تأثیر جنگ جهانی اول بر تحولات سیاسی نخجوان از قرارداد باتوم تا قرارداد قارص (1918-1921)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان

2 دکتری رشته ایران شناسی، دانشگاه دولتی ایروان

10.29252/HSOW.5.4.51

چکیده

چکیده
قرارداد مهم قارص که در تاریخ 24 مهر 1300/ 13 اکتبر 1921بین دولت­های وقت ترکیه، شوروی، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به امضا رسید، منجر به واگذاری نخجوان به جمهوری­آذربایجان شد. ارامنه تلاش­های زیادی جهت حفظ نخجوان انجام دادند، اما همه کوشش­های آنها به دلیل داشتن رقبای نیرومندی چون شوروی و ترکیه ناکام ماند. در نتیجه پیمان قارص نه تنها واحد سیاسی جدیدی را پهنه قفقاز ایجاد کرد، بلکه از منظر ژئوپلتیک نیز موجب شکل­گیری جغرافیای سیاسی جدیدی در شمال غربی ایران شد. هدف اصلی پژوهش آن است تا نشان دهد که چگونه توالی رویدادهای سال­های آغازین جنگ جهانی در شکل­گیری واحد سیاسی نخجوان تأثیر گذاشته است. روش پژوهش در این تحقیق مبتنی بر روش تاریخی و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی بر پایه یافته­ها و داده­های کتابخانه­ای است. براساس موضوع پژوهش، این پرسش مطرح می­شود؛ جنگ ­جهانی ­اول چه تأثیری بر تحولات سیاسی نخجوان از قرارداد باتوم تا قرارداد قارص داشت؟ یافته­های پژوهش نشان می‌دهد منافع مشترک دولت نوپای شوروی و ترکیه باوجوداین که هر دو کشور در ضعف سیاسی و نظامی ناشی از پیامدهای جنگ جهانی اول بودند، اما برای نفوذ در قفقاز جنوبی با واگذاری نخجوان به جمهوری آذربایجان زمینه­های نفوذ بعدی را برای خود فراهم کردند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of World War I on Nakhjavan Political Developments from the Treaty of Batum to the Treaty of Kars (1918-1921)

نویسندگان [English]

  • Abbas Panahi 1
  • majid karimi 2
1 Department of History, Institute for Guilan Studies, University of Guilan
2 PhD Student in Iranian Studies, Yerevan State University
چکیده [English]

Abstract
The important Treaty of Kars, signed between the governments of Turkey, the Soviet Union, Armenia, Azerbaijan, and Georgia on October 13, 1921, led to the transfer of Nakhjavan to the Republic of Azerbaijan. After the First World War, the Armenians first took political-military steps to annex Nakhjavan to the fledgling Republic of Armenia. However, all their efforts failed due to the presence of strong rivals such as the Soviet Union and Turkey. As a result, the Treaty of Kars not only created a new political unit in the Caucasus, but also from a geopolitical point of view, led to the formation of a new political geography in northwestern Iran. The present descriptive-analytical study, using a historical method based on library and archival documents, mainly aimed to show how the sequence of the events of the early years of World War I influenced the formation of the political unit of Nakhjavan. Therefore, this study concerns the possible impact of the First World War on the political developments in Nakhjavan, from the Batum treaty to the Kars treaty. Although Soviet and Turkish governments were politically and militarily weak due to the consequences of the First World War, the research findings show that the common interests of both fledgling countries paved the way for starting their influence in South Caucasus by handing over Nakhjavan to the Republic of Azerbaijan to keep their further control of the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Armenia
  • Nakhjavan
  • Turkey
  • Republic of Azerbaijan
  • World War I
  • Treaty of Kars

مراجع

  • دستور دولت ایران به اقبال السلطنه ماکوئی مبنی برایجاد صلح بین مسلمانان و ارمنیان نخجوان، آرشیو ملی ایران، ش سند293165.
  • آراکلیانس، رافی. 1396. خانات ایروان درتقابل شیر و خورشید، هلال و ستاره و عقاب دوسر، فصلنامه فرهنگی پیمان شماره 81، سال بیست ویکم، پاییز، 254 صفحه.
  • باغداساریان، ادیک. 2016. جمهوری آرارات، تورنتو.
  • جمشیدی راد، جعفر. 1377. جمهوری ارس در نخجوان، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال هفتم، دوره سوم، شماره 24، زمستان 1377، ص 139-144.
  • دولاندلن، شارل.1364. تاریخ جهانی ترجمه احمد بهمنش، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج2.
  • رضا، عنایت­الله.1386. آذربایجان و اران، تهران، انتشارات هراز.
  • هوسپیان، شاهن.1387. نگاهی مختصر به تاریخ منطقه نخجوان، فصلنامه فرهنگی پیمان، شماره 45، سالدوازدهم، پاییز، 160 صفحه.

 

  • منابع ارمنی
  • Abrahamyan, Eduard. 2017. Armenia and Azerbaijan's Evolving Implicit Rivalry over Nakhchivan, Jamestown Foundation, 3 August, Eurasia Daily Monitor Volume: 14 Issue: 104.
  • Beukian, Sevan Beurki. 2015. Constructing the post-Soviet Armenian National Habitus: The Armenian Genocide and Contested Imaginations of Armenian.
  • Bournoutian, George. 2006. A Concise History of the Armenian People: From Ancient Times to the People, Fifth Edition, and Mazda Publisher.
  • Chichekian, Garabet. 1967. Territorial Evolution of Armenia since 1639, University of Ottawa, A Study In Political Geography.
  • Eprikyan, Armine 2015. Diplomatic and military steps of Turkey to capture Nakhijevan, Austrian Journal of Humanities and Social Sciences № 1–2, January-February, Vienna.
  • Gharibyan, Alik.The Social-Economic and Political situation in Transcaucasia (1918-1921), Armenological Researches Institute,
  • Hakobyan, Grigor.2020. The Coming Regional Conflict and the Strategic Importance of Nakhijevan, Armenian News Network / Groong Review & Outlook, May 26.
  • Hovhannisyan, Nikolay. 2004. The Karabakh Problem The Thorny Road to Freedom and Independence, National Academy of Sciences of Armenia Institute of Oriental Studies, Second revised edition by “Armen and Bersabe Jerejian Foundation” Inc, USA Yerevan.
  • Libaridian, Gerard J. 1988. Documents and Facts on the Region of Mountainous Karabagh 1918-1988, First Edition, Cambridge, Toronto, March.
  • Martirosyan, Tigran.2005. Nationalist Manifestations in Soviet Transcaucasia from 1940s to 1980s: A Brief Overview of US Archival Materials.
  • Martirosyan, Tigran. 2020. Brief History of the Nagorno – Karabakh Conflict, TK & Partners Client Note, September 30.
  • Makhmourian G. G.2016. Collection of Papers Relating to the Armenian District of Nakhijevan(1918-1920) From the U.S. Department of State and the National Archives of Armenia Fundamental Armenology, No. 2 (4) 2016.
  • Papian, Ara. 2011. The Arbitral Award on Turkish-Armenian Boundary by Woodrow Wilson, Full Report of the Committee upon the Arbitration of the Boundary between Turkey and Armenia. Washington, November 22nd, 1920, “Asoghik” Publishing House, Armenia.
  • Zohrabian, Edic. 2002. The Nakhijevan Issue and Allies of Armenia (1918-1920).
  • منابع ترکی
  • Akhmedov, Afgan. 2018. British Foreign Policy in Azerbaijan, 1918-1920, Department of History University of Lancaster.
  • Aliyeva, Nurlana. 2020. Armenian claims to Nakhchivan and its impact to the historical geography of the region, Nakhchivan Branch of the Azerbaijan, National Academy of Sciences GRANI 23 (3).
  • Azimov 2017. Nakhchivan Autonomous Republic within Azerbaijan Republic, Nakhchivan.
  • Gültekin, 2009. Unlocking Nakhichevan, the Gate of Orient, Lifting the Blockade on Nakhichevan in the Context of the Turkish-Armenian Rapprochement, Foreign Policy Analyst TEPAV Policy.
  • Hasanli, Jamil. 2011. How the Caucasian Bureau of the C.C R.C.P (B.), Discussed the Karabakh Issue in 1920-1923, The Caucasus and Globalization, Institute of Strategic Studies of The Caucasus, Vol.5, Issue 1-2, Sweden, CA&CC Press.
  • Imranli, Kamala. 2012. The First Armenian Republic and its Territorial Conflicts with Azerbaijan, University of Birmingham, Center for Russian and East European Studies, United Kingdom, September.
  • Satan, Ali. 2021. Armenian in the treaty of Sevres, Marmara University.
  • منابع انگلیسی
  • Aliprandi, Emanuele. 2016. The Story of Nakhijevan, Rome.
  • Balistreri, Alexander E. Batum. 2021. Conference and Treaties of, International Encyclopedia of the First World War, Version 1.0.
  • Champain, Phil. Klein, Diana. Mirimanova, Natalia.2004. From War Economies to Peace Economies In The South Caucasus, Economy And Conflicts Research Group of the South Caucasus International Alert.
  • Fleet, Kate. Krämer, Gudrun. Matringe, Denis. Nawas, John. Rowson, Everett. 2018. The Encyclophedia of Islam, Vol. 3, Leiden – Boston.
  • Kalaintzis, Emmanouil. Tsourdiou, Magdalene. Kourmpetis, Stavros. Tramountana, Chrysa. 2015. The frozen conflicts in post-Soviet states and Caucasus: Ways for the enforcement of peace and security, Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE), Ministerial Council Topic Area A, Rhodes MRC, Study Guide for the Organization for the Security and Cooperation in Europe (OSCE).
  • Kopisto, Lauri. 2011. The British Intervention in South Russia 1918-1920, Faculty of Arts at the University of Helsinki, in Auditorium XII.
  • Maurice, Sir Feredrick. 1943. The Armistices of 1918, London, New York, Toronto: Oxford University Press.
  • Stavridis, Terry. 2015. The Armenian Question 1918-20 July, DOI: 10.13140/RG.2.1.4873.3282, See: https://www.researchgate.net/publication/279556219 (Accessed December 11, 2021)
  • Ulchenko, Natalia Yu.2015. A Glimpse of History: How the treaty of Kars was signed March Through October, 1921, Review of Armenian Studies, 203 No. 32.
  • سایتها
  • https://encyclopedia.11914-1918-online.net/article/batum_conference_treaties_of(accessed December 4, 2021)

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار