پارادایم تاریخ‌نگاری نظامیِ محمدجواد مشکور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه اراک

2 دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا همدان

3 دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

چکیده

 
تاریخ‌نگاری از زمان باستان تا امروز، رویکردهای متفاوتی را پشت سر گذاشته و برحسب پارادایم‌های متفاوت، اشکال متفاوتی از تاریخ‌نگاری شکل‌گرفته است. اساساً تاریخ‌نگاری در ایران تا دوره مشروطه، تاریخ‌نگاری سیاسی- نظامی است و آشنایی با روش و بینش‌های جدید تاریخ‌نگاری از دوره مشروطه به بعد، باعث برآمدن گفتمان‌های گوناگون تاریخی شد. ازجمله مهم‌ترین مورخین دوره پسا مشروطه، می‌توان به محمدجواد مشکور اشاره کرد. تاریخ‌نگاری محمدجواد مشکور متأثر از دوره پهلوی است و تاریخ‌نگاری نظامی او در این گفتمان رشد یافته است. ازاین‌رو این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی تاریخ‌نگاری نظامی او را مشخص کند و سعی می‌کند به این سؤال پاسخ گوید که پارادایم تاریخ‌نگاری نظامی مشکور چیست؟ یافته‌های پژوهش حکایت از این امر دارد که مشکور در تاریخ‌نگاری نظامی خود رویکردی اثبات گرایانه دارد. چراکه به نظر می‌رسد مشکور به لحاظ هستی‌شناسی قائل به‌واقع‌گرایی بود و صرفاً به شناخت واقعیت‌های تاریخی اهتمام ورزید و به لحاظ معرفت‌شناسی محقق و سوژه‌های موردتحقیق را موجودیت‌های جدا از یکدیگر می‌دانست که از یکدیگر تأثیر و تأثر نمی‌پذیرند و گذشته را به‌سان یک واقعیت ثابت می‌دانست و این واقعیت‌گرایی جایی برای نسبی‌گرایی نمی‌گذارد و از منظر روش‌شناسی قائل به روش توصیفی تحلیلی بود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Paradigm of the Military Historiography of Mohammad Javad Mashkoor

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Aslani Malayeri 1
  • Reza Mohammadi 2
  • Saiedeh Soltani Moghaddam 3
1 Faculty Member, Department of History, Arak University
2 PhD Student of Islamic Revolution, Bu-Ali Sina University
3 PhD Student of Islamic Revolution, Bu-Ali Sina University
چکیده [English]

Historiography from ancient times to the present day has gone through different approaches and according to different paradigms, different types of historiography have been formed. Basically, until constitutional revolution, Iranian historiography is political-military and the familiarity with the method and the new insights of historiography from that era onward made different historical approaches emerge. One of the most important historians of the post-Pahlavi era is Mohammad Javad Mashkoor whose military historiography grew within this discourse. This study thus intends to determine his military historiography taking a descriptive-analytical approach. It attempts to address the question of the paradigm of Mashkoor's historiography. The findings of the study indicate that Mashkoor adopts a positivist approach in his military historiography because he seems to have ontologically believed in realism and merely attempted at realizing historical facts. Epistemologically, he considered the researcher and the subjects under study as separate entities that do not affect each other. He also assumed past as a fixed reality and this sort of realism does not allow any room for relativism. Finally, from the methodological point of view, he believed in the descriptive-analytical method.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad Javad Mashkoor
  • military historiography
  • paradigm
  • positivism
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌بی‌بى (1350)، اخبار سلاجقه روم، به انضمام مختصر سلجوقنامه ابن بی‏بی‏، تحقیق و تعلیق محمدجواد مشکور، ناشر: کتاب‌فروشی تهران‏.
  3. احمدی، بابک (1393)، رساله تاریخ، ، چ چهارم، نشر مرکز.
  4. استنفورد مایکل (1382)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل‌محمدی، نشر نی.
  5. ­­_________ (1386)، درآمدی بر تاریخ‌پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، نشر سمت.
  6. انتخابی، نادر (1380)، رمون آرون: نقد تاریخ و سیاست در روزگار ایدئولوژی‌ها، تهران، هرمس.
  7. ایمانپور، محمدتقی، زهیر صیامیان گرجی و ساناز رحیم پور (1389) «سرکوب گر بدعت و نماد عدالت انوشیروان در تاریخ‌نگاری اسلامی»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال دوم، شماره 6، پاییز.
  8. آقاجای، سیدهاشم (1396)، «رهیافت پسامدرنیستی به تاریخ؛ هایدن وایت»، دوفصلنامه علمی تخصصی خردنامه، بهار و تابستان.
  9. پورفیاض، نصرالله و علیرضا علی‌صوفی و داریوش رحمانیان (1396)، «نصرالله فلسفی و تاریخ‌نگاری جدید در ایران»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا (س)، سال بیست و هفتم، دوره جدید، شماره 19، پیاپی 104، بهار و تابستان.
  10. حافظ‌نیا، محمدرضا (1388)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، چ شانزدهم نشر سمت.
  11. حضرتی، حسن (1392)، طرحی مقدماتی درباره‌ی گونه‌شناسی مراجع تاریخی، rasekhoon.net
  12. دری، ویلیام (1389)، «تبیین و فهم در تاریخ»، ترجمه مسعود صادقی علی‌آبادی، فصلنامه متین، شماره 5
  13. سروش، عبدالکریم (1358)، فلسفه تاریخ، چ دوم، چاپخانه طلوع آزادی.
  14. کالینگوود، رابین جورج (1389)، مفهوم کلی تاریخ، ترجمه علی‌اکبر مهدیان، نشر کتاب آمه.
  15. ماکالا، سی. بی‌ین (1387)، بنیادهای علم تاریخ، چیستی و اعتبار شناخت تاریخی، ترجمه احمد گل‌محمدی، چ اول، نشر نی.
  16. محمدپور، احمد (1389)، ضد روش منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، جلد1، تهران، چ اول، نشر جامعه شناسان.
  17. مرعشی، سید نصیرالدین (1396)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، مقدمه محمدجواد مشکور و علی‌اصغر عبداللهی، چاپ دوم.
  18. مشکور محمدجواد (1345)، طبقات مردم در ایران قدیم، مجله بررسی‌های تاریخی، شماره3.
  19. ــــــــــــــ (1346)، «دین بودا در ایران باستان»، بررسی‌های تاریخی، شماره2 سال2.
  20. ــــــــــــــ (1348)، «سوابق تاریخی ایران و پاکستان و ترکیه»، مجله وحید، شماره دهم، سال ششم.
  21. ــــــــــــــ (1348)، «حدود تاریخی آذربایجان ایران»، بررسی‌های تاریخی، شماره 20 و 21.
  22. ــــــــــــــ (1348)، «فتنه حروفیه در تبریز»، بررسی‌های تاریخی، شماره22.
  23. ــــــــــــــ (1349)، «پهلوها یا پهلوانان»، بررسی‌های تاریخی، شماره60.
  24. ــــــــــــــ (1363)، ایران در عهد باستان، در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام، انتشارات اشرفی.
  25. ــــــــــــــ (1355)، «خلیج فارس و نام آن در طول تاریخ»، بررسی‌های تاریخی بهمن و اسفند، شماره 68.
  26. ــــــــــــــ (1344)، «دین مانی»، مجله وحید، شماره10، سال 3.
  27. ــــــــــــــ (1345)، «اخلاق ایرانیان در پیش از اسلام»، بررسی‌های تاریخی شماره5  و 6.
  28. ­­­­­­­­­­­­­­­­ ــــــــــــــ (1345)،«نظری به مذهب در ایران»، مجله مسائل ایران، شماره 35.
  29. ــــــــــــــ (1348)، «حدود تاریخی آذربایجان ایران»، بررسی‌های تاریخی، شماره 20 و 21.
  30. ــــــــــــــ (1349)، «ترکان غز و مهاجرت ایشان به ایران»، بررسی‌های تاریخی، شماره 4 سال 5.
  31. ــــــــــــــ (1349)، «ترکان غز و مهاجرت ایشان به ایران (بقیه از شماره پشین)»، بررسی‌های تاریخی، ش5، سال5.
  32. ــــــــــــــ (1349)، «روزهای خوش مسیحیان در ایران باستان»، انجمن فرهنگ ایران باستان، دوره هشتم، شماره 59.
  33. ــــــــــــــ (1349)، نظری به تاریخ آذربایجان و آثار باستانی و جمعیت شناسی آن، چاپخانه بهمن، انتشارات انجمن آثار ملی.
  34. ــــــــــــــ (1350)، «گئوماتای مغ»، بررسی‌های تاریخی، شماره 5، سال 6.
  35. ــــــــــــــ (1378)، نامه باستان، (مجموعه مقالات)، به اهتمام سعید میر محمدصادق و نادره جلالی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  36. ــــــــــــــ  (1324-1325)، «تاریخ مذهب شیعه»، مجله جلوه، شماره 5.
  37. ــــــــــــــ  (1329)، کارنامه اردشیر بابکان، چاپخانه دانش.
  38. ــــــــــــــ  (1379)، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام تا قرن چهارم، تهران، اشراقی.
  39. ــــــــــــــ (1377)، خلاصه ادیان در تاریخ دین‌های بزرگ، انتشارات شرق.
  40. ــــــــــــــ  (1325)، دینکرد، مشتمل بر بخش‌های دینکرد، تاریخ اوستا و ادبیات دینی پهلوی.
  41. مفتخری حسین، زهیر صیامیان و سعید موسوی‌سیانی (1393)، نظریه شناخت تاریخی، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
  42. مفتخری، حسین (1393)، مبانی علم تاریخ، چ چهارم، نشر سمت.
  43. ملایی‌توانی، علی‌رضا (1392)، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، چ هفتم، نشر نی.
  44. ____________ (1395)، گفتمان تاریخ‌نگاری رسمی دوره پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  45. منصوری، فیروز (1362)، پژوهشی درباره اصطلاحات آق-قرا-گوی-قزل، مقدمه کتاب تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری از عباس اقبال آشتیانی، تهران، امیرکبیر.
  46. نوذری، حسین‌علی (1379)، فلسفه تاریخ، روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری، تهران، طرح نو.
  47. https://www.irna.ir/news
  48. Little,Danil(2017),Philosophyof History, Stanford Encyclopedia of Philosophy.