2024-03-28T13:10:29Z
https://hsow.journal.araku.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5599
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
دو چهره قدرت درگفتمان سیاسی دوره صفوی
حمداله
اکوانی
صفویان از زاویههای مختلف در تاریخ تحولات سیاسی ایران دارای اهمیت هستند. در میان همه موضوعات مربوط به تأسیس و تثبیت دولت صفوی، چرخش گفتمانی متأخر بر تشکیل این دولت در ایران اهمیت زیادی دارد. این چرخش گفتمانی به یکباره شکل نگرفت و مجموعهای از زمینهها و نیز اقدامات پادشاهان صفوی در صورتبندی و تثبیت گفتمان سیاسی و هویتی این حکومت نقش داشت. سؤال این مقاله این است که دولت صفوی برای تثبیت گفتمان خود کدام راهبردها را به کار بست؟ یافتههای تحقیق نشان میدهد صفویان برای استیلای گفتمان خود از دو چهره انضباطی(ماکروفیزیک) و نیز چهره خرد قدرت (میکروفیزیک) بهره گرفتند و به تدریج، قدرت دولت صفویان از ماهیت کاملاً سخت و مادی فاصله گرفته و جنبه فرهنگی، معنوی و نرم بیشتر مورد توجه آنان قرار گرفت. از میان شاهان صفوی، شاه اسماعیل را باید نماینده چهره سخت قدرت و شاهطهماسب را باید مبدع استفاده از چهره نرم قدرت برای تثبیت گفتمان سیاسی صفویه دانست. روش این پژوهش تحلیل گفتمان است.
صفویه
گفتمان سیاسی
قدرت سخت
قدرت نرم
استیلا
2019
01
21
1
26
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35136_5d20ad00d763f7fbb7ce7825872f10d8.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
مقاومت در آستانه مرز، الگویی برای تحلیل فتوحات اعراب مسلمان در ایران
مجید
حاجی بابایی
فتح ایران از سوی اعراب مسلمان یکی از مهمترین تحولات تاریخ ایران است. ایران در طول دو دهه کاملاً تسخیر شد و استقلال کشور از بین رفت و دولت ساسانی سقوط کرد. هنور پرسشهای بسیاری دربارهی این سقوط و دلایل و چگونگی آن وجود دارد. در این نوشتار تلاش میشود الگویی نوین برای تحلیل روند فتوح ارائه گردد روش این پژوهش کتابخانهای و بر اساس منابع اصلی فتوح در ایران است. پرسش اصلی این است که آیا فتوحات در ایران از الگوی خاصی پیروی نموده و قابلیت ارائه در قالب یک نظریه دارد؟ پرسش فرعی هم ناظر به چگونگی فتح شهرها است. آیا بیشتر به جنگ بوده است یا به صلح؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه این نوشتار شکل میگیرد. ایران به هشت منطقه تقسیم میشود. در مرزهای این مناطق شاهد بیشترین مقاومت نظامیان ایرانی هستیم و از آن با نام مقاومت در آستانه مرز یاد میکنیم. با شکسته شدن مرز پیشروی اعراب مسلمان با سرعت بیشتر و جنگ کمتر انجام میشود. نتیجه آنکه درگیریها بیشتر از سوی نظامیان است و عموم مردم کمتر در صحنههای جنگ حضور دارند. فهم سرعت و چگونگی فتوح اعراب مسلمان در ایران تابعی از فهم این الگو است.
فتوحات
اعراب مسلمان
ایران
مرز
مقاومت
صلح
2019
01
21
27
48
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35229_27baa06708ecbba5c6186e2439cda504.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
دولت قاجار و بحران ارومیه در جنگ جهانی اول
فرهاد
دشتکی نیا
با آغاز جنگ جهانی اول و بهرغم اعلام بیطرفی ایران از سوی احمد شاه قاجار، پای ایران به جنگ کشیده شد و برخی از شهرهای ایران به اشغال قوای روسیه، انگلستان و عثمانی درآمد. در میان مناطق اشغال شده، آذربایجان و شهر ارومیه و حومة آن به دلیل تنوّع قومی، گوناگونی دینی و مذهبی و تفاوتهای شیوة زیستی، در بحرانی عمیق فرو رفت. هدف جستار حاضر، بررسی و تحلیل عملکرد دولت ایران در کنترل بحران ارومیه است. این پژوهش میکوشد با مطالعة زمینههای بروز بحران ارومیه به این پرسش پاسخ دهد که دولت قاجار برای کنترل بحران ارومیه چه گامهایی برداشت و نتایج آن گامها چه بود؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد، هیأت حاکمة قاجار در سه عرصة مذاکره با دول اشغالگر برای تخلیة قوایشان از آذربایجان، اعزام ولیعهد به تبریز و تغییر حکمرانان ارومیه میکوشید بحران را کنترل کند؛ اما به دلیل ضعف مفرط دولت مرکزی، بحران مالی فزاینده و فقدان نیروی نظامی قابل اعتنا نتوانست دستاوردی در کنترل بحران داشته باشد. روش پژوهش حاضر، تاریخی با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی است.
جنگ جهانی اول
قاجاریه
آذربایجان
ارومیه
اتفاق مثلث
اتحاد مثلث
2019
01
21
49
76
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35134_f0aefe47def01d1cbf3ddb34e02741a1.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
بررسی تشکیلات نظامی و جایگاه ارتش در خلافت فاطمی مصر
معصومه
دهقان
خلافت فاطمیان (297-567ق) از شاخصههای نظامی و سیاسی ویژهای در جهان اسلام برخوردار بود. تکیهی خلفای فاطمی بر سازماندهی ارتش زمینی و دریاییِ قدرتمند منجر به گستردگی این خلافت و دستیابی به قدرت سیاسی و نظامی در رقابت با خلافت عباسی گردید. این پژوهش در صدد است تا تشکیلات نظامی و ارتش خلافت فاطمیان در مصر (358- 567ق) را مورد ارزیابی قرار دهد. بدین منظور مقاله با هدف تحلیل و پاسخگویی به این پرسشها نگاشته شده است: نهاد نظامی و ارتش خلافت فاطمی در مصر چگونه در فراز و فرود این دولت در جهان اسلام طی قرنهای چهارم تا ششم هجری ایفای نقش کرد؟ ساختار و نهاد ارتش فاطمی براساس نیاز و الگوی حکومتهای اسلامی چگونه شکل گرفت؟ ادارهی تشکیلات گستردهی ارتش فاطمی بر عهدهی کدام نهادها بود؟ یافتههای این پژوهش نشان میدهد که ارتش فاطمی با پشتوانهی تشکیلات اداری منسجم و برخورداری از تنوع قومی و نژادی از یک سو به یکی از گستردهترین نهادهای نظامی در میان دولتهای سدههای میانه تبدیل شد و از سوی دیگر ضعف نسبی در حفظ تعادل پایدار بین گروههای مختلف سربازان موجب شد آن دولت همواره در معرض آشوبهای پادگانی قرار گیرد.
خلافت فاطمی
مصر
بربر
حجریه
ارتش
دیوان الجیش و الرواتب
2019
01
21
77
94
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_33921_f5afd7c855976a9b57a776b0fa283c68.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
ارزیابی مناسبات درونی ساختار اتحادیه نظامی کریمخان زند در شکلگیری حکومت زندیه (1160-1176 ق)
مهدی
دهقانی
اتحادیههای نظامی مدعیان مختلف سلطنت همواره ترکیبی از دستجات ایلی و تفنگچی نواحی مختلف شهری و روستایی کشور بود. دستجات مذکور بر پایه ویژگیهایی همچون خویشاوندی یا همجواری با خاندان حاکم و همچنین تعداد نفرات جنگجو، دارای نقش محوری یا فرعی در اتحادیههای نظامی بودند. ازاینرو، در پژوهش کنونی به این سؤال پاسخ داده میشود که کدام مناسبات سیاسیـ نظامی میان دستجات مختلف اتحادیه نظامی زند در تقابل با اتحادیههای نظامی قاجار و افغان به قدرتگیری کریمخان زند انجامید؟ بهمنظور پاسخگویی به سؤال مذکور، پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و طبقهبندی تحولات مرتبط با مناسبات درونی اتحادیه نظامی زند به تحلیل و تفسیر این ویژگیها و تأثیرات آن بر قدرتگیری کریمخان (1160-1176 ق) میپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ایلات وندی همچون (زند، مافی، نانکلی، جلالوند، بهنوی، سالاروند و جاف) ساکن نواحی پری، کمازان، گیلان، کاوردان، بر پایه پیوندهای قومی همچون گویش زبانی لکی و سنت فرماندهی شورایی نقش محوری در ائتلاف کریمخان ایفا میکردند. به سبب فقدان نسبی منافع شخصی و گروهی، کریمخان در صورت لزوم میتوانست بدون حذف دستجات اتحادیه، با سایر دستجات ایلی و تفنگچی متحد شود و به پیروزی نهایی دست یابد.
اتحادیه نظامی
ایلات وند
پیوندهای قومی
دستجات تفنگچی
کریمخان زند
2019
01
21
95
112
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35184_7ec222664a6e31ce34ace5eb61a1b18a.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
دیوان سالاران امیر؛ درآمدی بر دگرگونی ساختار سیاسی ـ نظامی تیموریان در عهد شاهرخ
سید ابوالفضل
رضوی
سروش
آزادبخت
عصر تیمور، دوره فتح و تکوین امپراتوری بود و اشرافیت نظامی سهم بیشتری در ساختار قدرت داشتند. در عهد فرمانروایی شاهرخ، نوعی دگرگونی ساختاری در ماهیت و نحوه اعمال قدرت به وقوع پیوست که میتوان آن را گذر امپراتوری تیموری از قدرتی با گفتمان غالب نظامی به قدرتی با ساختار مدنی ـ نظامی قلمداد کرد. در این عهد، شاید برای نخستین بار در تاریخ ایران، امرا و عناصر نظامی با پرداختن به فعالیتهای اداری و اجرایی، از کارکردهای صرف نظامی و مواضع همیشگی اهل شمشیر، فاصله گرفتند. در همین جهت، نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، ضمن تأملی بر ساختار اداری عصر تیموریان و اهتمام به نزاع میان اهل قلم و اهل شمشیر، این پرسش اصلی را مورد واکاوی قرار میدهد که دگرگونی ساختار سیاسی و نهادینه شدن قدرت تیموریان در عصر شاهرخ بر جایگاه و کارکرد امرای نظامی این عهد چه تأثیری داشت؟ دستاورد پژوهش حاکی از این است که در پرتو شخصیت واقعگرا و نهادینگی قدرت در عصر شاهرخ، ساختار اداری تقویت شد، به نحوی که برخی از امیران به امور دیوانی روی آوردند و تجربه سیاسی جدیدی را در تاریخ این عصر رقم زدند.
تیموریان
شاهرخ
اهل شمشیر
اهل قلم
ساختارنظامی
ساختار سیاسی
2019
01
21
113
138
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35135_d919cebdcce3173cbc1deffa23f16268.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
غزوه بنی قریظه و اعتبارسنجی گزارشهای مشهور تاریخی درباره آن
احمدرضا
نوازنی
علی
حسن بگی
علی رضا
طبیبی
کیوان
احسانی
پس ازهجرت پیامبر خدا (ص) به مدینه، بین پیامبر (ص) و مشرکان و کافران حدود هشتاد برخورد نظامی روی داد که از سی برخورد به «غزوات» یاد می شود. یکی از غزوه ها، غزوه بنی قریظه است. پیامبر (ص) پس از پیمان شکنی یهودیان بنی قریظه، در صدد مجازات آنان برآمد. درباره سرانجام این جنگ در منابع تاریخی، دو نوع گزارش وجود دارد: الف) کشته شدن مردان و اسارت زنان و کودکان؛ ب) کشته شدن جنگجویان و اسارت زنان و کودکان. یادآوری میشود که برخی از مستشرقان این دو گزارش را دستاویز قرار داده و چهرهای خشن از پیامبر (ص) ارائه کردهاند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به ارزیابی گزارش های تاریخی، سنجش آنها توسط عقل، مقایسه آنها با سیره پیامبر (ص) در جنگها و تأمّل در آیات قرآنیِ مربوط به این غزوه مبادرت کرده است. یافته ها نشان داد که در این غزوه، قتل عامی صورت نگرفته، بلکه در میدان نبرد و هنگام درگیری، عدّهای از یهودیان بنیقریظه کشته شده و عدّهای نیز اسیر گردیدهاند.
غزوه بنی قریظه
قرآن
عقل
سیرۀ پیامبر
2019
01
21
139
163
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35232_6c9032f1ffdee15a3c618c84282d73e2.pdf
مطالعات تاریخی جنگ
2588-7033
2588-7033
1397
2
4
تحلیل جنگهای اعراب با ساسانیان بر اساس عناصر راهبردی کلاوزویتس؛ از قادسیه تا نهاوند
نیره
دلیر
مسأله این پژوهش شناسایی و بررسی مؤلفههای تعیینکننده در سرنوشت جنگهای ساسانیان با مسلمانان از قادسیه تا نهاوند است. نبود مطالعات نظری و فقدان تطبیقی این کارزارها با نظریههای جنگی معاصر، تلاشی مضاعف برای تطبیق گزارشهای تاریخی بر اساس یکی از مهمترین نظریات جنگ نیاز داشت تا این پرسش را پاسخ دهد که دو قدرت ساسانی و نیروی نوظهور اعراب مسلمان در صحنههای نبردهای چهارگانه از چه عوامل و عناصر راهبردی بهره بردند که سرانجام به پیروزی اعراب در جنگها انجامید؟ در پاسخ بدین پرسش اصلی، دادههای منابع، بر اساس نظریه عناصر راهبردی 15 گانه کلاوزویتس (در 5 زمینه اصلی ذهنی، فیزیکی، ریاضی، جغرافیایی و آماری) تحلیل و تبیین شده و این مدعا را مطرح که تفوّق اعراب مسلمان در عناصر ذهنی نقش تعیین کننده داشته و تأثیر این تفوّق بر سایر عناصر فیزیکی، ریاضی، جغرافیایی و آماری نمود خود را در پیروزی مسلمانان نمایانده است. بنابراین، با استناد بر این عناصر راهبردی پیروزی مسلمانان، بیش از آن که به عوامل ماورائی و قدسی نسبت داده شود، عوامل عینی و تاریخی را باید در نظر گرفت.
عناصر راهبردی
کلاوزویتس
جنگ
قادسیه
مداین
جلولا
نهاوند
2019
01
21
165
188
https://hsow.journal.araku.ac.ir/article_35335_0bed52a3f596f1060bd2b6620356b9f4.pdf