مضامین و بن مایه های ادبیّات پایداری در جنگنامه کِشم و جُرون نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

 
هجوم استعمارگران پرتغالی به ایران و چیرگی آنان بر بخشی از این سرزمین، سبب شد تا برخی از ساکنان این مرز و بوم با هر گونه سلاحی، اعم از نظامی و فرهنگی به مبارزه با این بیدادگران برخیزند که از جملۀ آنان، سرایندگان منظومه­های حماسی جنگنامۀ «­کِشم» (1032 هجری) و «جُرون­نامه» منسوب به قدری (1042 هجری) بودند، که شعر آنان بستر مناسبی جهت انعکاس جلوه‌های ارزشمند پایداری در برابر دشمن است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه­ای در پی پاسخ به این مسأله است که دو منظومه جنگنامۀ «­کِشم» و «جُرون‏نامه» چه مضامین و جلوه­هایی از ادبیات پایداری در بر دارند؟ یافته پژوهش حاکی از این است که مهم­ترین جلوه­ها و بن­مایه­های ادبیّات مقاومت در اشعار سرایندگان جنگنامۀ «کِشم» و «جُرون­نامه» عبارتند از: وطن­دوستی، شناساندن چهرۀ استعمارگران، نفرت از بیگانگان، غیرت­دینی، عدالت­طلبی و ظلم­ستیزی، مرثیه بر شهدای راه میهن، تفاخر به شاهان و اسطوره­های آرمانی ایران، اتّحاد و همبستگی. سرایندگان جنگنامۀ «­کِشم» و «جُرون‏نامه» برای بیان مضامین، از دو نوع بیان مستقیم و بیان غیرمستقیم بهره بردند. در ضمن آنان برای عامه فهم­شدن اشعار، از زبان عامیانه­ای استفاده کرده­اند که در برخی ابیات لحن و فضای حاکم بر اشعار ذکر­شده آمیخته از حماسه، طنز، هجو و اعتراض نسبت به استعمارگران پرتغالی است.
 
 
 
 

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Themes and Motifs of Resistance Literature in Jangnama-i Kishm and Jirun Namah

نویسنده [English]

  • javad mousavi dalini
چکیده [English]

 
The Portuguese colonizers' invading Iran and taking control of a part of the country prompted some of the inhabitants of Iran to confront the invaders, using any kind of weapons including military and cultural ones. Among them were the poets of the epic works Jangnama-i Kishm (1032 AH) and Jirun Namah (1042 AH) attributed to Ghadri whose poetry properly reflect the valuable manifestations of resistance to the enemy. The present research seeks to answer this question that what themes and motives of resistance literature can be found in the Jangnama-i Kishm and Jirun Namah? The finding of the study indicate that the most important manifestations and motifs of the resistance literature in the two works are: patriotism, revealing the true identity of the colonists, hatred of foreigners, religious zeal, justice-demanding and injustice-fighting, elegy for the martyrs of the motherland, taking pride in the kings and Iranian ideal legendary characters, unity and solidarity. The poets employed tow direct and indirect ways of expression while using a colloquial language to make their poetry understandable for the general public. In some couplets, the prevailing tone and atmosphere is an amalgam of epic, irony, satire on and objection to the Portuguese colonizers.  
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • resistance literature
  • anti-colonial literature
  • Portuguese
  • conquest of Hormuz
  • Jangnamah –I Kishm
  • Jirun –Namah
  • Ghadri
  1. قرآن مجید
  2. اسناد روابط تاریخی ایران و پرتغال (1382). ترجمه مهدی­زنجانی. تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.
  3. اقبال­آشتیانی، عباس (1323). مجله یادگار. «بخش سوم از ماجرای خلیج­فارس». سال چهارم. شماره 4.
  4. بصیری، محمد صادق (1388). سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیّات فارسی. ج1. از آغاز تا عصر پهلوی. کرمان انتشارات دانشگاه کرمان.
  5. پانیکار، ک. م (1349). آسیا و استیلای باختر. ترجمه محمد­علی مهمید. تهران: روز.
  6. تاورنیه، ژان باتیست (1369). سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، تصحیح حمید شیرانی، تهران: سنایی.
  7. ترکمان، اسکندر بیگ (1382). عالم آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
  8. جنگنامۀ­کِشم و جُرون­نامه (1384). تصحیح محمدباقر وثوقی و عبدالرسول خیراندیش. تهران: میراثِ­مکتوب.
  9. حسینی­فسایی، حسن (1367). فارسنامۀ ­ناصری. تصحیح منصور رستگار­فسایی. تهران: امیرکبیر.
  10. سنگری، محمدرضا (1380). نقد و بررسی ادبیّات منظوم دفاع مقدّس. تهران: نشر پالیزان.
  11. شریفی، محمد (1387). فرهنگ ادبیّات ­فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.
  12. شکری، غالی (1366). ادب ­مقاومت. ترجمه محمد­حسین روحانی. تهران: نشر نو.
  13. صفا، ذبیح­الله (1379). حماسه­سرایی در ایران. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.
  14. فلسفی، نصرالله (1342). سیاست خارجی ایران در دوره صفویه. تهران: سازمان کتابهای جیبی.
  15. قائم­مقامی، جهانگیر (بی­تا). مسأله هرموز در روابط ایران و پرتغال. تهران: چاپخانه ارتش.
  16. قربان نژاد، پریسا (1388). «فتح­نامه نویسی در ایران و اسلام». فصلنامه فرهنگ. شماره 71. پاییز. صص 179-216.
  17. کاکایی، عبدالجبار (1385). بررسی تطبیقی موضوعات ادبیّات پایداری در شعر ایران و جهان. تهران: انتشارات پالیزان.
  18. کامرانی­فر، احمد (1390). «آزاد سازی قشم». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 155. صص 43-50.
  19. معینی­علمداری، جهانگیر (1386). هویت، تاریخ و روایت در ایران. ایران. چاپ دوم. به کوشش حمید احمدی. تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  20. میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1377). واژه­نامه هنر داستان نویسی. فرهنگ تفصیلی اصطلاح­های ادبیّات داستانی. تهران: انتشارات مهناز.
  21. وثوقی، محمدباقر (1387). «روایتی نو و منتشر نشده از فتح هرموز در دوره شاه عباس اول» (بررسی و ارزیابی منابع تاریخی نبرد دریایی ایران و پرتغال). فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا) دوره 18، شماره 71، بهار، صص 123-146.
  22. Lorimer,John.Gordon (1908-1915). Gazetter of the Persian Gulf, Oman and central Arabia.
    (2 vols). Calcutta: superintendent of Government Printing.
  23. Sousa. Manuel de faria (1695). The Portuguese Asia, Vol 3. Tr. John Stevenes. London.
  24. Teixiera,Pedro (1901). The Travels of Pedro teixiera translated by william Sinchair. London.