تأثیر تحوّلات جنگ جهانی دوم بر ناکامی تحقّق اهداف ترانزیتی قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319 ایران و شوروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران

چکیده

یکی از اهداف انعقاد قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319ش/1941م ایران و شوری، استفاده ترانزیتی از خاک شوروی جهت تداوم مبادلات تجاری با آلمان بود. این هدف در نتیجه تحوّلات جبهه­های جنگ در قاره اروپا از تیر 1320ش با چالش جدی مواجه شد. بر این اساس، پژوهش پیش­رو با هدف بررسی تأثیر جنگ جهانی دوم بر ناکامی تحقّق هدف ترانزیتی این قرارداد، در صدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی، به طرح این پرسش بپردازد که تحولات جنگ­ جهانی دوم چه تأثیری بر ناکامی اهداف ترانزیتی قرارداد بازرگانی 1319 ایران و شوروی داشت؟ فرضیه تحقیق بر آن است که تغییر اهداف نظامی آلمان در جبهه­های جنگ­ جهانی ­دوم و حمله به شوروی، موجبات ناکامی این قرارداد گردید. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که حمله آلمان به شوروی موجب در راه ماندگی کالاهای مبادلاتی میان ایران و آلمان در خاک شوروی گردید. این مشکل با حمله شوروی به ایران در سوم شهریور1320ش و اشغال نیمه شمالی ایران توسط این کشور تشدید شد. شوروی­ها پس از اشغال ایران، تمامی کالاهای صادراتی و وارداتی ایران را که در کارخانه­ها، انبارها و گمرکات کشور موجود بود به بهانه آلمانی بودن، تصرّف کردند و به این ترتیب، تحقق اهداف ترانزیتی این قرارداد، به شکست منتهی شد.
یکی از اهداف انعقاد قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319ش/1941م ایران و شوری، استفاده ترانزیتی از خاک شوروی جهت تداوم مبادلات تجاری با آلمان بود. این هدف در نتیجه تحوّلات جبهه­های جنگ در قاره اروپا از تیر 1320ش با چالش جدی مواجه شد. بر این اساس، پژوهش پیش­رو با هدف بررسی تأثیر جنگ جهانی دوم بر ناکامی تحقّق هدف ترانزیتی این قرارداد، در صدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی، به طرح این پرسش بپردازد که تحولات جنگ­ جهانی دوم چه تأثیری بر ناکامی اهداف ترانزیتی قرارداد بازرگانی 1319 ایران و شوروی داشت؟ فرضیه تحقیق بر آن است که تغییر اهداف نظامی آلمان در جبهه­های جنگ­ جهانی ­دوم و حمله به شوروی، موجبات ناکامی این قرارداد گردید. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که حمله آلمان به شوروی موجب در راه ماندگی کالاهای مبادلاتی میان ایران و آلمان در خاک شوروی گردید. این مشکل با حمله شوروی به ایران در سوم شهریور1320ش و اشغال نیمه شمالی ایران توسط این کشور تشدید شد. شوروی­ها پس از اشغال ایران، تمامی کالاهای صادراتی و وارداتی ایران را که در کارخانه­ها، انبارها و گمرکات کشور موجود بود به بهانه آلمانی بودن، تصرّف کردند و به این ترتیب، تحقق اهداف ترانزیتی این قرارداد، به شکست منتهی شد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Evolutions of World War II on the Failure of Achieving the Transit Goals of the 1319 AH/ 1940 Soviet-Iranian Treaty of Commerce and Navigation

نویسنده [English]

  • seyed hassan shojaee_divkalaee
چکیده [English]

One of the goals of the 1319 AH/1940 Treaty of Commerce and Navigation between Iran and the Soviet Union was that Iran use the Soviet Union's land to continue the transit of goods to and from Germany. However, the achievement of this goal was challenged due to the evolutions in European battle fields in Tir 1320 AH/June 1941. Thus, the present historical research aspires to analyze the effect of the developments of World War II on the aforementioned goal. The research hypothesis is that the change in Germany's military aims in the battle fields of World War II and the invasion of the Soviet Union led to the failure of the transit goals of the treaty. The findings suggest that the German invasion of the Soviet Union in 1320 AH/1941 caused the stopping of the goods in transit between Iran and Germany and the Soviet Union's invasion of Iran on Shahrivar 3, 1320/ August 25, 1941 exacerbated the problem. The Soviets, following their invasion of Iran, seized all the goods that belonged to Iran and were stored in factory sites, warehouses, and customhouses under the pretext of being German merchandise, hence failing the transit goals of the treaty.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War II
  • 1319 AH/1940 Treaty of Commerce and Navigation
  • Iran
  • the Soviet Union
  1. آذری شهرضایی، رضا (1374). دولت ایران و متخصصان مهاجر آلمانی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
  2. اسکراین، سرکلارمونت (1363). جنگ ­جهانی در ایران، ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: انتشارات سلسله.
  3. الهی، همایون (1361). اهمیت استراتژیکی ایران در جنگ جهانی دوم، تهران: مرکز دانشگاهی.
  4. پیرا، فاطمه (1379). روابط سیاسی­ـ اقتصادی ایران و آلمان بین دو جنگ جهانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  5. پیرن، ژاک (بی­تا). جریان­های بزرگ تاریخ معاصر، ترجمۀ رضا مشایخی، ج2. تهران: کتابخانه ابن­سینا.
  6. تایپتون، فرانک و رابرت آلدریچ (1375). تاریخ اقتصادی و اجتماعی اروپا، ترجمه کریم پیرحیاتی، ج2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  7. چرنین، رودولف (1386). شکست تابوها، ترجمه حسین دامغانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  8. داب،موریس(1379). مطالعاتی در زاد و رشد سرمایه­داری،ترجمۀ حبیب­الله تیموری، تهران:‌ نشرنی.
  9. زاهدی،علی (1323). صنایع ایران بعد از جنگ، تهران: بی­نا.
  10. کلاف، شپر؛ مودی، توماس؛ مودی، کارل (1368). تاریخ اقتصادی اروپا در قرن بیستم، ترجمۀ محمدحسین وقار، تهران: نشر گستره.
  11. کندی، پل (1382). ظهور و سقوط قدرت­های بزرگ، ترجمه ناصر موفقیان، کتاب دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. کنز، پیتر (1381). تاریخ اتحاد شورو،. ترجمه علی مهدیان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  13. قوه قضائیه روزنامه رسمی کشور (1388). مجموعه قوانین و مقررات سال­های 1320ـ 1300 هجری شمسی، ج2، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
  14. گرنویل، جان (1377). تاریخ جهان در قرن بیستم، ترجمۀ جمشید شیرازی و دیگران، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
  15. وزارت دارائی، اداره کل گمرک، آمار بازرگانی ایران با کشورهای خارجه، سال اول تیر1316 تا 31 خرداد1317.
  16. ـــــــــــــــــــــــــــــ، آمار بازرگانی ایران با کشورهای خارجه، سال1318.
  17. ـــــــــــــــــــــــــــــ، آمار بازرگانی ایران با کشورهای خارجه، سال1319.
  18. مجله اطاق تجارت. سال هشتم. شماره 147، پانزده اول آذر1315.
  19. مجله نامه اطاق بازرگانی، سال یازدهم، شماره 224، اردیبهشت1319.
  20. مجله نامه بازرگانی، سال سوم، شماره 3، خرداد1319.
  21. مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امورخارجه (استادوخ)
  22. استادوخ، سال1315، کارتن52، پرونده 9.
  23. ــــــــ، سال1318، کارتن52، پرونده131.
  24. ــــــــ، سال1319، کارتن52، پرونده6.
  25. ــــــــ،  سال1319، کارتن53، پرونده17.
  26. ــــــــ،  سال1319، کارتن52، پرونده 54.
  27. ــــــــ،  سال1320، کارتن41، پرونده 107.
  28. ــــــــ،  سال1320، کارتن41، پرونده 109.
  29. ــــــــ، سال1320، کارتن41، پرونده 130.
  30. ــــــــ،  سال1320، کارتن41، پرونده 181.
  31. ــــــــ،  سال1320، کارتن41، پرونده 216.
  32. ــــــــ، سال1320، کارتن41، پرونده 277.
  33. ــــــــ، سال1320، کارتن41، پرونده 283.
  34. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده18.
  35. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 22.
  36. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده 23.
  37. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 122.
  38. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 123.3.
  39. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده 129.
  40. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده 144.
  41. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده 163.
  42. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 183.
  43. ــــــــ، سال1320، کارتن52، پرونده 187.
  44. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 189.
  45. ــــــــ،  سال1320، کارتن52، پرونده 197.
  46. ــــــــ،  سال1321، کارتن39، پرونده 189
  47. ــــــــ، سال1321، کارتن39، پرونده 414.
  48. ــــــــ،  سال1321، کارتن50، پرونده 9.
  49. ــــــــ، سال1321، کارتن50، پرونده 10.
  50. ــــــــ، سال1321، کارتن50، پرونده 23.
  51. ــــــــ، سال1321، کارتن50، پرونده 34.
  52. ــــــــ، سال1321، کارتن50، پرونده 61.
  53. ــــــــ،  سال1322، کارتن39، پرونده 27.
  54. ــــــــ،  سال1324، کارتن39، پرونده 27.
  55. ــــــــ، سال1324، کارتن39، پرونده 594.
  56. ــــــــ،  سال1324، کارتن39، پرونده 610.
  57. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)
  58. ساکما، شناسه­سند 8737/240.
  59. ــــــــ،  شناسه­سند 8299/240.
  60. ــــــــ،  شناسه­­سند 016331/240.
  61. ــــــــ، شناسه­سند 17546/240.
  62. ــــــــ، شناسه­سند 240009841.
  63. ــــــــ،  شناسه­سند 240011144.
  64. ــــــــ، شناسه­سند 240012022.
  65. ــــــــ، شناسه­­سند 240012023.
  66. ــــــــ، شناسه­سند 240012954.
  67. ــــــــ، شناسه­سند 240013995.
  68. ــــــــ، شناسه­سند 240013996.
  69. ــــــــ،  شناسه­سند 240014718.
  70. ــــــــ،  شناسه سند 240019183،
  71. ــــــــ،  شناسه­سند 240019752.
  72. ــــــــ،  شناسه­سند 240020687.
  73. ــــــــ، شناسه­سند 240022148.
  74. ــــــــ، شناسه­سند 240024923.
  75. ــــــــ، شناسه­سند 240037846.