آموزش نظامی در مدارس نظامی و غیرنظامی در دورة پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار و عضو هیأت علمی گروه تاریخ معاصر، پژوهشکده اسناد، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

چکیده

در دورة قاجار ایران دارای ارتش آموزش دیده و متحدالشکلی نبود و اندک واحدهای منظم آموزش دیدة موجود کشور زیر نظر فرماندهان و مستشاران خارجی قرار داشتند. پس از کودتای 3 اسفند 1299ش./22 فوریه 1921م. رویکرد نوینی در ساختار ارتش ایجاد شد، به تشکیل ارتش واحد توجه جدی شد و ایجاد مدارس و دانشکده­ های نظامی در اولویت برنامه‌های رضاخان قرار گرفت. این سیاست در دورة سلطنت او در مدارس غیر نظامی نیز دنبال شد و آموزش نظامی دانش‌آموزان به صورت نظری و عملی در برنامه­ های وزارت معارف تصویب و اجرا شد. این پژوهش بر آن است تا با روش تاریخی و مبتنی بر منابع کتابخانه­ ای و آرشیوی به این پرسش که آموزش نظامی در مدارس نظامی و غیرنظامی دورة پهلوی اول با چه رویکردی و چه تغییرات و تحولاتی همراه بوده است، پاسخ مناسبی بدهد. پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که رویکرد پهلوی اول بیش از هر چیز تقویت هویت ملی در قالب ایجاد ارتش ملی و تحول و تقویت نظم و انضباط در محیط مدارس غیرنظامی از طریق آموزش نظامی به منظور آماده­ سازی جوانان و ترویج فرهنگ اطاعت­ پذیری بوده است. حکومت پهلوی برای دستیابی به این منظور، به ایجاد و تقویت مدارس و آموزشگاه های نظامی، استخدام مستشاران و فرستادن محصل به خارج از کشور، اعزام افسران آموزش دیده به مدارس غیر نظامی و آموزش نظامی دانش­ آموزان و دانشجویان اقدام نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Military Training in Military and Civilian Schools in the Pahlavi I Period

نویسندگان [English]

  • Ghorbanali Kenarroudi
  • Mohammad Javad Moradinia
Assistant Professor, Department of Contemporary History, Document Research Institute, National Library and Archive of Iran of Iran
چکیده [English]

During the Qajar era, Iran did not have a trained and uniformed army, and the few regularly trained units in the country were under the supervision of foreign commanders and advisors. After the coup d'état of 1921, a new approach was adopted in the structure of the army, serious attention was paid to the formation of the unified army, and the creation of military schools and colleges was prioritized in Reza Khan's plans. During his reign, this policy was followed in civilian schools as well, and the military education of students was approved and implemented in the programs of the Ministry of Education theoretically and practically. This research aims to provide an appropriate answer to the question of the approach, changes, and developments associated with military education in military and civilian schools of the Pahlavi I era, using the historical method and based on library and archival sources. The current research is based on the hypothesis that Pahlavi I's approach was more than anything to strengthen the national identity in the form of creating a national army and to transform and improve discipline in the environment of civilian schools through military training in order to prepare the youth and promote the culture of obedience. To achieve this goal, the Pahlavi government established and reinforced military schools and colleges, hired advisers and sent students overseas, sent trained officers to civilian schools, and provided students with military training.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pahlavi I
  • Military training
  • Military academies
  • Schools and colleges
  • Ministry of Education
  • آدمیت، فریدون (1378). امیرکبیر و ایران، تهران: موسسه انتشارات خوارزمی.
  • احمدآبادی، محمد و موسوی، سیدرحیم (1395). «سیر تدریجی آموزش پلیس و نتایج آن در دورة پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، سال سوم، شمارة 10.
  • اشراقی، احسان (1355). «کنت دوسرسی یک سفارت فوق­العاده ایران در 1839-1840»، مجله بررسی­های تاریخی، سال یازدهم، شماره 3.
  • افسر، پرویز (1332). تاریخ ژاندارمری ایران، قم: چاپخانه قم.
  • افضل، منوچهر (1348). راهنمای آموزش عالی در ایران، تهران: مؤسسة فرهنگی وابسته.
  • آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل­محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.
  • بزرگمهر، جلیل (1377). زندگینامه من، تهران: نشر علم.
  • بیات، کاوه (1369). «قرارداد 1919 و تشکیل قشون متحد­الشکل در ایران»، مجموعه مقالات تاریخ معاصر ایران، کتاب دوم، تهران: مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
  • بیگلری، حیدرقلی (1350). خاطرات یک سرباز، تهران: ستاد بزرگ ارتشتاران.
  • جلالی، هوشنگ (1389). تاریخ نظامی ایران، تهران: ایران سبز.
  • چمنکار، محمدجعفر (1397). «شکل­گیری ارتش ایران در دورة پهلوی اول»، پژوهشنامه تمدن ایرانی دانشگاه کرمان، سال اول، شماره 1.
  • دیگار، ژان پیر؛ هورکاد، برنار و ریشار، یان (1377). ایران قرن بیستم، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر البرز.
  • رسائی، فرج­الله (1350). 2500 سال بر روی دریاها، تهران: پیک دریا.
  • زرگری­نژاد، غلامحسین (1373). امیراحمدی؛ خاطرات اولین سپهبد ایران، تهران: مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
  • زندیه، حسن و یوسفی، جواد (1393). «ساختار آموزش انتظامی و نظامی در حکومت رضاشاه»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، سال اول، شمارة2.
  • ساتن، ل.پی.الول (1346). رضاشاه کبیر یا ایران نو، ترجمه عبدالعظیم صبوری، تهران: چاپخانه تابش.
  • طلوعی، مرتضی (1355). تاریخ نیروی هوایی شاهنشاهی، تهران: ستاد فرماندهی نیروی هوایی.
  • علی­بابایی، غلامرضا(1385).تاریخ ارتش ایران(از هخامنشی تا عصر پهلوی)، تهران: انتشارات آشیان.
  • فوران، جان (1377). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
  • قائم­مقامی، جهانگیر (1326). سیر تحولات نظام در ایران تا سال 1301، تهران: چاپخانه علمی.
  • قائم­مقامی، جهانگیر (1346). «تاریخچه سربازگیری در ایران»، مجله بررسی­های تاریخی، تهران، سال2، شماره 2.
  • قدیمی، ذبیح­الله (1326). تاریخ 25 ساله شاهنشاهی ایران، تهران: آریان.
  • کاظمی، محمد و دیگران (1355). تاریخ پنجاه ساله نیروی زمینی شاهنشاهی ایران، تهران: بی­نا.
  • کرونین، استفانی (1377). رضاشاه و شکل­گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، تهران: جامی.
  • کرونین، استفانی (1377). ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه غلامرضا علی­بابایی، تهران: خجسته.
  • گروه نویسندگان (1372). پیشگامان پرواز در ایران، تهران: انتشارات ارتش جمهوری اسلامی ایران.
  • محبوبی اردکانی، حسین (1376). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، جلد3، تهران: دانشگاه تهران.
  • مستوفی، عبدالله (1341). شرح زندگانی من، جلد اول، تهران: انتشارات زوار.
  • مکی، حسین (1357). زندگی سیاسی سلطان احمد شاه، تهران: امیرکبیر.
  • ملک­زاده، الهام و دادبخش، مسعود (1392). «مدارس نظامی نوین ایران (از دورة صفویه تا تأسیس دارالفنون)»، پیام بهارستان، دورة دوم، سال پنجم، شمارة 19.
  • نخجوان، محمد (1354). تاریخ ارتش شاهنشاهی ایران، تهران: بی­نا.
  • نفیسی، سعید (1345). تاریخ معاصر ایران از کودتای سوم اسفند 1299 تا بیست و چهار شهریور، تهران: فروغی.
  • نوایی، عبدالحسین (1369). تاریخ ایران و جها ن(از قاجاریه تا پایان عهد ناصری)، جلد2،تهران: نشر هما.
  • نیازی، محمد و شالچی، وحید (1392). «شکل­گیری نظام وظیفه در پیوند با پروژه ملت سازی حکومتی دوره پهلوی اول»، فصلنامه جامعه شناسی تاریخی، سال پنجم، شماره 2.
  • یکرنگیان، میرحسین (1383). سیری در تاریخ ارتش ایران (از آغاز تا پایان شهریور 1320)، تهران: خجسته.

  • روزنامه­ها و اسناد:
  • اطلاعات، 1305، شمارة 4 آبان، 1
  • اطلاعات، 1306، شماره 729، 4
  • اطلاعات، 1309، شمارة 1149، 4
  • اطلاعات، 1311، شمارة 1636، 1
  • اطلاعات، 1314: شماره 2467، 1
  • اطلاعات، 1314، شمارة 2476، 1
  • اطلاعات، 1314، شمارة 2543، 1
  • اطلاعات، 1314، شمارة 2537، 7
  • اطلاعات، 1315، شمارة 2891، 6
  • اطلاعات، 1316، شمارة 3235، 6
  • تعلیم و تربیت، 1313، سال چهارم، شماره7 و8، 498-504
  • تعلیم و تربیت، 1315، سال ششم، شماره 11، 839-838
  • تعلیم و تربیت، 1315، سال ششم، شماره 10، 757-762
  • ساکما، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج. ا. ایران، سندهای شمارة (2875-297)، (33077-297)، (38875-297)، (6742-297)، (41059-297)، (29521-297) و (10789-297).