوسف (1414/1993). سبل الهدی، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
  33. طباطبایی، سید محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  34. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  35. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر (1387/1967). تاریخ طّبری، بیروت: دارالتّراث.
  36. عاملی، ابراهیم (1360). تفسیرعاملی، تهران: انتشارات صدوق.
  37. عاملی، جعفر مرتضی (1415). الصّحیج من سیرة النّبی الأعظم، بیروت: دارالهادی.
  38. فضل الله، سید محمدحسین (1419). تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطّباعة و النّشر.
  39. فیض کاشانی، ملّا محسن (1415). تفسیر الصّافی، تهران: انتشارات صدر.
  40. قنوات، عبدالرحیم (1385). «نقدی بر نظر دکتر شهیدی پیرامون سرانجام قبیله بنی­قریظه»، مجموعه مقالات همایش بین المللی سیره­شناختی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم، به اهتمام اصغر منتظر القائم. اصفهان: چاپخانه دانشگاه اصفهان.
  41. کریمی­تبار، عزیزالله؛ راغبی، محمدعلی؛ اکبرنژاد، مهدی (1395). «تحلیل و پاسخ به شبهه درگیری پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با یهود بنی­قریظه»، دوفصلنامه تاریخ­اسلام در آیینه پژوهش، شماره41.
  42. متانت­پور، محمدتقی (1393). «نقد دیدگاه مستشرقان در­باره غزوات پیامبر(ص)»، تاریخنامه­خوارزمی، شماره5.
  43. مصطفوی، حسن (1386). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  44. مظهری، محمد ثناء الله (1412). التّفسیر المظهری، پاکستان: مکتبة رشیدیّه.
  45. مقدّسی، مطهربن طاهر (بی­تا). البدء و التّاریخ، بور سعید: مکتبة الثّقافة الدّینیّة.
  46. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیّة.
  47. منتظری مقدّم، حامد (1383). بررسی تاریخی صلح‌های پیامبر، قم: مرکز انتشارات مؤسّسه امام خمینی.
  48. نجفی خمینی، محمد جواد (1398). تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیّة.
  49. نیشابوری، حسن بن محمد (1416). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
  50. واقدی، محمد بن عمر (1369). مغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، دانشگاه پیام نور: مرکز چاپ و انتشارات.
  51. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (بی­تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارصادر.