کاربست نظریه «کنش گفتاری» در خوانش آیات جهاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اراک

چکیده

بازخوانی روشمند آیات جهاد، با هدف دستیابی به گفتمان قرآن و خوانشی نو از آیات جهاد با استفاده از رویکردهایی مانند نظریه کنش گفتاری، این امکان را به محقّق می‌دهد تا از زوایای گوناگون به مسئله پژوهشی خود بنگرد و زوایای ناپیدای متن را واکاوی کند. بر این اساس، در پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است، در پی آن هستیم تا دریابیم که تحلیل آیات جهاد بر اساس نظریه کنش گفتاری چه نتایجی را در بر دارد؟ یافته‌های این بررسی حاکی از آن است که میزان کاربست انواع پنج‌گانه کنش‌های گفتاری سرل، در آیات جهاد بر اساس بسامد تکرار شامل کنش اظهاری، ترغیبی، اعلامی، عاطفی و تعهّدی است. خداوند در این آیات با استفاده از افعال گوناگونی نظیر تقیید، تصحیح، تبیین، تصریح، تعلیل و... مبحث جهاد و قتال را تبیین و مخاطب را نسبت به جوانب آن آگاه نموده است. بالا بودن میزان کنش اظهاریِ تعلیل، توصیف، آگاهی بخشی، تصریح، تشریح، تبیین و... از یک سو حاکی از آن است که اراده الهی منطبق بر گفتمان ارشاد و ارتقایِ فهمِ مخاطب است و از سوی دیگر نشان‌دهنده این است که گوینده قصد دارد تا مخاطب پیش از پرداختن به قتال درباره علّت آن بداند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Application of Speech Act Theory in the Reading of Ayahs of Jihad

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Dastranj 1
  • Mansoureh Arab 2
1 * Corresponding author: Assistant Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Arak University; Email: f-dastranj@araku.ac.ir.
2 MA Student, Arak University; Email: arab.hm@yahoo.com.
چکیده [English]

The methodical rereading of the ayahs of Jihad, with the aim of identifying the discourse of the Qur’an and engaging in a new reading of these ayahs using approaches such as the theory of speech act, allows researchers to look at their research problems from different angles and explore the invisible aspects of the text. Accordingly, in the present study, which has been conducted by a descriptive-analytical method, we seek to find out the results of the analysis of the ayahs of Jihad based on the theory of speech act. The findings indicate that Searle's five types of speech acts, based on the frequency of repetition, in the ayahs of Jihad are representative, directive, declarative, expressive and commissive acts. In these ayahs, God has explained Jihad and fighting by using various verb types such as condition, correction, explanation and clarification, and has informed the audience about the aspects of Jihad. The high frequency of representative acts of reasoning, describing, informing, clarifying, defining, explaining, affirming, etc. on the one hand suggests that the divine will is consistent with the discourse of guidance and promotes the understanding of the audience, and on the other hand, it shows that the speaker wants to tell the audience about the reason of fighting before the fighting itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ayahs of Jihad
  • fighting
  • war
  • speech act
  • Searle
  1. قرآن کریم؛
  2. آقا گل‌زاده، فردوس (1375). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  3. ابن درید، محمد بن ‌حسن (1998م). جمهره اللغه، بیروت: دار العلم الملایین.
  4. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  5. ازهری، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  6. اکبری، شیرین کار موحد، محسن، محمد (1395). «بازخوانی آراء مفسران سده اخیر در آیات جهاد»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات تفسیری، سال هفتم، شماره 27.
  7. پایا، علی (1383). فلسفه تحلیلی؛ مسائل و چشم‌اندازها، تهران: طرح نو.
  8. جوادی آملی، عبدالله (1397). تسنیم، ج20، قم: مرکز نشر اسراء.
  9. چپمن، شیوان (1384). از فلسفه به زبان‌شناسی، ترجمه حسین صافی، تهران: گام نو.
  10. حسینی، حسن‌پور، محمد ضیاء، خسرو (1391). سخن کاوی: گفتمان‌شناسی (انتقادی) تجزیه و تحلیل کلام، تهران: رهنما.
  11. حسینی معصوم، رادمرد، محمد، عبداله (1394). «تأثیر بافت زمانی- مکانی بر تحلیل کنش گفتار: مقایسه فراوانی انواع کنش‌های گفتار در سوره‌های مکّی و مدنی قرآن کریم»، دو ماهنامه جستارهای زبانی، دوره 6، شماره 3.
  12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
  13. سرل، جان راجرز (1385). افعال گفتاری؛ جستاری در فلسفه زبان، ترجمه محمد علی عبداللهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  14. صافی، محمود (1418ق). االجدول فی اعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویه هامه، دمشق: دار الرشید.
  15. صفوی، کورش (1387). در آمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر (پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی).
  16. طباطبایی، محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  17. عبد الباقی، محمد فؤاد (1364). المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قاهره: دار الکتب المصریه.
  18. عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق). الفروق فی اللغه، بیروت: دار الافاق الجدیده.
  19. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین، قم: هجرت.
  20. قائمی‌نیا، علیرضا (1397). وحی و افعال گفتاری- نظریه وحی گفتاری، قم: مؤسسه فرهنگی طه، کتاب طه.
  21. قاسم‌پور گنجه‌لو، بهرامی و دیگران، زهرا، شبنم (1395). «معناشناسی واژه جهاد در قرآن کریم»، سراج منیر، سال هفتم، شماره 23.
  22. کوک، گای، (1388). زبان‌شناسی کاربردی، ترجمه مصطفی حسرتی، فریبا غضنفری و عامر قیطوری، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه.
  23. مصباح یزدی، محمد تقی (1388). پیام مولا از بستر شهادت، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  24. مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  25. مکارم شیرازی، ناصر (1375). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  26. مکاریک، ایرنا ریما (1384). دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر، محمد نبوی، تهران: آگه.
  27. نجفی، محمد حسن (1413ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  28. واحدی، علی بن احمد (1411ق). اسباب نزول قرآن، با تحقیق کمال بیسونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  29. یول، جورج (1387). کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  30. Austin, J.L (1970). How to Do Things with Words? The William James Lectures Deliveredat Harvard University: Harvard University Press.
  31. Botha, J.E (1991). Speech act theory and new testament exegesis, HTS, Vol 47, No 2.
  32. Buss, M. J (1988). Potential and actual interactions between speech act theory and Biblical studies, Semeia, (Italy), No 41.
  33. Crystal, d (2003). A Dictionary of Linguistics & Phonetics, Oxford: Blackwell.
  34. Searle, J.R (1969). Speech Acts: an Essay in the philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press.