علل و پیامدهای قحطی کرمانشاهان در جنگ جهانی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور.تهران، ایران.

چکیده

 
 قحطی کرمانشاهان در خلال جنگ جهانی اول و در فاصله سال‌های (1338-1336ق/ 1919-1917م)، پیامد­های مخرب و زیان­باری در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی در این دیار بر جای نهاد. این پژوهش بر این فرض استوار است که جنگ جهانی اول در کرمانشاهان و اشغال این منطقه توسط نیروهای تحت کنترل دولت‌های روسیه، عثمانی و انگلیس آثار ویرانگری چون کمبود غله و بروز قحطی در پی داشت. این مهم به‌اتفاق خشک‌سالی، احتکار و رواج بیماری‌های واگیر­دار جان بسیاری از اهالی کرمانشاهان را ستاند. پژوهش حاضر تلاش دارد با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با بهره­گیری از اسناد منتشرنشدۀ آرشیوی و منابع کتابخانه­ای معتبر به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی در بروز قحطی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن در کرمانشاهان مؤثر بوده است؟ دستاورد پژوهش نشان داد که غیر از خشک‌سالی، حضور طولانی‌مدت نیرو­های نظامی دولت­های متحد و متفق در کرمانشاهان و غارت انبارهای غله مردمی و دولتی، چپاول دام­ها و ویران کردن منازل، احتکار غله توسط عوامل داخلی و خارجی، ضعف ساختاری حکومت مرکزی و ناکارآمدی حکام محلی در مدیریت بحران، نقش بنیادینی در ایجاد قحطی و تداوم آن در این منطقه داشت.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Causes and Consequences of Famine in Kermanshah During World War I

نویسندگان [English]

  • Fariborz Mansouri 1
  • Alireza Alisoufi 2
  • Nezamali Dehnavi 3
  • Sorayya Shahsavari 3
1 PhD Student of Post-Islam Iranian History, Payame Noor University
2 Associate Professor, Department of History, Payame Noor University
3 Assistant Professor, Department of History, Payame Noor University
چکیده [English]

The famine during World War I in 1336-1338 HC/1296-1298 SH had very destructive consequences for social and economic domains of Kermanshah. This research is based on the hypothesis that World War I in Kermanshah and the occupation of Kermanshah by Ottoman, Russia and England armies left damaging effects such as cereal shortage and the outbreak of famine. This shortage together with drought, hording and epidemic diseases took the lives of many residents of Kermanshah. Using unpublished archived documents and authentic library references, this descriptive-analytical study tried to identify the factors effective in the outbreak of famine as well as its social and economic consequences. The results show that besides drought, the long presence of axis and allied forces in Kermanshah, plundering of public and state granaries, looting of livestock and destroying houses, hoarding of grain by domestic and foreign agents, the structural weakness of the central government and the inefficiency of local officials to manage the crisis, played the main role in the outbreak and continuation of famine in this region.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kermanshah
  • famine
  • drought
  • hoarding
  • World War I
  1. ـ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، شماره بازیابی سند: 1173 /240.
  2. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3395/293.
  3. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 293/240.
  4. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 399/240.
  5. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 2543/240.
  6. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3087/240.
  7. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 3921/240.
  8. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 4381/240.
  9. ـ ساکما، ش بازیابی سند44395/240.
  10. ـ ساکما، ش بازیابی سند: 4851/240.
  11. ـ اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، 37/11/1334ق.
  12. ـ استادوخ، 37/19/1335ق.
  13. ـ استادوخ، 37/89/1335ق.
  14. ـ استادوخ، 37/77/1335ق.
  15. ـ استادوخ، 66/25/1335ق.
  16. ـ استادوخ، 66/35/1335ق.
  17. ـ استادوخ، 37/76/1335ق.
  18. ـ استادوخ، 37/89/1335ق.
  19. ـ استادوخ، 66/44/1336ق.
  20. ـ استادوخ، 65/11/1336ق.
  21. ـ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره سوم، سال 1333ق، جلسه52
  22. ـ احرار، احمد (1352)، توفان در ایران، ج2، تهران: انتشارات نوین.
  23. ـ اوبن، اوژن (1363)، ایران امروز، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: نقش جهان.
  24. ـ بلوشر، ویپرت (1363)، سفرنامه ایران، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  25. ـ جباری، ایرج (1391)، «طراحی سامانۀ پایشی برای ارزیابی کیفیت آب زمکان رود کرمانشاه»، جغرافیا و پایداری محیط، ش5.
  26. ـ دنسترویل (بی‌تا)، خاطرات ژنرال دنسترویل، ترجمه حسین انصاری، تهران: چاپ ارژنگ.
  27. ـ راشدمحصل، محمدتقی (1380)، کتیبه­های ایران، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
  28. ـ رزم‌آرا، حسین‌علی (1331)، فرهنگ جغرافیایی ایران، ج5، تهران: انتشارات دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش.
  29. ـ رعنایی، شهین (1396)، «بررسی تأثیرات جنگ جهانی اول بر ساختارهای اجتماعی مناطق غربی ایران»، پژوهش‌های تاریخی، ش35.
  30. ـ سالور، قهرمان میرزا (1380)، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر.
  31. ـ سایکس، سرپرسی (1380)، تاریخ ایران، ترجمه فخرداعی گیلانی، تهران: نشر افسون.
  32. ـ سعیدی‌نژاد، حمیدرضا (1389)، کرمانشاه در جنگ بین‌الملل اول، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
  33. ـ سلطانی، محمدعلی (1370)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج1، ناشرمؤلف: چاپ شقایق.
  34. ـ سلطانی، محمدعلی (1398)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، چاپ چهارم، ج15، تهران: نشر سها
  35. ـ سنجابی، کریم (1393)، ایل سنجابی و مجاهدت ملی ایران: خاطرات علی‌اکبر خان سردار مقتدر سنجابی، تهران: نشر شیرازه.
  36. ـ شرقی، علی (1389)، «نشر اسکناس­های آلمانی در ایران»، بانک و اقتصاد، ش 106.
  37. ـ شیبانی، عبدالحسین (1396)، خاطرات مهاجرت، به کوشش ایرج افشار و کاوه بیات، تهران: نشر شیرازه.
  38. ـ علی‌صوفی، علیرضا؛ شهرام غفوری (1396)، «علل و پیامدهای قحطی ناشی از جنگ جهانی اول در همدان»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س7 ش2.
  39. ـ قائم‌مقامی، رضا‌قلی (1398)، وقایع غرب ایران در جنگ اول جهانی، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: نشر شیرازه.
  40. ـ کوهستانی نژاد، مسعود (1381)، «سال دمپختک»، گنجینه اسناد، ش45ـ46.
  41. ـ مجد، محمدقلی (1387)، قحطی بزرگ، ترجمه محمد کریمی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
  42. مدرسی، یحیی، سامعی، حسین و زهرا صفوی­مبرهن (1380)، فرهنگ اصطلاحات دوره قاجار: قشون و نظمیه، چاپ اول، تهران: پژوهش­های فرهنگی.
  43. ـ مستوفی، عبدلله (1384)، شرح زندگانی من، تهران: زوار.
  44. ـ مطلبی، مطلب (1396)، «قراسوران­های کرمانشاهان و امنیت راه­های نواحی سرحدی از مشروطه تا پایان جنگ جهانی اول»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، س 4، ش12.
  45. ـ ملک‌زاده، الهام (1394)، «روایت اسنادی نقش روسیه و شوروی در بحران قحطی جنگ جهانی اول در ایران»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء، س 25، دوره جدید، ش 25.
  46. ـ میهن­پورسیاح، محمدعلی (1395)، فداکاری برای وطن: خاطراتی از سفر مهاجرت و نقش ژاندارمری در جنگ جهانی اول، به کوشش مجتبی پریدار، تهران: نشر شیرازه.
  47. ـ نصیری، محمدرضا (1372)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران قاجاریه، تهران: انتشارات کیهان.
  48. ـ ایران، شماره 115، سال 1335ق.
    • ایران، شماره84، سال 1335ق.
    • ایران، شماره163، سال1336ق.
    • ایران، شماره234، سال1336ق.
    • بیستون، شماره61، سال1338ق،
    • بیستون، شماره 65، سال1338ق.
  49. د. مصاحبه
  50. دینوری، سیاوش (04/05/1400)، مصاحبه شونده، نظام­علی دهنوی مصاحبه­گر.