روایت جنگ در تاریخ‌نگاری عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.29252/HSOW.5.4.29

چکیده

چکیده
متون تاریخ­نگاری عصر صفوی مشحون از روایت جنگ­ها و منازعات نظامی داخلی و خارجی حکومت صفویه است. جنگ جایگاه ویژه­ای در تاریخ­نویسی این دوره می­یابد تا آن­جا که اگر رویدادی به درگیری نظامی منجر نمی­شد در نظر مورخان شایسته نقل و ضبط در تاریخ نبود و شانس کمی برای بازگویی در آثار آنان می‌یافت؛ بنابراین نحوه روایت جنگ اهمیت خاصی داشت و نیازمند ساختار روایی مناسب برای بازنمایی رویداد و انتقال اهداف واقع در پشت این روایتگری به مخاطبان اثر بود. این پژوهش با اتخاذ روش توصیفی – تحلیلی و ساخت الگویی از نظریات مربوط به روایت در پی پاسخ به این پرسش است که جنگ در تاریخ­نگاری دوره صفوی چگونه روایت می‌شود و مورخین از ثبت آن، چه اهدافی را دنبال می کردند؟ دستاورد پژوهش حاضر این است که مورخان با گزینش عناصر روایت و سرکوب یا برجسته کردن مولفه­هایی از این عناصر، طرحی از روایت جنگ ارائه می­دهند که هدف آن بازنمایی داعیه­های ارضی صفویان و مشروعیت حاکمیت و اقدامات آنان در مناطق جنگی و مورد منازعه بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narration of War in Safavid Historiography

نویسنده [English]

  • Veria Mirzaei
PhD in Iranian Post-Islam History, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Safavid chronicles are full of narratives of wars, and domestic and foreign military conflicts of the Safavid government. War finds a special place in the historiography of this period, so much so that if an event did not lead to a military conflict, historians would not consider it worthy of being recorded, and its emergence inside historical texts was improbable. Therefore, the narration of the war was of special importance and required an appropriate narrative structure to represent the event and convey the goals behind the narration to the audience. By adopting a descriptive-analytical method and constructing a model of theories related to narration, this research tries to illuminate war narration in Safavid historiography and the goals of historians in recording wars. The results show that, by selecting narrative elements, suppressing or highlighting some components of these elements, historians present a war narrative that aims to represent the Safavid territorial claims, the legitimacy of their rule and actions in war zones and disputed areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • safavids
  • war
  • narrative
  • historiography
  • ابی­داود، سلیمان­بن­اشعث سجستانی (بی­تا)، سنن ابی­داود، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • استنفورد، مایکل (1387)، درآمدی بر فلسفه­ی تاریخ، ترجمه احمد گل­محمدی، تهران: نشر نی.
  • استنفورد، مایکل (1388)، درآمدی بر تاریخ­پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: دانشگاه امام صادق و سمت.
  • آقاجری، سیدهاشم، مشفقی­فر، ابراهیم (1389)، تحلیل استراتژی نظامی ایران و مولفه­های آن در عصر شاه عباس، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال اول، شماره چهارم.
  • امینی­هروی، امیرصدرالدین­ابراهیم (1383)، فتوحات شاهی، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر.
  • بابایی، سوسن و دیگران (1390)، غلامان خاصه، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
  • بلو، دیوید (1390)، شاه­عباس پادشاه سنگدلی که به افسانه بدل شد، ترجمه شهربانو صارمی، تهران: ققنوس.
  • جکسون، پیتر، لاکهارت، لارنس (1387)، تاریخ ایران کمبریج دوره صفوی، ترجمه تیمور قادری، جلد 6، تهران: مهتاب.
  • جنابدی، میرزابیگ­حسن­بن­حسین (1378)، روضه‌الصفویه، تصحیح غلامرضا طباطبایی­مجد، تهران: بنیاد موقوفات.
  • حسینی، ابوالمفاخربن­فضل‌الله (1388)، تاریخ شاه­صفی، تصحیح محسن بهرام­نژاد، تهران: میراث مکتوب.
  • خواجگی­اصفهانی، محمدمعصوم (1368)، خلاصه­السیر، تصحیح ایرج افشار، تهران: علمی.
  • خواندمیر، امیرمحمود (1370)، ذیل حبیب­السیر، تصحیح محمدعلی جراحی، تهران: نشر گستره.
  • خواندمیر، غیاث­الدین (1353)، حبیب­السیر، تصحیح محمد دبیرسیاقی، 4 جلد، تهران: انتشارات خیام.
  • رابرتز، جفری (1389)، تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه­دهکردی، تهران: دانشگاه امام صادق.
  • روملو، حسن­بیگ (1384)، احسن­التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، 3 جلد، تهران: اساطیر.
  • سبزواری، ملامحمد­باقر (1383)، روضه­الانوارعباسی، تصحیح اسماعیل چنگیزی­اردهائی، تهران: میراث مکتوب.
  • سیستانی، ملک­شاه­حسین (1383)، احیاءالملوک، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
  • سیوری، راجر (1386)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
  • شاملو، ولی­قلی­خان (1371)، قصص­الخاقانی، تصحیح حسن سادات­ناصری، 2 جلد، تهران: وزارت­ فرهنگ­ و ارشاد.
  • فلور، ویلم (1388)، دیوان و قشون در عصر صفوی، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نشر آگه.
  • فومنی، عبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • قزوینی، بوداق­منشی (1387)، جواهرالاخبار، تصحیح محسن بهرام نژاد، تهران: میراث مکتوب.
  • قزوینی، یحیی­بن­عبدالطیف (1386)، لب­التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر.
  • قمی، قاضی­احمد (1363)، خلاصه­التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، 2 جلد، تهران: دانشگاه تهران.
  • لاهیجی، علی­بن­شمس (1352)، تاریخ خانی، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • ماساشی، هانه­دا (1378)، قراولان سلطنتی دوره­ی صفویه و تحول پایگاه آن­ها، ترجمه محمد نظری­هاشمی، فصل­نامه پژوهش­های تاریخی دانشگاه فردوسی، دور جدید، سال دوم، شماره­ی 2-1.
  • مستوفی، محمد­محسن (1375)، زبدة­التواریخ، تصحیح بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات.
  • منجم، ملاکمال (بی­تا)، تاریخ ملاکمال، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: نشر فروردین.
  • منجم­یزدی، ملاجلال (1366)، تاریخ عباسی، تصحیح سیف­الله وحیدنیا، تهران: انتشارات وحید.
  • منشی­ترکمان، اسکندربیک (1387)، عالم­آرای­عباسی، تصحیح ایرج افشار، 3 جلد، تهران: امیرکبیر.
  • مورگان، دیوید (1374)، ایران در سده­های میانه، ترجمه فرخ جوانمردیان، تهران: فروهر.
  • موسوی­فندرسکی، سیدابوطالب (1388)، تحفه­العالم، رسول جعفریان، تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
  • مؤلف ناشناخته و قدری (1384)، جنگ­نامه کشم و جرون­نامه، تصحیح محمدباقر وثوقی، عبدالرسول خیراندیش، تهران: میراث مکتوب.
  • نصیری، محمد­ابراهیم­بن­زین­­العابدین (1373)، دستور شهریاران، تصحیح محمد­نادر نصیری­مقدم، تهران: بنیاد موقوفات.
  • نظنزی، محمودبن­هدایت­الله­افوشته‌ای (1373)، نقاوة­‌الآثار فی ذکر­الاخیار فی تاریخ­الصفویه، تصحیح احسان اشراقی، تهران: علمی و فرهنگی.
  • نویدی­شیرازی، عبدی­بیگ (1369)، تکمله­الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: نشر نی.
  • واله­قزوینی، محمد­یوسف (1382)، خلدبرین (ایران در روزگار شاه­صفی و شاه­عباس)، تصحیح محمد­رضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • وحیدقزوینی، محمد­طاهر (1329)، عباسنامه، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: کتابفروشی داوودی.
  • Amanat, abbas, (2017). Iran a Modern History, New Haven & London: Yale University Press.
  • Collingwood, R. G. (1999) The Principles of History: And Other Writings in Philosophy of History, Oxford University Press.
  • Ricoeur, Paul, (1984). Time and Narrative, tr. K. McLaughlin and D. Pellauer, 2 vol, University of Chicago Press.