توان نظامی اعراب مسلمان در فتوحات اولیه

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا، بنیاد دایره المعارف اسلامی.

چکیده

 
برآمدن اسلام در میانه قرن هفتم میلادی موجب برهم خوردن معادلات قدرت در دنیای آن روز شد. اعراب تازه مسلمان با حرکت نظامی شگفت­آور، مهمترین قدرت‌های جهانی را شکست دادند. آن­ها توانستند امپراتوری بزرگ ساسانی را به سقوط کشانده و بر پایتخت سیاسی و مرکز مذهبی امپراتوری روم دست یابند. مسأله اصلی مقاله این است که چه عواملی سبب شد تا اعراب مسلمان به چنین پیروزی­های سریع و خیره‌کننده‌ای دست پیدا کنند؟ بدون تردید در این پیروزی‌های معجزه­آسا به­جز نیروی معنوی اسلام که در قالب جهاد و شهادت‌طلبی نمود پیدا کرد، مسلمانان نیز می­بایست از نظر مادی و نظامی به درجه‌ای از توان و نیرومندی رسیده باشند تا بتوانند خواست دینی یا مادی خود را محقق کنند. در این نوشتار، توان نظامی اعراب مسلمان از دو جنبه تفاوت‌های نظامی اعراب با ایران و روم و تاکتیک‌های نظامی جدید اعراب که با توجه به نبوغ نظامی فرماندهان اتخاذ می­شد، مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چابکی، سخت­کوشی، نبوغ فردی و تفاوت شیوه جنگاوری اعراب از یک­سو و طراحی شیوه‌های جنگی با ترکیب شیوه­های جنگی ایران و روم با شیوه جنگاوری اعراب باعث غلبه نظامی اعراب بر ایران و روم شده بود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Military Power of the Muslim Arabs in the Early Conquests

نویسنده [English]

  • Mohammad Mahmoudpour
چکیده [English]


 
The rise of Islam in the mid-7th century led to the collapse of the power equations in the world of that day. The new Muslim Arabs defeated the most important world powers in a marvelous military movement. They drew the great Sassanian Empire to a collapse and reached the political capital and religious center of the Roman Empire. The main problem the present article addresses is what made it possible for the Muslim Arabs to achieve such quick and stunning victories? Undoubtedly, in these miraculous victories, irrespective of the spiritual power of Islam materialized in the form of jihad and martyrdom-seeking, Muslims must also have been materially and militarily attained to a degree of strength in order to fulfill their religious or material aims. In this paper, the military power of the Arab Muslims was examined from two aspects of the Arabs' military differences with Iranians and Romans and the new military tactics of the Arabs, adopted proportionate to the military genius of their commanders. It was found that agility, diligence, personal ingenuity, and the difference in the method of Arabs' fighting on the one hand and the design of combat techniques, combining the Iranian and Roman methods of warfare with those of Arabs led to Arabs' overthrowing Iran and Rome.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • conquests
  • war
  • Jihad
  • Karadis
  • Khamis
  • Khalid ibn al-Walid
-         قرآن کریم.
-         آلوسی‌، محمود شکری، (1314ق).‌ بلوغ‌ الارب‌ فی‌ معرفه‌ احوال‌ العرب، چاپ‌ محمد بهجه‌ اثری‌، بیروت: دارالکتب العلمیه‌.
-         ابن‌اثیر، علی‌بن‌ محمد، (1385-1386ق). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
-         ابن‌حنبل (بی‌تا). مسند الامام‌ احمدبن‌ حنبل، بیروت‌: دارصادر.
-         ابن‌خلدون (1408ق). تاریخ ابن خلدون، چاپ خیلی شحاده و سهیل زکار، بیروت: دارالفکر.
-         ابن‌سعد (بی­تا). الطبقات الکبری، محقق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
-         ابن‌عبدربّه (1404/1983)‌. العقد الفرید، چاپ‌ مفید محمد قمیحه‌، بیروت: دارالکتب العلمیه‌.
-         ابن اعثم کوفی (1411ق). الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء.
-         ابن‌قتیبه‌ (بی‌تا). عیون ‌الاخبار، بیروت‌: دارالکتاب‌ العربی‌.
-         ابن‌منکلی،‌ (1409ق/1988م). الادلّه‌ الرّسمیه‌ فی‌ التّعابی‌ الحربیه‌، چاپ‌ محمود شیت‌ خطّاب‌، عراق: مطبعه المجمع العلمی العراقی.
-         ابن‌هشام، ‌(بی‌تا). السیره‌ النبویه، چاپ‌ مصطفی‌ سقا، ابراهیم‌ ابیاری‌، و عبدالحفیظ‌ شلبی‌، بیروت‌: داراحیاء التراث‌ العربی‌.
-         بهرامیان مسعود و سیدعلی حسینی قمصیری، (1395). «جستاری در کارکردهای تشکیلات نظامی عهد اموی»، مطالعات تاریخ انتظامی، سال سوم، شماره 9.
-         حسن­بیگی، علی،(1386). «فتوحات پس از رحلت پیامبر(ص)، زمینه­ها و پیامدها»، مشکوة، شماره 94، بهار.
-         رشیدی‌، محمد، (1995م). تفریج‌ الکروب‌ فی‌ تدبیر الحروب، چاپ‌ عارف‌ احمد عبدالغنی‌، دمشق: دار کنان‌.
-         زرین­کوب، عبدالحسین، (1369ش). کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر.
-         زهری‌، محمدبن‌ مسلم‌، (1401ق/ 1981م). المغازی‌ النبویه، چاپ‌ سهیل‌ زکار، دمشق: دارالفکر‌.
-         زیدان‌، جرجی، (1914م).‌ تاریخ‌ التمدّن‌ الاسلامی‌، مصر: دار مکتبه الحیاه.
-         شیردل، تقی و هادی بیانی، (1392). «نقد و بررسی نخبگان نظامی در فتوح با تکیه بر خالدبن ولید»، تاریخنامه خوارزمی، سال اول، شماره 1، پاییز.
-         طبری‌، محمدبن جریر، (1387ق/ 1967م). تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
-         طیبی، سیدمحمد، (1392ش). شیوه­های تهیج و پایداری سپاهیان در صدر اسلام، چاپ اول، کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
-         عباسی‌، حسن‌بن‌ عبداللّه،‌ (1409ق/1989م). آثار الاول‌ فی‌ ترتیب‌ الدول، چاپ‌ عبدالرحمان‌ عمیره‌، بیروت: دار الجیل‌.
-         عبدالحمیدبن‌ یحیی‌ کاتب، (1374ق/1954م). رساله‌ عبدالحمید الکاتب‌ فی‌ نصیحه‌ ولی‌ العهد، در رسائل‌ البلغاء، اختیار و تصنیف‌ محمد کردعلی‌، قاهره‌: لجنه‌ التألیف‌ و الترجمه‌ والنشر.
-         قائدان، اصغر، (1382). سازماندهی نظامی و سازمان رزم و تحولات آن در تاریخ اسلام (از آغاز تا پایان عصر عباسی)، تهران: دانشگاه امام حسین.
-         قره‌غولی‌، جهادیه‌، (1986م). العقلیه‌ العربیه‌ فی‌ التنظیمات‌ الاداریه‌ و العسکریه‌ فی‌ العراق‌ و الشام‌ خلال‌ العصر العباسی‌ الاول‌: 132 ه ـ 232 ه، بغداد: دارالشوون الثقافه العامه "آفاق عربیه".
-          ماوردی‌، علی‌بن‌ محمد، (1393ق/1973م). الاحکام‌ السلطانیه‌ و الولایات‌ الدینیه، قاهره: دار ابن قطیبه‌.
-         مسعودی‌، علی بن حسین، (1409). مروج الذهب، تحقیق اصغر داغر، قم: دارالهجره.
-         مهر، اسماعیل‌ مطیع، (1994م).‌ مبادی‌ء الحرب‌ فی‌ صدر الاسلام‌، عمان: دارالفرقان‌.
-         نصربن‌ مزاحم‌، (1404ق). وقعه‌ صفّین، چاپ‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، چاپ‌ افست‌ قم‌: مکتبه مرعشی نجفی.
-         واقدی‌، محمدبن‌ عمر، (1966م). المغازی‌ ، چاپ‌ مارسدن‌ جونز، لندن: مطبعه جامعه اکسفورد‌.
-         واقدی‌، محمدبن‌ عمر، (بی‌تا). فتوح‌ الشام، بیروت‌: دارالجیل‌.
-         هرثمی‌ شعرانی‌، ابوسعید، (1995م). مختصر فی‌ سیاسه‌ الحروب‌، چاپ‌ عارف‌ احمد عبدالغنی‌، دمشق: دار کنان.