هویت دوگانه در خدمت راهبرد استعماری: پاول سیسیانوف و پی‌ریزی استعمار تزاری در جنوب قفقاز (1803ـ1806/ 1217ـ1223)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در پژوهش حاضر، جلوه‌ای متفاوت از شخصیت پاول سیسیانف بررسی شده است. تفاوت برجسته این چهره نظامی با فرمانداران قبل و بعد از وی در قفقاز، تبار گرجی و هویت دوگانه‌اش بود. پرسش محوری این پژوهش نیز ناظر بر همین ویژگی شخصیت سیسیانف است؛ این که چه پیوندی می‌توان میان هویت دوگانه سیسیانوف با خط‌مشی وی در پیشبرد راهبرد استعماری روسیه تزاری در قفقاز تشخیص داد؟ مبنای این پژوهش اطلاعاتی است که از منابع دست اول و اسناد آرشیوی به زبان‌های فارسی، لاتین و روسی، گردآوری و در جهت ارائه پاسخ به پرسش محوری آن تحلیل شده است. این مطالعه از نوع توصیفی­ـ تحلیلی است و هدف آن است که ضمن ارائه یک گزارش توصیفی از اقدامات سیسیانف، ذهنیت فرهنگی و رفتار نظامی وی در ربط با مسأله پژوهش تحلیل شود. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که می‌توان ارتباط معناداری میان خاستگاه فرهنگی دوگانه و منش فرهنگی سیسیانف با الگوی رفتار وی تشخیص داد. درواقع، برخورد خشن و تحقیرآمیز سیسیانف با خاندان پادشاهی گرجستان و خوانین ایرانی جنوب قفقاز و استفاده‌اش از شگردهای سنتی برای پیشبرد سیاست روسیه در این حوزه، بیانی از هویت دوگانه وی و جلوه‌ای از تناقض‌های راهبرد استعماری روسیه در جنوب قفقاز بود.    
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Double Identity in Favor of Colonial Strategy: Pavel Tsitsianov and the Foundation of Russian Colonialism in South Caucasus (1803-1806)

نویسنده [English]

  • Javad Morshedloo
چکیده [English]

This study examines a less-studied aspect of Paul Tsitsianov's character. The main difference between this military figure and the commanders preceding and following him in the Caucasus was his Georgian origin and double identity. The main question this study addresses is thus what relationship can be identified between the Georgian lineage of Tsitsianov and his policy in advancing Tsarist Russia's colonialist strategy in the Caucasus. The present descriptive-analytical study is based on analyzing the information gathered from primary sources as well as Persian, English, and Russian archived documents to answer the aforementioned question. In other words, this study seeks to provide a descriptive account of Tsitsianov's measures while analyzing his cultural mentality and military behavior in relation to the research question. The results indicate that a meaningful relationship between Tsitsianov's double cultural origin and character, and his behavior pattern can be identified. In fact, Tsitsianov's coercive and humiliating treatment of the royal family of Georgia and the Iranian Khans of South Caucasus and his use of traditional methods to further Russian policy in the region signified his double identity and the contradictions within Russian colonial strategy toward South Caucasus.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • colonialism
  • Tsarist Russia
  • Tsitsianov
  • Caucasus
  • Georgian

مراجع

  1. اتکین، موریل (1382). روابط ایران و روس (1780-1828)، ترجمه محسن خادم، تهران: نشر دانشگاهی.
  2. اسکندربیگ منشی (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
  3. اعتضاد السلطنه، علیقلی‌میرزا (1370). اکسیرالتواریخ، چاپ جمشید کیانفر، تهران: انتشارات ویسمن.
  4. اعتماد السلطنه، محمدحسن‌خان (1367). تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج 3، تهران: دنیای کتاب.
  5. باکیخانوف، عباسقلی‌آقا (1383). گلستان ارم، چاپ علمی­ـ انتقادی به همت عبدالکریم علی‌زاده، تهران، ققنوس.
  6. جوانشیر، میرزاجمال (1994). تاریخ قراباغ، چاپ جورج بورنوتیان، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.
  7. جهانگیرمیرزا (1384). تاریخ نو، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: انتشارات علمی.
  8. خوزانی اصفهانی، فضلی‌بیگ (2015). افضل التواریخ، ج 3، تصحیح کیومرث قرقلو با مقدمه چارلز ملویل، لندن: انشارات موقوفه گیب.
  9. دنبلی، عبدالرزاق بیگ (1383). مآثر سلطانیه، تصحیح غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: مؤسسه ایران.
  10. ساروی، محمدتقی (1375). احسن التواریخ (تاریخ محمدی)، تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، تهران: امیرکبیر.
  11. سپهر، محمدتقی لسان­الملک (1344). ناسخ التواریخ (قاجاریه)، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران: انتشارات اسلامیه.
  12. عبدالله‌یف، فتح‌الله (2536). گوشه‌هایی از تاریخ ایران، ترجمه غلامحسین متین، تهران: انتشارات ستاره.
  13. عشقی، خانک (1353). سیاست نظامی روسیه در ایران، 1790-1815، تهران: بی‌نا.
  14. علوی شیرازی، میرزامحمدهادی (1357). دلیل السفرا، سفرنامه میرزا ابوالحسن خان شیرازی «ایلچی» به روسیه، به کوشش محمد گلبن، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
  15. فسایی، میرزاحسن (1378). فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، 2 جلد، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  16. مرشدلو، جواد (1394). «زمینه تاریخی و منطق راهبردی توسعه‌طلبی روسیه تزاری در قفقاز(سال­های 1800-1550 م)»، تاریخ روابط خارجی، دوره 16، شماره 64 (پاییز)، صص: 42-75.
  17. ــــــــــــ (1397). «شرق‌شناسی و اکتشاف جغرافیایی در خدمت راهبرد استعماری: بررسی پیوند اکتشاف علمی با راهبرد استعماری روسیه تزاری در برابر قفقاز»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال یازدهم، شماره یازدهم، پاییز و زمستان، صص: 491-512.

 

  1. اسناد فارسی آرشیو دولتی گرجستان، فوند 1452(کوته‌نوشت: افاگ).
    1. The Collection of Persian Firmans of Tbilisi, vol. II, Compiled by M. A. Todua & Ismail K. Shams, Tbilisi: 1989.( abbr. CPFT)
    2. Akty sobrannye Kavkazkoiu Arkheograficheskoiu Kommissieiu, 12 vols. (Tiflis: Arkhiv Glavno Upravleniia Namestnika Kavkazskogo, 1866-1904) (abbr.  AKAK)

 

  1. Allen, W. E. D. (1929). “The March-Lands of Georgia”, The Geographical Journal, vol. 74/2 (1929), pp. 135-156.
  2. ـــــــــــــــــــــ (1942). “The Caucasian Borderland”, The Geographical Journal, 99/5-6, 225-237.
  3. Atkin, Muriel (1979). “The Strange death of Ibrahim Khalil Khan of Qarabagh”, Iranian Studies, 12/1-2, pp. 79-107.
  4. ـــــــــــــــــــــ (1988), "Russian Expansion in the Caucasus to 1813", in M. Rywkin (ed.), Russian Colonial Expansion to 1917, London & New York: Mansell Publishing Limited, pp. 139-187.
  5. Baddeley, John F. (1908). The Russian Conquest of the Caucasus, Longmans, Green & Co.: London.
  6. Barret Thomas M. (1988). “Southern Living (in Captivity), The Caucasus in Russian Popular Culture,”, Journal of Popular Culture, vol. 31/4 (1988), 75-76;
  7. Bassin, Mark (1991). “Russia between Europe and Asia: The Ideological Construction of Geographical Space,” Slavic Review, 50/1 (1991), pp. 10-11.
  8. Beavois, Daniel (1978). “Un polonaise au service de la Russie: Jean Potocki et l’expansion en Transcaucasie, 1804-1805”, Cahier du Monde russe et sovietique, vol. 19, no. 1/2, pp. 175-189.
  9. Bournoutian, George A. (2017). "Prelude to War: Russian Siege and Storming of the Fortress of Ganjeh, 1803-1804", Iranian Studies, vol. 50/1, pp. 107-124.
  10. ـــــــــــــــــــــ (1998). Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797-1889, a documentary record, Mazda Publishers.
  11. Dubrovin’, N. (1866). Zakavkaz’ye ot’ 1803- 1806 goda, Sanktpeterburg.
  12. Encyclopedia of Islam, 2d edition, vol. IV, s. v. "al.Ḳabḳ" (pp. 341-350, by. C. E. Bosworth)
  13. Esadze, S. (1907). Istoricheskaia zapiska ob upravlenii Kavkazom, 2 vols. Tiflis.
  14. Freygang, F. (1816). Lettre sur le Caucase et la Georgie suivre un relation d’une voyage en perse en 1812, Hambourg: Perthes & Besser
  15. Glynn R. Barrat (1972). “A Note on the Russian Conquest of Armenia, (1827)”, The Slavonic and East European Review, 50/120 (1972), pp. 386-409
  16. Güldenstaadt, Johanne Anthon (1809). Geograficheskoe i satatischeskoe opisaniye Gruzii i Kavkaza, Sankpeterburg.
  17. Gvosdev, Nikolas K. (2000). Imperial Polices and Perspectives towards Georgia, 1760-1819, Palgrave.
  18. Von Haxthausen, Baron (1854). Transcaucasia: Sketches from Nations and Races between The Black Sea and the Caspian, London: Chapman and Hall. 
  19. Herodotus (1975). Histories, translated to English by A. D. Godley in 4 vols. vol. II, London: Loeb Classical Library.
  20. Hokanson, Katya (1994). “Literary Imperialism, Narodnost’ and Pushkin’s Invention of the Caucasus”, Russian Review, 53/3, pp. 336-352.
  21. Ingram, Edward (1992). Britain’s Persian Connection, 1798-1828, Prelude to the Great Game in Asia, Clarendon Press.
  22. Kennan, George (1874). “The Mountains and Mountaineers of the Eastern Caucasus”, Journal of the American Geographical Society, 5, pp. 169-193.
  23. Khodarkovsky, Michael (1999). “Of Christianity, Enlightenment, and Colonialism: Russia in the North Caucasus, 1550-1800”, The Journal of Modern History, 71/2, pp. 394-430.
  24. King, Charles (2008). The Ghost of Freedom, a History of the Caucasus, (Oxford University Press.
  25. Klaproth, M. (1827). Tableau historique, geographique, ethnographique et politique du Caucasus et provinces limitrophes entres la Russie et la perse, Paris & Leipsig.
  26. Lapin, Vladimir V. (2011). Tsitsianov, Moskva: Molodaya Gvardira.
  27. Layton, Susan (1986). “The Creation of an Imaginative Caucasian Geography”, Slavic Review, 45/3, pp. 470-485.
  28. Pliny (1855). Natural History of Pliny, with an English translation by John Bostock & H. T. Riley, vol. II, London: Henry G. Bohn.
  29. Pollack, Sean (2006). “Empire by Invitation: Russian Empire Building in the Caucasus in the Age of Catherin II”, PhD dissertation, Harvard University.
  30. Potto, V. A. (1899). Istoricheskii ocherk Kavkazskikh voin ot ikh nachala do prisoedineniia Gruzii, Tiflis: Voenno-Istoricheskii otdel Kavkazskogo Okruga.
  31. Procopius (1928). History of the Wars, leob Classical Library, vol. I.
  32. Rayfield, Ronald (2012). Edge of Empires: A History of Georgia, Great Britain: Reaction Books.
  33. Rhinelander, L. H. Hamilton (1981). “The Creation of the Caucasian Vicegerency”, The Slavonic and East European Review, 59/1, pp. 15-40.
  34. Scotto, Peter (1992). “Prisoners of the Caucasus: Ideologies of Imperialism in Lermontov’s Bela”, PMLA, vol. 107/2, pp. 246-260.
  35. Strabo (1969). The Geography of Strabo, with an English translation, London: Leob Classical Library.
  36. Tesarevitch Vakhusht (1842). Description geographic de la Georgie, traduis par M. Brosset, St. Petersburg: Typographie de l'Academie.
  37. Velychenko, Stephen (1995). “Identities, Loyalties and Service in Imperial Russia: Who Administered the Borderlands?” Russian Review, 54/2, pp. 188-208.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار