ORIGINAL_ARTICLE
نظام موازنه قوا در اروپا و تاثیر آن بر جنگ های ایران-روسیه
تاریخ روابط ایران و روسیه با دو جنگ و دو معاهده ننگین گلستان و ترکمانچای پیونده خورده است. اگرچه شروع این جنگها دلایل داخلی داشت، اما حوادث بینالمللی نیز بر شروع و پایان آنها بیتأثیر نبود. سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است که تحولات اروپا، همچون ظهور ناپلئون و تلاش برای برقراری سیستم موازنه قوا توسط کشورهای اروپایی، چه تأثیری بر دور اول جنگهای ایران و روسیه گذاشت؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که نظام موازنه قوا در اروپا موجب شد تا بازیگران اروپایی بهجای رویارویی با یکدیگر، بر سر مستعمرات و سایر دولتهای کوچک وارد مذاکره و چانهزنی شده و دست یکدیگر را برای تصرف یک سرزمین یا بخشهایی از آن باز گذارند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که تلاش انگلیس برای مهار فرانسه و برقراری موازنه قوا در اروپا و نیز محافظت از منافع خود در هندوستان فضایی را برای روسها فراهم آورد تا با بهرهگیری از بستر سیاسی موجود و بدون حضور رقیب ثالث دست به اشغال و تصرف بخشهایی از سرزمین ایران بزند. برای انجام پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246259_5aa354c461b5e4407dda37cea984ad62.pdf
2021-08-23
1
27
10.52547/HSOW.5.2.1
ایران
جنگ
موازنه قوا
روسیه
تاریخ اروپا
معاهده گلستان
ابراهیم
آقا محمدی
eaghamohammadi@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
علی
باقری دولت آبادی
abagheri@yu.ac.ir
2
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج
AUTHOR
سجاد
آبیاری
sajad1abiari@gmail.com
3
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی.
AUTHOR
امیراحمدیان، بهرام (1383). «جنگهای ایران و روسیه و جدایی قفقاز از ایران»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال 13، دوره 4، شماره 46، صص 151-184.
1
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1363). تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، جلد 3، تهران.
2
ایکنبری، جی. جان (۱۳۸۲). تنها ابرقدرت، تهران: ابرار معاصر تهران.
3
آقازاده، جعفر (1397). «تحلیلی بر نقش سرگور اوزلی در پایان دوره اول جنگهای ایران و روسیه»، مطالعات تاریخی جنگ، سال 2، شماره 2، صص 1-28.
4
آتش، صبری؛ صالحی، نصرالله (1384). «اهمیت آرشیوهای عثمانی برای مطالعه در ایران عصر قاجار»، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال 9، شماره 35، صص 79-96.
5
آقاقدسی، عباسقلی (1382). گلستان ارم، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
6
بزرگمهری، مجید (1384). تاریخ روابط بینالملل: 1945-1870، تهران: سمت.
7
بوشاسب، فیضالله (1381). «بررسی تاریخ روابط خارجی ایران با غرب در اوایل دوره قاجار»، فصلنامه مصباح، س 3، ش12، صص175- 165.
8
بیلیس، جان، اسمیت، استیو (۱۳۸۳). جهانی شدن سیاست: روابط بینالملل در عصر نوین، تهران: ابرار معاصر تهران.
9
پالمر، رابرت روزول (1392). تاریخ جهان نو، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران: امیرکبیر.
10
پیری، محمد (1390). «نقش هند در شکلگیری روابط سیاسی ایران و انگلیس در عصر فتحعلی شاه قاجار»، مطالعات شبهقاره، دوره 3، شماره 7، صص 117-136.
11
تاجبخش، احمد (1362). سیاستهای استعماری روسیه تزاری، فرانسه و انگلستان در ایران، تهران: اقبال.
12
ترکان، اکبر (1371). «نگاهی گذرا به ژئوپلتیک جهانی دو قرن اخیر»، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 2، شماره 5، صص 6-10.
13
ترنزیو، پیوکارلو (1359). رقابت روس و انگلیس در ایران و افغانستان، ترجمه عباس آذرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
14
دویچ، کارل و دیگران (۱۳۷۵). نظریههای روابط بینالملل، ترجمه وحید بزرگی، تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
15
دوئرتی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت (1372). نظریههای متعارض در روابط بینالملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، جلد 1، تهران: قومس.
16
رائین، اسماعیل (1373). حقوقبگیران انگلیس در ایران، تهران: جاویدان.
17
رشتیانی، گودرز (1392). «دیپلماسی در میانه دو جنگ: سفارت ژنرال یرملوف به ایران و دستاوردهای آن»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 6، شماره 12، صص 55-74.
18
زرگری نژاد، غلامحسین (1390). «موافقتنامه گلستان، قرارداد متارکه جنگ یا عهدنامه قطعی؟»، مطالعات تاریخ اسلام، سال 3، شماره 10، صص 37-55.
19
ژوبر، پی یر آمده امیلین پروب (1322). مسافرت به ایران و ارمنستان، ترجمه محمود هدایت، تهران: تابان.
20
سپهر، محمدتقی لسان الملک (1377). ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا پایان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، به اهتمام جمشید کیانفر، جلد اول، تهران: اساطیر.
21
سه ویتوخوسکی، تادیوس (1381). آذربایجان روسیه؛ شکلگیری هویت ملی در یک جامعه مسلمان، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
22
سیفزاده، سیدحسین (۱۳۷۸). اصول روابط بینالملل، تهران: نشر دادگستر.
23
شیرازی، فضلالله (1380). تاریخ ذوالقرنین، جلد اول نامه خاقان، مصحح ناصر افشارفر، تهران: انتشارات کتابخانه موزه فرهنگ و ارشاد اسلامی.
24
طالع، هوشنگ (1380). چکیده تاریخ تجزیه ایران، تهران: سمرقند.
25
طاهری، ابوالقاسم (1354). تاریخ روابط بازرگانی و سیاسی ایران و انگلیس، تهران: انجمن آثار ملی.
26
علی بابایی، غلامرضا (1369). فرهنگ علوم سیاسی، تهران: شرکت نشر و پخش.
27
فیشر، هربرت. ال (1346). تاریخ روابط اروپا از انقلاب فرانسه تا زمان ما (1935-1978)، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: دانشگاه تهران.
28
قوام، عبدالعلی (1391). اصول سیاست خارجی و سیاست بینالملل، تهران: سمت.
29
لطفی، نقی؛ علیزاده، محمدعلی (۱۳۸۷). تاریخ تحولات اروپا در قرون جدید، تهران: سمت.
30
ماله، آلبر؛ ایزاک، ژول (1382). تاریخ قرن هیجدهم و انقلاب کبیر فرانسه، ترجمه رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
31
محمود، محمود (1353). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، چاپ چهارم، جلد اول، تهران: اقبال.
32
مشایخی فریدونی، آذرمیدخت (1369). مسائل ایران و عراق، تهران: امیرکبیر.
33
مشیرزاده، حمیرا (1385). تحول در نظریههای روابط بینالملل، تهران: سمت.
34
مقتدر، هوشنگ (1370). سیاست بینالملل و سیاست خارجی، تهران: مفهرس.
35
مورگنتا، هانس جی. (1384). سیاست میان ملتها، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: وزارت امور خارجه.
36
نفیسی، سعید (1344). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، تهران: بنیاد.
37
نقیبزاده، احمد (1374). تحولات روابط بین الملل: از کنگره وین تا امروز، تهران: قومس.
38
واتسن، رابرت گرنت (1348). تاریخ ایران، ترجمه غلامرضا وحید مازندرانی، تهران: امیرکبیر.
39
هدایت، رضاقلی خان (1380). تاریخ روضه الصفای ناصری، جلد 9، مصحح جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
40
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1375). تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم (1500-1945)، تهران: امیرکبیر.
41
یحیایی، داوود؛ ماهینی، فاخته (1388). «جنگهای ایران و روس زمینهساز تغییر رویکرد نظام آموزشی ایران»، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 5، شماره 9، صص 157-174.
42
Amini, Iradj (1999), “Napoleon and Persia”, Iran, Vol. 37, pp. 109–122.
43
Atkin, Muriel (1980), “The War, 1804 – 1813”, In Russia and Iran, 1780-1828, The University of Minnesota Press, Minneapolis.
44
Behrooz, Maziar (2013), “Revisiting the Second Russo-Iranian War (1826–28): Causes and Perceptions”, Iranian Studies, pp.1-23. Available at: https://faculty.sfsu.edu/sites/default/files/faculty_files/1203/Pubs/p-Russian-Iranian-War.pdf
45
Ingram, Edward (2001), The British Empire as World Power, London: Frank Class.
46
Jones, B.S (1832), Papers Relative to the Progress of the British in India and the Subsidiary System of Alliance, London: J.L. Cox
47
Krausse, Alexis (1900), Russia in Asia: A Record and A study 1558-1899, London: Grand Richard.
48
Kazemzadeh, Firuz (1968), Russia and Britain in Persia, 1864–1914: A Study in Imperialism,New Haven, CT: Yale University Press.
49
Mostashari, Firuzeh (2006), On the Religious frontier: Tsarist Russia and Islam in Caucasus, London: I.B Tauris.
50
Reynolds, James (1846), Memoir of the late Right Hon. Sir Gore Ouseley, Baronet, London: Harison & co.
51
Rosenau, James N. (1982), “Order and Disorder in the Study of the World Politics: Ten Essays in Search of Perspective” in Ray Maghroori, Bennett Ramberg (eds), Order and Disorder in the Study of World Politics: Ten Essays in Search of Perspective, London: Routledge.
52
Waltz, K.N (1979), Theory of International Politics, New York: Random House.
53
ORIGINAL_ARTICLE
عملکرد واحد توپخانه نادرشاه افشار
بیتوجهی به واحد توپخانه در اواخر حکومت صفویه موجب ضعف کارآیی عملیاتی آن شد. بهنحویکه توپچیان ایرانی مهارت و تجربه چندانی در فرایند توپریزی و نشانهگیری نداشتند. گسترش و پیچیدگی دامنه درگیری نادرشاه با دشمنان داخلی و خارجی موجب اهتمام روزافزون وی برای تشکیل و تقویت واحد توپخانه شد. بر این مبنا، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: واحد توپخانه نادرشاه افشار چه کارکردی داشت؟ برای پاسخگویی، به این برآورد میرسیم که توپخانه فرمانروای افشار بهتدریج در زمینههای مختلف همچون تجهیزات، استخدام و آموزش توپچیان و ارتقای مناصب و جایگاه فرماندهان بهبود چشمگیری یافت. بهنحویکه مهمترین واحد عملیاتی قشون در میادین جنگی بهویژه در جریان نبردهای دریایی و یا محاصره قلاع سوقالجیشی محسوب میشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمعآوری دادههای کتابخانهای از منابع دستاول تاریخی پس از توصیف و طبقهبندی جنبههای گوناگون توپخانه نادرشاه افشار به تحلیل و تفسیر این ویژگیها و تاثیرات مختلف آن میپردازد.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246260_37b1860d7b52ae899080a1cbdf442b7f.pdf
2021-08-23
29
51
10.52547/HSOW.5.2.29
توپخانه
توپچی
توپریزی
قلعه
نادرشاه افشار
مهدی
دهقانی
mehdi.dh82@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه جیرفت
LEAD_AUTHOR
استرآبادی، محمدمهدی بن محمدنصیر (1341). جهانگشای نادری، مصحح عبدالله انوار، تهران: انجمن آثار ملی.
1
اوتر، ژان (1363). سفرنامه، ترجمه علی اقبال، تهران: جاویدان.
2
آنندرام، رای رایان (1395). مرآت الاصطلاح، تصحیح چندر شکهیر، حمیدرضا قلیچخانی، هومن یوسفدهی، تهران: سخن.
3
بازن، پادری (1340). نامههای طبیب نادرشاه، ترجمه علیاصغر حریری، تهران: تابان.
4
تهرانی، محمدشفیع (1349). تاریخ نادرشاهی، به اهتمام رضا شعبانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
5
حسینی جامی، محمود بن ابراهیم (1386). تاریخ احمدشاهى، تهران: عرفان.
6
حزین، محمدعلی (1332). تاریخ، اصفهان: تایید.
7
دوکلوستر، آ (1346). تاریخ نادرشاه، ترجمه محمدباقر امیرخانی، تبریز: کتابفروشی سروش.
8
رﺳﺘﻢ اﻟﺤﮑﻤﺎ، ﻣﺤﻤﺪﻫﺎﺷﻢآﺻﻒ (1382). رﺳﺘﻢ اﻟﺘﻮارﯾﺦ، تصحیح ﻣﯿﺘﺮا ﻣﻬﺮآﺑﺎدی. ﺗﻬﺮان: دﻧﯿﺎىﮐﺘﺎب.
9
ریاحی، محمدامین (1368). سفارت نامههای ایران، تهران: توس.
10
صحت منش، رضا (1397).«نظام توپخانه در دوره قاجار»، مطالعات تاریخی جنگ، سال دوم، شماره دوم.
11
فلور، ویلم (1368). حکومت نادرشاه، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
12
ﻗﺰوﯾﻨﯽ، اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ (1367). فواید الصفویه، تصحیح ﻣﺮﯾﻢ ﻣﯿﺮاﺣﻤﺪی. ﺗﻬﺮان: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
13
قوزانلو، جمیل (1309). تاریخ نظامی جنگ ایران و هند، تهران: کتابخانه تهران.
14
ﮐﺮوﺳﯿﻨﺴﮑﯽ، یوداش تادوش (1369). ده ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ، ترجمه مهراب اﻣﯿﺮی، ﺗﻬﺮان: انتشارات وحید.
15
کلانتر فارس، میرزا محمد (1362). روزنامه، تصحیح عباس اقبال، تهران: کتابخانه سنایی و طهوری.
16
گزارش کارملیتها از ایران (1381). ترجمه معصومه ارباب، تهران: نی.
17
گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین (1344). مجمل التواریخ، به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: ابنسینا.
18
مجتبی تبریزنیا تبریزی، عبدالرسول خیراندیش، عطاءالله حسنی، رضا شعبانی، (1398). «کارکرد سلاح توپ در سرکوبشورشهای محلی و استمرار دولت متمرکز عصر صفوی» پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران، سال هفتم، شماره دوم.
19
مجتبی تبریزنیاتبریزی و عبدالرسول خیراندیش (1398). ««توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فنسالاری تا منصبداری»، پژوهشهای علوم تاریخی، سال یازدهم، شماره دوم.
20
مروی، محمدکاظم (1364). عالمآرای نادری، تصحیح محمدامین ریاحی، 3 ج، تهران: نشر علم.
21
ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ (1375). زبده التواریخ، تصحیح ﺑﻬﺮوز ﮔﻮدرزی. ﺗﻬﺮان: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
22
میرزا عبدالکریم (1332). در رکاب نادرشاه، تصحیح محمود هدایت، تهران: سپهر.
23
ﻧﻮاﯾﻰ، ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﯿﻦ (1368). ﻧﺎدرﺷﺎه و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻧﺶ، ﺗﻬﺮان: زرﯾﻦ.
24
واله داغستانی، علیقلی بن محمدعلی (1384). تذکره ریاض الشعرا، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
25
وزیری، احمدعلی خان (1364). تاریخ کرمان، به کوشش محمدابراهیم باستانی پاریزی، 2 ج، تهران، انتشارات علمی.
26
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی چالشهای امنیتی و نظامی جنبشِ اسماعیلیان در ایالت کرمان
ایالت کرمان در طول ادوار مختلف تاریخ خود، همواره یکی از مناطق منحصربهفرد در تجمّع پیروان ادیان، فرقهها و مذاهب گوناگون است. در این میان تاریخ حضور شیعیان اسماعیلی در این ایالت و شرح تلاشها و جنبشهای آنان جهت کسب قدرت سیاسی کرمان، از مسائل مهم و نیازمند واکاوی است؛ لذا جستار حاضر با کاربستِ روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن بررسیِ چرایی و چگونگیِ روندِ تحولات سیاسی، امنیتی و نظامی جنبشِ اسماعیلیان در ایالت کرمان تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که روند چالشهای اسماعیلیان کرمان جهت دستیابی به اقتدار سیاسی- نظامی چگونه بوده است؟ اهمیت و ضرورتِ انجام این پژوهش ازآنروست که برخلاف تحقیقات پیشین، فقط از دریچهی فکری و مذهبی بدین فرقه نپرداخته؛ بلکه کوشیده است رویکرد امنیتی و نظامی قدرتگیری آنان را نیز مورد واکاوی قرار داده و استحکامات دفاعیِ آنها را نیز معرفی نماید. یافتهها نشان میدهد اسماعیلیان ساکن کرمان در طول دورهی موردبررسی در این پژوهش، سه مرحله را پشت سر نهادهاند؛ مرحله اول بهواسطه تلاشهای مخفیانه و آشکار خود در جهت کسب قدرت سیاسی به درگیریهای نظامی و سرکوب شدید آنان انجامید، مرحله دوم بهواسطه شرایط سیاسی ـ مذهبیِ پیشآمده مجبور به تقیه شدند و درنهایت در مرحله سوم توانستند برای چندی در رأس قدرت سیاسی این ایالت قرار گیرند.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246261_a8fcbb1fdfe9276ef19dab7782461623.pdf
2021-08-23
53
80
10.52547/HSOW.5.2.53
کرمان
جنبش اسماعیلیه
اقدامات نظامی
امنیت
سیاست
استحکامات دفاعی
جمشید
روستا
jamshidroosta@yahoo.com
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان
LEAD_AUTHOR
معصومه
محقق
mohaqeq@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
ابن اثیر(1351). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه عباس خلیلی، ج 17، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
1
ابن حوقل(1345). صور ة الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
2
ابن مسکویه رازی، ابوعلی(1376). تجاربالامم، ترجمه علینقیمنزوی، ج6، تهران: توس.
3
احمدی، شیخ یحیی(1386). فرماندهان کرمان، تهران: نشر علم.
4
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم(1368). المسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
5
اقبال آشتیانی، عباس(1338). وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
6
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1384). صحیفه الارشاد. تهران: نشر علم
7
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1385). هواخوری باغ. تهران: نشر علم
8
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1390). کجاوه ناهم لِنگ. تهران: نشر علم
9
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1393). حماسه کویر. تهران: نشر علم
10
باستانی پاریزی، محمدابراهیم(1355). وادی هفتواد، تهران: انتشارات آثار انجمن ملی.
11
بلعمی، ابوعلی محمد (1341). تاریخ بلعمی. به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: وزارت فرهنگ.
12
بلعمی، ابوعلی محمد (1368). تاریخنامه طبری، به تصحیح محمد روشن، ج2، تهران: انتشارات نشرنو.
13
جوینی، علاملک(1385). تاریخ جهانگشای جوینی، به اهتمام سید شاهرخ موسویان، دوره سه جلدی، تهران: دستان.
14
حموی، یاقوت (بیتا). معجم البلدان، دوره چهار جلدی، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
15
خبیصی، محمدابراهیم (1373). سلجوقیان و غز در کرمان. به تصحیح باستانی پاریزی. تهران: کورش.
16
خواندمیر(1353). تاریخ حبیب السیر، به کوشش دبیرسیاقی، ج 4، تهران: انتشارات کتابفروشی خیام.
17
دفتری، فرهاد(1378). مختصری در تاریخ و عقاید اسماعیلیه، سنتهای یک جماعت مسلمان، ترجمه فریدون بدرهای. تهران: فرزان.
18
سایکس، سرپرسی(1380). تاریخ ایران، ترجمه سید محمدتقی فخرداعی گیلانی، جلد دوم. تهران: انتشارات افسون.
19
شبانکارهای، محمد بن علی بن محمد (1363). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
20
شهسواری، میثم؛ امیرحاجلو، سعید(1399). پژوهشی در چیستی و کارکرد قلعه سلیمانِ جیرفت. مجله مطالعات ایرانی، شماره 38، ص 133- 162.
21
صحتمنش، رضا (1399). نگرش منابع قرون نخستین اسلامی به قوم کوچ(قفص). مجله پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، شماره ٢٦ بهار و تابستان، ص141-162.
22
عضدالدوله (احمدمیرزا قاجار) (1379). ناگفتههای دربار فتحعلیشاه. به اهتمام حسن محمدی گرمساری. تهران: آفرینه.
23
کرمانی، افضل الدین ابوحامد احمد بن حامد (1326). بدایع الازمان فی وقایع کرمان، به کوشش دکتر مهدی بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
24
کرمانی، افضل الدین ابوحامد (2536). عقدالعلی للموقف الاعلی. تصحیح علی محمد عامری، تهران: روزبهان.
25
کلینی، محمد بن یعقوب (1344). اصول کافی. جلد 1 و 2. تهران: اسلامیه.
26
مادلونگ ویلفرد(1381). فرقههای اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: اساطیر.
27
مظهری کرمانی، علیاصغر (1374). «حکومت اسماعیلیان کرمان». فصلنامه کرمان. شماره 15 و 16، 44ـ55.
28
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1362). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: انتشارات مؤلفان و مترجمان ایران.
29
میرخواند، محمد بن خاوندشاه (1339). تاریخ روضه الصفا، تهران: انتشارات کتابفروشیهای مرکزی، خیام، پیروز.
30
میررضی، رضا (1389). حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعه در کرمان تا پایان عصر صفوی. کرمان: کرمان شناسی.
31
نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق موسوی (1368). تاریخ گیتی گشا. تهران: اقبال
32
نجمی، شمسالدین (1381). گاهشمار تاریخ کرمان. ج 1، کرمان: مرکز کرمان شناسی
33
واکر، پل. ای (1379). حمیدالدین کرمانی: کرمان و تفکر اسماعیلیه در دوره الحاکم بالله. ترجمه فریدون بدرهای، تهران: فرزان روز.
34
وزیری، احمدعلی خان (1385). جغرافیای وزیری. تهران: نشر علم.
35
وزیری، احمدعلی خان (1370). تاریخ کرمان. تصحیح و پانویس باستانی پاریزی، تهران: انتشارات علمی.
36
هدایت، رضاقلیخان(1380). روضه الصفای ناصری، مصحح جمشید کیانفر، جلد 10، تهران: اساطیر.
37
ORIGINAL_ARTICLE
علل و پیامدهای قحطی کرمانشاهان در جنگ جهانی اول
قحطی کرمانشاهان در خلال جنگ جهانی اول و در فاصله سالهای (1338-1336ق/ 1919-1917م)، پیامدهای مخرب و زیانباری در حوزههای اقتصادی و اجتماعی در این دیار بر جای نهاد. این پژوهش بر این فرض استوار است که جنگ جهانی اول در کرمانشاهان و اشغال این منطقه توسط نیروهای تحت کنترل دولتهای روسیه، عثمانی و انگلیس آثار ویرانگری چون کمبود غله و بروز قحطی در پی داشت. این مهم بهاتفاق خشکسالی، احتکار و رواج بیماریهای واگیردار جان بسیاری از اهالی کرمانشاهان را ستاند. پژوهش حاضر تلاش دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از اسناد منتشرنشدۀ آرشیوی و منابع کتابخانهای معتبر به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی در بروز قحطی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن در کرمانشاهان مؤثر بوده است؟ دستاورد پژوهش نشان داد که غیر از خشکسالی، حضور طولانیمدت نیروهای نظامی دولتهای متحد و متفق در کرمانشاهان و غارت انبارهای غله مردمی و دولتی، چپاول دامها و ویران کردن منازل، احتکار غله توسط عوامل داخلی و خارجی، ضعف ساختاری حکومت مرکزی و ناکارآمدی حکام محلی در مدیریت بحران، نقش بنیادینی در ایجاد قحطی و تداوم آن در این منطقه داشت.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246262_b0e25d1edf237b7d615f64381733582a.pdf
2021-08-23
81
102
10.52547/HSOW.5.2.81
کرمانشاهان
قحطی
خشکسالی
احتکار
جنگ جهانی اول
فریبرز
منصوری
fmansouri1970@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
علیرضا
علی صوفی
ar_soufi@yahoo.com
2
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.
AUTHOR
نظامعلی
دهنوی
nezamdehnavi@yahoo.com
3
استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.
AUTHOR
ثریا
شهسواری
sry_shahsavari@yahoo.com
4
استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.
AUTHOR
ـ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، شماره بازیابی سند: 1173 /240.
1
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3395/293.
2
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 293/240.
3
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 399/240.
4
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 2543/240.
5
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3087/240.
6
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3921/240.
7
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 4381/240.
8
ـ ساکما، ش بازیابی سند44395/240.
9
ـ ساکما، ش بازیابی سند: 4851/240.
10
ـ اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، 37/11/1334ق.
11
ـ استادوخ، 37/19/1335ق.
12
ـ استادوخ، 37/89/1335ق.
13
ـ استادوخ، 37/77/1335ق.
14
ـ استادوخ، 66/25/1335ق.
15
ـ استادوخ، 66/35/1335ق.
16
ـ استادوخ، 37/76/1335ق.
17
ـ استادوخ، 37/89/1335ق.
18
ـ استادوخ، 66/44/1336ق.
19
ـ استادوخ، 65/11/1336ق.
20
ـ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره سوم، سال 1333ق، جلسه52
21
ـ احرار، احمد (1352)، توفان در ایران، ج2، تهران: انتشارات نوین.
22
ـ اوبن، اوژن (1363)، ایران امروز، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران: نقش جهان.
23
ـ بلوشر، ویپرت (1363)، سفرنامه ایران، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
24
ـ جباری، ایرج (1391)، «طراحی سامانۀ پایشی برای ارزیابی کیفیت آب زمکان رود کرمانشاه»، جغرافیا و پایداری محیط، ش5.
25
ـ دنسترویل (بیتا)، خاطرات ژنرال دنسترویل، ترجمه حسین انصاری، تهران: چاپ ارژنگ.
26
ـ راشدمحصل، محمدتقی (1380)، کتیبههای ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
27
ـ رزمآرا، حسینعلی (1331)، فرهنگ جغرافیایی ایران، ج5، تهران: انتشارات دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش.
28
ـ رعنایی، شهین (1396)، «بررسی تأثیرات جنگ جهانی اول بر ساختارهای اجتماعی مناطق غربی ایران»، پژوهشهای تاریخی، ش35.
29
ـ سالور، قهرمان میرزا (1380)، روزنامه خاطرات عینالسلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر.
30
ـ سایکس، سرپرسی (1380)، تاریخ ایران، ترجمه فخرداعی گیلانی، تهران: نشر افسون.
31
ـ سعیدینژاد، حمیدرضا (1389)، کرمانشاه در جنگ بینالملل اول، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
32
ـ سلطانی، محمدعلی (1370)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج1، ناشرمؤلف: چاپ شقایق.
33
ـ سلطانی، محمدعلی (1398)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، چاپ چهارم، ج15، تهران: نشر سها
34
ـ سنجابی، کریم (1393)، ایل سنجابی و مجاهدت ملی ایران: خاطرات علیاکبر خان سردار مقتدر سنجابی، تهران: نشر شیرازه.
35
ـ شرقی، علی (1389)، «نشر اسکناسهای آلمانی در ایران»، بانک و اقتصاد، ش 106.
36
ـ شیبانی، عبدالحسین (1396)، خاطرات مهاجرت، به کوشش ایرج افشار و کاوه بیات، تهران: نشر شیرازه.
37
ـ علیصوفی، علیرضا؛ شهرام غفوری (1396)، «علل و پیامدهای قحطی ناشی از جنگ جهانی اول در همدان»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س7 ش2.
38
ـ قائممقامی، رضاقلی (1398)، وقایع غرب ایران در جنگ اول جهانی، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: نشر شیرازه.
39
ـ کوهستانی نژاد، مسعود (1381)، «سال دمپختک»، گنجینه اسناد، ش45ـ46.
40
ـ مجد، محمدقلی (1387)، قحطی بزرگ، ترجمه محمد کریمی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
41
مدرسی، یحیی، سامعی، حسین و زهرا صفویمبرهن (1380)، فرهنگ اصطلاحات دوره قاجار: قشون و نظمیه، چاپ اول، تهران: پژوهشهای فرهنگی.
42
ـ مستوفی، عبدلله (1384)، شرح زندگانی من، تهران: زوار.
43
ـ مطلبی، مطلب (1396)، «قراسورانهای کرمانشاهان و امنیت راههای نواحی سرحدی از مشروطه تا پایان جنگ جهانی اول»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، س 4، ش12.
44
ـ ملکزاده، الهام (1394)، «روایت اسنادی نقش روسیه و شوروی در بحران قحطی جنگ جهانی اول در ایران»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء، س 25، دوره جدید، ش 25.
45
ـ میهنپورسیاح، محمدعلی (1395)، فداکاری برای وطن: خاطراتی از سفر مهاجرت و نقش ژاندارمری در جنگ جهانی اول، به کوشش مجتبی پریدار، تهران: نشر شیرازه.
46
ـ نصیری، محمدرضا (1372)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران قاجاریه، تهران: انتشارات کیهان.
47
ـ ایران، شماره 115، سال 1335ق.
48
ایران، شماره84، سال 1335ق.
49
ایران، شماره163، سال1336ق.
50
ایران، شماره234، سال1336ق.
51
بیستون، شماره61، سال1338ق،
52
بیستون، شماره 65، سال1338ق.
53
د. مصاحبه
54
دینوری، سیاوش (04/05/1400)، مصاحبه شونده، نظامعلی دهنوی مصاحبهگر.
55
ORIGINAL_ARTICLE
عملکرد نظامی دولت پهلوی اول در مقابله با قاچاق کالا در ایلام با تأکید بر اسناد
ایلام دارای بیشترین مرز خشکی با کشور عراق است و این امر کنترل مرزهای ایلام را دشوار میکند. در دهههای اخیر مسئله مبارزه با قاچاق کالا بهعنوان یکی از پدیدههای مضر اقتصادی همواره از دغدغههای مهم حکومت مرکزی و نیروهای نظامی و انتظامی محلی بوده است. از همین رو پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیهبر اسناد، درصدد پاسخ به این سؤال است که در عصر پهلوی اول، نیروهای نظامی و عوامل دخیل در امر مبارزه با قاچاق کالا از چه تدابیری برای مبارزه با قاچاق بهره بردهاند؟ و این تدابیر و اقدامات تا چه میزان موفقیتآمیز بوده است؟ یافتهها نشان میدهد عملکرد حکومت مرکزی و نیروهای نظامی محلی در مبارزه با قاچاق کالا از کارآمدی لازم برخوردار نبود؛ بهطوریکه اصلیترین راهکار برای مبارزه با ورود کالاهای قاچاق به ایلام، یعنی مسلح نمودن همهی عوامل درگیر با مسئله قاچاق کالا در پارهای از موارد درگیریهای ناخواسته را به وجود آورد و سبب ناآرامیهایی در منطقه شد. همچنین عدم آموزش صحیح نیروها، در برخی موارد خلع سلاح آنها را در پی داشت و بعضاً قاچاقچیان با استفاده از همان سلاحها، اموال و اماکن دولتی را غارت میکردند. استفاده از مخبرین یکی دیگر از راههای مقابله با قاچاقچیان بود که این شیوه باوجود برخی ایرادات، از موفقیت بیشتری برخوردار بود.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246263_31ae9ba511e0070ea95af9420057746d.pdf
2021-08-23
103
129
10.52547/HSOW.5.2.103
پهلوی اول
قاچاق
ایلام
نظامیان
عراق
محمود
مهمان نواز
mahmoud.mehmannavaz@yahoo.com
1
دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، استادیار گروه تاریخ دانشگاه یاسوج
LEAD_AUTHOR
استارک، فریا (1364). سفری به دیار الموت، لرستان و ایلام، ترجمه علیمحمد ساکی، تهران: انتشارات علمی.
1
افشارسیستانی، ایرج (1372). ایلام و تمدن دیرینه آن، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2
اکبری، مرتضی (1394). «بررسی و تحلیل جایگاه ایالت ماسبذان و مهرجانقذق (ایلام) در دورهی خلافت عباسی»، فرهنگ ایلام، دوره 16، ش46 و 47.
3
برومند، صفورا و زهرا شریفکاظمی (1395). «بررسی عملکرد دولت درباره قاچاق گندم در مرز ایران و عراق (1304-1321ش)»، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال5، ش1.
4
بنائی، رضا (1377). آشنایی با مقررات گمرکی و ترخیص کالا، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
5
خدامی و دیگران (1397). «بررسی تحلیلی عملکرد نیروی امنیه فارس در مبارزه با قاچاق کالا در دوره پهلوی اول (1304 تا 1320ش / 1925 تا 1941م)» پژوهشهای تاریخی، سال54، ش1(پیاپی37).
6
رزمآرا، علی (1320). جغرافیای نظامی ایران پشتکوه، بیجا.
7
شریفکاظمی، زهرا (1396). «اقدامات دولت در جلوگیری از قاچاق کالاهای غیر گمرکی در دوره پهلوی اول تا پایان جنگ جهانی دوم (1324-1034)» اقتصاد پنهان، سال 1، ش3.
8
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج12 و 15، تهران: انتشارات اساطیر.
9
علیبیگی، حسین (1391). «جغرافیای تاریخی ولایات ماسبذان و مهرجانقذق و حاکمنشین آنها»، تاریخ نو، س2، ش4.
10
قاجار، محمودمیرزا (1397). عهد حسام (سفرنامه لرستان و خوزستان) سال1245 قمری، به کوشش ایرج افشار، تهران: میراث مکتوب.
11
قاسمی، محمد و علیرضا یاوری (1391). «پدیده قاچاق کالا و تأثیر آن بر امنیت شهرهای مرزی»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالشها و رهیافتها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
12
قرهچانلو، جسین (1360). «استان کنونی ایلام و عیلام پژوهشی در جغرافیای تاریخی ماسبذان و مهرجانقذق»، مقالات و بررسیهای، دفتر35 و 36.
13
کریمی، بهمن (1316). جغرافیای مفصل تاریخی غرب ایران، طهران: چاپخانه فرهنگ.
14
کیهان، مسعود (1310). جغرافیای مفصل ایران، ج1، طهران: مطبعه مجلس.
15
مار، فب (1380). تاریخ نوین عراق، ترجمه محمد عباسپور، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
16
محلاتی، حاج سیاح (2536). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، بکوشش حمید سیاح، تصحیح سیفالله گلکار، تهران: امیرکبیر.
17
مسعودی، علی بن حسین (1365). التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
18
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی (۱۳۰۶). دوره ششم، ۲۲ اسفند.
19
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی (۱۳۰۷). دوره هفتم، ۱۶ اسفند.
20
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی(۱۳۱۲). دوره نهم، ۲۹ اسفند.
21
مظاهری و دیگران (1398). «واکاوی قلمرو جغرافیای سیاسی والیان فیلی پشتکوه»، فرهنگ ایلام، دوره20، ش64و 65.
22
میرشکاران، یحیی و علی صادقی (1394). «تحلیلی بر پدیده قاچاق در مناطق مرزی ایران و پیامدهای امنیتی آن»، علوم و فنون مرزی، سال6، ش2.
23
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1388). تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران، امیرکبیر.
24
یعقوبی، ابراهیم و خداکرم مظاهری (1399). «کوچ والیان لرستان فیلی به پشتکوه؛ بازخورد سیاست قاجاری کردن ایران»، فرهنگ ایلام، دوره21، ش66و 67.
25
اسناد
26
سند شماره 0001-022560-240، ساکما
27
سند شماره 0002-018956-240، ساکما
28
سند شماره 0002-022560-240، ساکما
29
سند شماره 0003-022560-240، ساکما
30
سند شماره 0003-031951-240، ساکما
31
سند شماره 0004-004275-240، ساکما
32
سند شماره 0004-022560-240، ساکما
33
سند شماره 0004-029898-240، ساکما
34
سند شماره 0004-037737-240، ساکما
35
سند شماره 0005-022560-240، ساکما
36
سند شماره 0005-031951-240، ساکما
37
سند شماره 0006-022560-240، ساکما
38
سند شماره 0007-022560-240، ساکما
39
سند شماره 0008-022560-240، ساکما
40
سند شماره 0008-101339-240، ساکما
41
سند شماره 0009-022560-240، ساکما
42
سند شماره 0009-031951-240، ساکما
43
سند شماره 0010-022560-240، ساکما
44
سند شماره 0010-037737-240، ساکما
45
سند شماره 0011-022560-240، ساکما
46
سند شماره 0011-055529-240، ساکما
47
سند شماره 0012-022560-240، ساکما
48
سند شماره 0013-022560-240، ساکما
49
سند شماره 0014-022560-240، ساکما
50
سند شماره 0015-022560-240، ساکما
51
سند شماره 0015-037737-240، ساکما
52
سند شماره 0016-022560-240، ساکما
53
سند شماره 0016-037737-240، ساکما
54
سند شماره 0017-022560-240، ساکما
55
سند شماره 0017-037737-240، ساکما
56
سند شماره 0018-022560-240، ساکما
57
سند شماره 0018-037737-240، ساکما
58
سند شماره 0019-022560-240، ساکما
59
سند شماره 0020-022560-240، ساکما
60
سند شماره 0021-022560-240، ساکما
61
سند شماره 0022-022560-240، ساکما
62
سند شماره 0022-022560-240، ساکما
63
سند شماره 0023-057903-240، ساکما
64
سند شماره 0025-057903-240، ساکما
65
سند شماره 0031-001714-240، ساکما
66
سند شماره 0033-001714-240، ساکما
67
سند شماره 0037-031951-240، ساکما
68
سند شماره 0047-031951-240، ساکما
69
سند شماره 0048-096968-240، ساکما
70
سند شماره 0053-031951-240، ساکما
71
سند شماره 0055-031951-240، ساکما
72
سند شماره 0056-096968-240، ساکما
73
سند شماره 0057-031951-240، ساکما
74
سند شماره 0061-096968-240، ساکما
75
سند شماره 0063-096968-240، ساکما
76
سند شماره 0065-096968-240، ساکما
77
سند شماره 0079-031951-240، ساکما
78
سند شماره 0081-031951-240، ساکما
79
سند شماره 0087-031951-240، ساکما
80
سند شماره 0089-031951-240، ساکما
81
سند شماره 0091031951-240، ساکما
82
سند شماره 0201-031951240، ساکما
83
سند شماره 0209-031951-240، ساکما
84
سند شماره 0233-031951-240، ساکما
85
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه و نقش آزادخان افغان در منازعات قدرت، در دورهی گذار از افشاریه به زندیه
یکی از مهمترین و مبهمترین مسائل در فاصلهی سقوط افشارها تا روی کار آمدن زندیه، نقش و جایگاه آزادخان افغان در منازعات و تحولات این دوره است؛ موضوعی که در سایهی تاریخنگاری زندیه و قاجاریه و کامیابی این دو سلسله در تشکیل حکومت، مورد غفلت قرار گرفته و به حاشیه رفته است؛ بنابراین سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که آزادخان افغان در نزاع قدرتِ این دوره و تحولاتِ آنچه نقشی ایفا کرد؟ فرضِ مقاله این است که آزادخان بهعنوان یکی از مدعیان اصلی سلطنت، در منازعات و تحولات این دوره نقش بارزی داشت: نقشآفرینی در جنگهای جانشینیِ خاندان افشاریه، ایجاد یک هستهی قدرت در آذربایجان و گسترش آن، مبارزات طولانی با کریمخان، فتح اصفهان و اعلام سلطنت و نیز نقشآفرینی مؤثر و سرنوشتساز در کشمکشهای زندیه و قاجاریه نشان میدهد که آزادخان نقش بسیار تعیینکنندهای در رویدادهای این دوره داشته است. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که آزادخان افغان هرچند در نهایت از چرخهی قدرت حذف شد اما جنگها و عملیات نظامی او موجب فرسایشی شدن جنگهای این دوره شد و روند انتقال قدرت را با تأخیر روبرو ساخت.
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_246264_7d39baae0563fe213e9d499cd0f45d7b.pdf
2021-08-23
131
161
10.52547/HSOW.5.2.131
آزادخان افغان
کریمخان
محمدحسنخان قاجار
جنگ قدرت
افشاریه
زندیه
ایرج
ورفی نژاد
varfinezhad@yahoo.com
1
استادیار تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز.
LEAD_AUTHOR
علی
قاسمی
a.ghasemi@scu.ac.ir
2
استادیار تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
AUTHOR
آذربیگدلی، لطفعلی بیگ (1378). آتشکده آذر (جلد دوم)، به کوشش میرهاشم محدث، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
1
آصف، محمدهاشم (رستم الحکما) (1382). رستمالتواریخ، به اهتمام میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب، چاپ اول.
2
آل داود، سیدعلی (1374). دایره المعارف بزرگ اسلامی: «مدخل آزادخان افغان»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱، چاپ دوم.
3
آوری، پیتر و دیگران (1389). تاریخ ایران کمبریج (دوره افشار، زند و قاجار)، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران، انتشارات جامی، چاپ سوم.
4
ادیبالشعرا، میرزا رشید (1346). تاریخ افشار، به کوشش محمود رامیان و پرویز شهریار افشار، تبریز، انتشارات شورای مرکزی جشن 2500 ساله شاهنشاهی.
5
اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا (1370). اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، نشر ویسمن، چاپ اول.
6
حسینی فسایی، حسن (1378). فارسنامهی ناصری، تصحیح و تحشیه از دکتر منصور رستگار فسایی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم.
7
خاوری شیرازی، میرزا فضل الله (1380). تاریخ ذوالقرنین (ج1)، به تصحیح ناصر افشار فر، تهران، سازمان چاپ و انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. چاپ اول.
8
دنبلی، عبدالرزاق بیگ (1349). تجربه الابرار و تسلیه الابرار. به تصحیح حسن قاضی طباطبایی، تبریز، انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
9
دهخدا، علیاکبر (1377). لغتنامه، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، جلد چهارم، چاپ دوم.
10
دهقاننژاد، مرتضی، دهقاننیری، لقمان و ایرج ورفی نژاد (1390)، عهدنامه ترکمانچای و مسئله جانشینی: واکاوی علل مداخله روسها در فرایند جانشینی. مجله جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره دوم.
11
زرگرینژاد، غلامحسین (1395). تاریخ ایران در دوره قاجاریه عصر آقامحمدخان، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
12
زرگرینژاد، غلامحسین (1386). روزشمار تحولات ایران در عصر قاجار، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر، چاپ اول.
13
ساروی، محمدتقی (1371). تاریخ محمدی (احسن التواریخ)، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، امیرکبیر، چاپ اول.
14
سایکس، سرپرسی (1380). تاریخ ایران، ترجمه محمد فخرداعی گیلانی، تهران، انتشارات افسون، چاپ اول.
15
سپهر، محمدتقی (1377). ناسخالتواریخ؛ تاریخ قاجاریه، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، انتشارات اساطیر،، چاپ اول.
16
سعادتکازرونی، محمدحسین (1390). تاریخ بوشهر، به تصحیح عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخالحکمایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ اول.
17
شیبانی، میرزا ابراهیم (1366). منتخب التواریخ، زیر نظر ایرج افشار، تهران، انتشارات محمدعلی علمی، چاپ اول.
18
غفاری کاشانی، ابوالحسن (1356ق). گلشن مراد، نسخهی خطی کتابخانهی مجلس شورای ملی.
19
قدیانی، عباس. (1387)، فرهنگ جامع تاریخ ایران، تهران، نشر آرون، چاپ ششم.
20
گلستانه، ابوالحسن محمدامین (2536). مجمل التواریخ، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ سوم.
21
لمبتون، ان. کی. اس (1375). ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، تهران، انتشارات جاویدان خرد، چاپ اول.
22
مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل (1362). مجمع التواریخ: در تاریخ انقراض صفویه و وقایع بعد تا سال 1207 ه.ق. به اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران، انتشارات سنایی و طهوری.
23
مروی، محمدکاظم (1364). عالم آرای نادری، به تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول.
24
ملکم، سرجان (1380). تاریخ ایران. ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران، به کوشش علیاصغر عبدالهی، انتشارات افسون، چاپ اول.
25
موسوی دالینی، جواد (1398). «آزادخان غلجایی؛ حکمران سنی مذهب و نقر سکهی صاحبالزمان»، فصلنامه شیعه شناسی، سال هفدهم، شمار 66.
26
نامی اصفهانی، محمدصادق (1363). تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه، تهران، انتشارات اقبال، چاپ دوم.
27
نوایی، عبدالحسین (1348). کریمخانزند، تهران، انتشارات کتابخانه ابنسینا، چاپ دوم.
28
نوری، محمدتقی (1386). اشرفالتواریخ، بهتصحیح سوسن اصیلی، تهران، انتشارات میراث مکتوب، چاپ اول، ج 1.
29
نیبور، کارستن (1354). سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبی، تهران، انتشارات توکا، چاپ اول.
30
هدایت، رضاقلیخان (1380). تاریخ روضه الصفای ناصری، (جلد نهم، بخش اول)، به تصحیح جمشید کیانفر، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول.
31