بررسی و تحلیل عملکرد نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم با تأکید بر نقش دریابان غلامعلی بایندر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

پس حمله متفقین به ایران – علی­رغم اعلام بی‌طرفی در جنگ جهانی دوم-، تعدادی از کارکنان نظامی و مردم عادی در برابر متجاوزین ایستادگی کردند تا از کشور و مردم دفاع کرده باشند. از جمله می‌توان به بسیاری از کارکنان نیروی دریایی ارتش اشاره کرد که در شمال در برابر متجاوزین شوروی سابق و در جنوب در برابر متجاوزین انگلیسی مقاومت کردند و مظلومانه به شهادت رسیدند. فرماندهی این افراد بر عهده دریابان غلامعلی بایندر بود. براین­اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بهره­گیری از اسناد جدید به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم به فرماندهی دریابان غلامعلی بایندر چه عملکردی در برابر متفقین داشت؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که غلامعلی بایندر با توجه به اختلاف سلیقه با رضاشاه، در زمینه بیرون راندن انگلیسی‌ها از برخی جزایر خلیج فارس و تثبیت حاکمیت ملی ایران بر جزایر فوق فعالیت­های چشمگیری کرد. در سوم شهریور 1320 نیز در یورش متفقین به ایران، نیروی دریایی ایران مقاومت زیادی از خود نشان داد که به غرق شدن ناوهای ببر و پلنگ و شهادت «دریابان بایندر» و 600 نفر از افسران، درجه داران و ناویان منجر شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Performance of the Iranian Navy in World War II Emphasizing the Role of Admiral Gholamali Bayandor

نویسندگان [English]

  • Hadi Bayati 1
  • Reza Jahanfar 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
2 PhD in Sociology, Islamic Azad University, Science and Research Unit, Tehran, Iran
چکیده [English]

After the allies' attack on Iran—despite Iran's declaring neutrality in the Second World War—a number of military personnel and ordinary people stood up against the aggressors to defend the country and the people. Among others, we can mention many navy personnel who resisted the former Soviet aggressors in the north and the British ones in the south and who were unjustly martyred. Admiral Gholamali Bayandor was the commander of these forces. Using new documents, the current descriptive-analytical research, aims to illuminate the performance of the Iranian Navy in World War II under the command of Admiral Gholamali Bayandor against the Allies. The results of the research indicate that Gholamali Bayandor, due to the difference in taste with Reza Shah, did significant activities in the field of expelling the British from some islands of the Persian Gulf and establishing Iran's national sovereignty in the islands. On the third of Shahrivar 1320, in the attack of the allies on Iran, the Iranian navy also showed great resistance, which led to the sinking of Stormes and the martyrdom of Admiral Bayandor and 600 officers, non-commissioned officers and sailors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the navy
  • Gholamali Bayandor
  • World War II
  • the army
  • کتب:

    • انوشیروان، حسین،(1378)، کودتای نافرجام، تهران: بی نا.
    • بایندر، غلامعلی،(1388)، خلیج فارس، با یادداشت کاوه بیات، تهران: نشر بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
    • بهار، محمدتقی، (1371)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران: انقراض قاجاریه، تهران: نشر امیرکبیر.
    • بهارلو، عباس، (1344)، خرمشهر، دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.
    • بی‌نا، (1352)، ناوشکن شاهنشاهی ببر؛ برنامه مراسم ورود به خدمت، پنسیلوانیا (آمریکا): کارخانجات پایگاه دریایی فیلادلفیا.
    • بی­ نا، (1380)، روابط ایران و عراق به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
    • جهان‌فر، رضا، (1397)، بایندر؛ زندگی و عملکرد شهید دریابان غلامعلی بایندر، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا.
    • خلفی، یاسر، (1394)، دو هزارسال تاریخ خرمشهر؛ از خاراکس تا بر آمدن آلبوچاسب (326 ق.م -1857م)، خرمشهر: نشر اثرآفرین.
    • خلیلی، رضا، (1323)، وقایع شهریور؛ تاریخ شهدای ایران، تهران: نشر زربخش.
    • رسائی، فرج الله، (1354)، 2500 سال بر روی دریاها، تهران: ستاد فرماندهی نیروی دریایی.
    • رستمی، محمود، (1386)، فرهنگ واژه­های نظامی، تهران، نشرایران سبز، چاپ دوم.
    • عاقلی، باقر، (1377)، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نامک.
    • فقیهی، محمدرضا، (1389)، تاریخ پنج­هزارساله قدرت دریایی ایران، تهران: نشر عیلام.
    • قدیمی، ذبیح الله، (1326)، تاریخ 25 ساله ارتش شاهنشاهی ایران، تهران: اداره سالنامه آریان.
    • کاظمی، محمد و منوچهر البرز، (1354)، تاریخ پنجاه ساله نیروی زمینی شاهنشاهی ایران، تهران: بی نا.
    • گروه مولفین تاریخ دفاع مقدس هوایی،(1393)، تاریخ نبردهای هوایی دفاع مقدس، جلد 1، تهران: نشر مرکز انتشارات راهبردی نهاجا، چاپ اول.
    • مستوفی، عبدالله، (1384)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجار، ج 3، تهران: نشر زوار.
    • میر یکرنگیان، حسین، (1384)، سیری در تاریخ ارتش ایران از آغاز تا پایان شهریور 1320، تهران: خجسته.
    • مکی، حسین، (1359)، تاریخ بیست‌ساله ایران، جلد 1 و 6، تهران: نشر امیرکبیر.
    • مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، (1398)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: پیکان.
    • نوری، مصطفی، (1394)، روزگار بی‌قراری؛ مازندران و گرگان در اشغال ارتش سرخ (1320-1325)، تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
    • وزارت جنگ (ستاد ارتش)، (1318)، آیین نامه لباس ارتش شاهنشاهی ایران، ج 1، تهران: چاپخانه ارتش.
    • یوسفی، محمد، (بی تا)، پیوستگاه کارون و اروندرود یا تاریخ خرمشهر، بی نا: بی جا.
    • یغمایی، اقبال، (1355)، کارنامه رضاشاه کبیر، تهران: اداره کل و نگارش وزارت فرهنگ و هنر.

    مقالات:

    • بهمنی قاجار، محمدعلی،(1388)،« نقش نیروی دریایی و بایندر در اخراج انگلیسی‌ها از هنگام و باسعیدو»، فصلنامه مطالعات تاریخی، زمستان، ش 27.
    • بیات، کاوه، (1394)، «میهن به روایت غلامعلی بایندر؛ خلیج ایرانی فارس»، روزنامه اطلاعات، چهارشنبه 23 دی 1394، ش 26350.
    • تاج عینی، مریم، (1385)، «ایران و جنگ جهانی دوم»، ماهنامه زمانه، س 5، ش 52.
    • جعفری