نقش پاشاهای بغداد در جنگ‌های ایران عصر قاجار و عثمانی (مطالعه موردی بررسی سیاست‌های نجیب پاشا در کربلا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تاریخ،دانشگاه پیام نور،تهران،ایران

2 پژوهشگر تاریخ، ایران

چکیده

نقش والیان بغداد از موضوعات مهم در مناسبات ایران و عثمانی دوره قاجاریه است. اداره عراق به واسطه دوری از مرکز، وجود اقوام مختلف و اماکن زیارتی شیعه و همجواری با ایران دشوار بود و والیان منصوب تلاش می­کردند با دامن زدن به اختلافات میان ایران و عثمانی قدرت سیاسی و مالی خود را تقویت کنند. از اواسط  قرن نوزدهم و انجام اصلاحات در قلمرو عثمانی، تلاش شد با انتصاب والیانی همچون نجیب پاشا، اداره آنها با استانبول هماهنگ گردد. اما سیاست انقباضی پاشا در بغداد موجب ایجاد بحران سیاسی شد. براین اساس، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که نجیب پاشا در دوران والیگری خود بر بغداد در تفرقه­افکنی میان ایران و عثمانی چه سیاستی اتخاذ کرد. براساس رویکرد توصیفی- تحلیلی و نگاه تمرکزگرایی، والیان بغداد و به تبع آن نجیب پاشا، تهدید امنیتی از ناحیه­ی ایران و ایرانیان ساکن در عراق را برای جایگاه خود، بسیار مؤثر می­دیدند. بنابراین، در جهت­گیری سیاسی سعی داشتند از این فضای فکری دربار استانبول در راستای منافع خود استفاده کنند. همچنین، با تکیه بر اندیشه تمرکزگرایی و پیوند ناگسستنی امپراتوری و حذف عناصر از بین برنده­ی آن، تلاش می­کردند تا سرکوب و قتل عام مردم کربلا را مشروع و لازم قلمداد کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of the Pashas of Baghdad in the Wars of Qajar and Ottoman Iran: the Case Study of Najib Pasha's Policies in Karbala

نویسندگان [English]

  • Sorayya Shahsavari 1
  • Abdolvahed Ghaderi 2
1 Assistant Professor, Department of History, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Independent History Researcher, Iran
چکیده [English]

The role of the governors of Baghdad is one of the important issues in the relations between Iran and the Ottoman Empire during the Qajar period. The administration of Iraq was difficult due to the distance from the center, the presence of different ethnic groups and Shiite pilgrimage sites, and the proximity to Iran, and the appointed governors tried to strengthen their political and financial power by fueling the differences between Iran and the Ottoman Empire. From the middle of the 19th century and the reforms carried out in the Ottoman territory, an attempt was made to coordinate their administration with Istanbul by appointing governors such as Najib Pasha. However, Pasha's contractionary policy in Baghdad caused a political crisis. Against this backdrop, the research question of the present study concerns the policy adopted by Najib Pasha during the governorship of Baghdad to divide Iran and the Ottoman Empire. Based on the descriptive-analytical approach and the view of centralism, the governors of Baghdad and consequently Najib Pasha saw the security threat from Iran and the Iranians living in Iraq very forceful for their position. Therefore, in their political orientation, they tried to use this intellectual atmosphere of the Istanbul court in line with their interests. Also, relying on the idea of centralism and the unbreakable link of the empire and removing its destructive elements, they tried to consider the suppression and massacre of the people of Karbala as legitimate and necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Ottoman
  • Baghdad
  • Karbala
  • Najib Pasha
  • آدمیت،فریدون(1323).امیرکبیر وایران یا ورقی از تاریخ سیاسی ایران،تهران:چاپخانه پیمان.
  • اعتضاد السلطنه، علی قلی میرزا(1351). فتنه باب، تهران:بابک.
  • اوبن،ژان(1907-1906).ایران امروز،ترجمه علی اصغر سعیدی،تهران:زوار.
  • بایگانی مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی،مجموعه اصل مکاتبات ،ج 6.
  • جودت پاشا(1292).تاریخ جودت پاشا،استانبول:مطبعه عامره.
  • خان ملک ساسانی، احمد(1345). یادبودهای سفارت استانبول،تهران: چاپخانه فردوسی.
  • رایت،دنیس(1359).انگلیسیها در میان ایرانیان دوره قاجاریه ،ترجمه لطفعلی خنجی، تهران:انتشارات امیر کبیر.
  • زرندی،محمد(1940).مطالع الانوار،ترجمه عبدالخلیل سعد،قاهره.
  • سپهر،محمد تقی(لسان الملک)(1337).ناسخ التواریخ،«تاریخ قاجاریه»،3 جلد،به اهتمام جمشید کیان فر، تهران: اساطیر.
  • طباطبایی مجد، غلامرضا(1373).معاهدات و قرار دادهای تاریخی در دوره قاجاریه،تهران:انتشارت موقوفات دکتر محمود افشار.
  • عربخانی،رسول(1393).عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی(با تاکید بر عصر عبدالحمید دوم)،تهران:بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
  • العزاوی،عباس(1954).تاریخ العراق بین الاحتلالین،7جلد،بغداد:شرکت التجاره و الطباعه.
  • فرهاد معتمد، محمود (بی تا).تاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی یا جلد دوم سپهسالار،تهران:انتشارات کتابخانه ابن سینا.
  • قایا،دیلک(2008).کربلاء فی الارشیف العثمانی(1840-1876).ترجمه عن الترکیه حازم سعید منتصر و مصطفی زهران،قاهره:المدار العربیه للموساعت.
  • الکورانی العاملی(2010).علی،سلسله القبائل العربیه فی العراق (العراق عرین القبائل العربیه)،بغداد.
  • الگار،حامد(1355).دین و دولت در ایران ،نقش علماء در دوره قاجار،تهران:توس.
  • المسلمی العقیلی،محمد حسین(1427).تاریخ النجف والاشرف،2 جلد، تهران:دلیل ما.
  • ماکیاولی،نیکولو(1375).شهریار،ترجمه داریوش آشوری،تهران:نشر مرکز.
  • نصیری،محمد رضا(1366).اسناد و مکاتبات تاریخی ایران«قاجاریه»،جلد اول و دوم،تهران:کیهان.
  • نوار،عبدالعزیز سلیمان(1968)داود پاشا والی بغداد:قاهره.
  • الوردی ،علی(1389)تاریخ عراق،دیدگاههای اجتماعی از تاریخ عراق معاصر،2 جلد،ترجمه هادی انصاری،تهران:شرکت چاپ ونشربین الملل.
  • هدایت،رضا قلی خان،(1373)فهرس التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث،تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • همزلی لانگریک،استیون(1376).تاریخ سیاسی ،اجتماعی و اقتصادی عراق(1900-1500)،ترجمه اسدالله توکلی و محمد رضا مصباحی،مشهد:بنیاد پژوهشهای اسامی آستان قدس رضوی.
  • آرشیو بایگانی نخست وزیری عثمانی( (Osmanlı Başbakanlık Arşivi.
  • BOA,HR.MKT 1/18,1260 M 25.
  • BOA,I,MSM 1838,Lef:8ve11,24Ca1259.
  • BOA,I.MSM 1836,LEF:4,19Ra 1259.
  • BOA,I.MSM 1838,Lef:10,13 Temmuz 1843.
  • BOA,I.MSM.64/1831.1259M6.
  • BOA,MSM.64/1831.1259M8.
  • BOA,I.MSM.64/1832.1259. M 14.
  • Goyunc ,Nejat,“XIX.Yuzyilda Tahran daki Temsilcilerimiz ve Turk-Iran Munasebetlarine Etkileri”,Ataturk Konferanslari v,1971-1972,Ankara.
  • Kallantari,yahya,fatali shah zamaninda osmanli iran munasebetleri(1797-1834)doktora tezi,Istanbul universitis,1976.
  •