بررسی منازعات و تعاملات خلافت فاطمیان مصر با دولت بیزانس در حوزه شام (قرون چهارم و پنجم هجری قمری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه رازی،کرمانشاه

3 دکتری تاریخ اسلام، مدرس مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی استان کرمانشاه.

چکیده

چکیده
از اواسط قرن چهارم هجری باقدرت گرفتن فاطمیان در مصر و گسترش دامنۀ نفوذ آن‌ها در شام، نحوه تعامل با امپراطوری بیزانس به مسئله‌ای جدی در مناسبات خارجی خلفای فاطمی تبدیل شد. براین اساس، پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی، تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که منازعات و تعاملات خلافت فاطمیان مصر با دولت بیزانس در حوزه شام در قرون چهارم و پنجم (ه-ق) چگونه و متأثر از چه عواملی بوده است؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که فاطمیان پس از استقرار در مصر و در راستای اهدافی چون گسترش قلمرو خود و مقابله با توسعه‌طلبی‌های بیزانس، بر سرزمین شام مسلط شدند. در سراسر سال­های غلبه فاطمیان بر این منطقه، آنان موفق شدند تا با سیاستی که مبتنی بر گفتگو و جنگ بود به مبارزه با جاه­طلبی­های بیزانس بپردازند. این دو­گانۀ تعامل و تقابل، فاطمیان را در موقعیتی قرار داد تا با استفاده از توانمندی­های خود در عرصه­های نظامی و دیپلماسی، ضمن مهار سیاست­های توسعه‌طلبانۀ دولت بیزانس، به کسب مشروعیت سیاسی و توسعه قلمرو خود بپردازند. ازاین‌رو راهبرد اساسی فاطمیان دراین‌باره، بر دو محور تعامل یا تنازع و در راستای حفظ مرزها، دفاع از سرزمین‌های اسلامی و تثبیت اقتدار خویش بر سرزمین شام استوار بود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Conflicts and Interactions of the Egyptian Fatimid Caliphate with the Byzantine Government in the Levant (4th and 5th Centuries AH)

نویسندگان [English]

  • Sajad Dadfar 1
  • Mehdi Ezzati 2
  • Hossain Alibeigi 3
1 Assistant Professor, Department of History, Razi University
2 Assistant Professor Department of History; Razi University
3 PhD in History of Islam, Lecturer of University of Applied Science and Technology, Kermanshah Province
چکیده [English]

From the mid-fourth century AH, with the rise of the Fatimids in Egypt and the expansion of their influence in the Levant, the interaction with the Byzantine Empire became a serious issue in the foreign relations of the Fatimid caliphs. The present descriptive and analytical study, therefore, addresses the conflicts and interactions of the Egyptian Fatimid caliphate with the Byzantine government in the Levant in the fourth and fifth centuries AH and analyzes the factors effective in them. The results show that the Fatimids, after settling in Egypt and in line with goals such as expanding their territory and countering Byzantine expansionism, dominated the Levant. Throughout the years of Fatimid rule in the region, they succeeded in combating Byzantine ambitions with a policy based on dialogue and war. This duality of interaction and confrontation put the Fatimids in a position to use their military and diplomatic capabilities to curb the expansionist policies of the Byzantine government, to gain political legitimacy, and to expand their territory. As a result, the Fatimids' basic strategy in this regard was based on the two axes of interaction or conflict and in compliance with the preservation of borders, defense of Islamic lands and the consolidation of their authority over the Levant.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fatimids
  • Byzantium
  • Syria
  • Egypt
  • conflicts and interactions
  1. ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی الکرم (1967). الکامل فی التاریخ، بیروت: دارالکتاب العربی.
  2. ابن تغری بردی، جمال الدین ابی المحاسن یوسف (1392). النجوم الزاهره فی ملوک المصر و القاهره، قاهره: وزاره الثقافه و الارشاد القومی، الموسسه المصریه العامه.
  3. ابن الجوزی، علی بن محمد (1992). المتنظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء و مصطفی عبدالقادرعطاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  4. ابن حماد، ابوعبدالله محمدبن علی (1987). اخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم (تحلیل لتاریخ الدوله الفاطمیه) قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
  5. ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین احمدبن محمد (1998). وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  6. ابن زبیر، قاضی الرشید (1959). الذخائر و التحف، تحقیق، محمد حمیدالله، کویت: دارالتراث العربی.
  7. ابن عدیم، عمربن احمد (1968). زبده حلب من تاریخ الحلب، دمشق: مطبعه سامی دهان.
  8. ابن قلانسی، ابویعلی حمزه بن اسد بن علی (1908). تاریخ دمشق، بیروت: مطبعه الاباء الیسوعیین.
  9. ابن عذاری مراکشی، ابوالعباس احمدبن محمد (1983). البیان المغرب فی الاخبار الاندلس و المغرب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  10. ابن کثیر، عماد الدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر (1972). البدایه والنهایه، قاهره: مطبعه السعاده.
  11. ابن میسر، محمد بن علی (1919). المنتقی من اخبار مصر، قاهره: المعهد العلمی الفرنسی للاثار الشرقیه.
  12. ابوالفداء، عماد الدین إسماعیل بن علی بن محمود (1997). المختصرفیأخبارالبشر، بیروت: دارالمعرفه للطباع و النشر
  13. البراوی، الراشد (1948). حاله مصرالاقتصادیه فی عهد الفاطمیین، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
  14. اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1340). مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  15. انطاکی، یحیی بن سعید (1990). تاریخ الانطاکی، المعروف بصله تاریخ اوتیخا، طرابلس: چاپ عمرعبدالسلام تدمری.
  16. حبشی، حسن (1958). الحرب الصلیبیه الاولی، قاهره: دارالفکر العربی.
  17. حسن، ابراهیم حسن (1958). تاریخ الدولة الفاطمیة فى المغرب ومصر وسوریا وبلاد العرب، قاهره: دارالنهضه المصر للطباعه النشر والتوزیع.
  18. حسن، ابراهیم حسن، شرف، طه احمد (1963). المعزلدین الله، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
  19. حسن، علی ابراهیم (1947). مصر فی العصور الوسطی من الفتح العربی الی الفتح العثمانی، قاهره: مطبعه الاعتماد.
  20. دفتری، فرهاد (1386). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، تهران: فرزان روز.
  21. راجحی، زکیه عبدالسلام (2008). العلاقات السیاسیه و والحضاریه بین الدولتین البیزنطیه و والفاطمیه (خلال الفتره 448-305 ق) بنغازی: دارالکتب العلمیه.
  22. سرور، محمد جمال الدین (1957). النفوذ الفاطمی فی البلاد الشام و العراق (فی القرنین الرابع و الخامس بعد الهجره)، قاهره: دارالفکر العربی.
  23. عنان، محمد عبدالله (1388). مصرالاسلامیه و تاریخ الخطط المصریه، قاهره: مکتب الخانجی.
  24. قاسمی، خالدبن محمد (2008). العلاقات الخارجیه فی العصر الاسلامی، قاهره: دارالعلم.
  25. قبادیانی مروزی، ابو معین ناصر بن خسرو (1363). سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابفروشی زوار.
  26. قرچانلو، حسین (1392). جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی، جلد اول، تهران: سمت.
  27. لسترنج، گای (1367). جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  28. لوئیس، آرچیالد راس (1960). القوی البحریه و التجاریه فی حوض البحر المتوسط، ترجمه، احمد محمد عیسی، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
  29. ماجد، عبدالمنعم (1968). ظهور خلافه الفاطمیین و سقوطها فی مصر، اسکندریه: دارالمعارف.
  30. المعاضیدی، خاشع (1974). العلاقات الفاطمیه - البیزنطیه فی البلاد الشام (360-491) مجله التاریخیه، عدد 3.
  31. مقریزی، احمدبن علی (1416). اتعاظ الحنفا باخبار الائمه الفاطمیین الخلفا، قاهره: وزاره الاوقاف.
  32. واکر، پل ارنست (1383). پژوهشی در یکی از امپراطوری های اسلامی (تاریخ فاطمیان و منابع آن)، ترجمه فریدون بدره ای، تهران: فرزان روز.