مفهوم‌شناسیِ نمادها، سنت‌ها و رموز جنگی اعرابِ پیش از اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه تاریخ، دانشگاه اراک

2 عضو هیات علمی گروه تاریخ، دانشگاه رازی

چکیده

مقاله حاضر به بررسی سنت‌ها، رموز و نمادهای جنگ در نزد عرب پیش از اسلام می‌پردازد. این جنگ‌ها که از آنان تحت عنوان ایام‌العرب یاد می‌شود به نحوی بازگو کننده‌ی سازوکار اجتماعی و فرهنگی نظام قبیله‌ای شبه‌جزیره عربستان پیش از اسلام می‌باشند. ازاین‌رو سؤال اساسی پژوهش حاضر آن است که اعراب پیش از اسلام در جنگ‌های خود از چه رموز و نماد‌هایی استفاده می‎‌نمودند و این رموز در نظام اجتماعی، رفتاری و ارتباطی جامعه عربی دارای چه معانی و مفاهیمی بودند؟ فرضیه پژوهش را می‌توان چنین مطرح نمود که مفهوم شناسی رموز و نمادهای ایام‌العرب‌ها به‌عنوان نمودها و الگوهای رفتاری برآمده از فرهنگ جاهلی می‌تواند زوایایی از جهان ذهنی و عینی اعراب را بر ما آشکار سازد. بر این اساس با استفاده از روش تاریخی و بهره‌گیری از منابع اولیه و برخی پژوهش‌های متأخر تلاش گردیده تا جنگ‌های اعراب پیش از اسلام، از منظر نشانه‌شناسی و سنت‌های حاکم بر آن مورد بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که این نمادها و سنت‌ها، محصول محیط جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی شبه‌جزیره عربستان پیش از اسلام بوده و اعراب جاهلی به‌عنوان ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی به‌شدت به آن‌ها پایبند بودند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Semiotic Study of Concepts of War Symbols, Traditions, and Codes of Pre-Islamic Arabs

نویسندگان [English]

  • Majid Hajibabaei 1
  • Sajjad Dadfar 2
1 Corresponding author: Faculty Member of Department of History, Arak University
2 Faculty Member of Department of History; Razi University;
چکیده [English]

 
The wars of the pre-Islamic era, known as Ayyām al-ʿArab, to some extent reflect the pre-Islamic sociocultural mechanism of the tribal system of the Arabian Peninsula. The present research article aimed to study the kinds of symbols and codes the pre-Islamic Arabs used in their wars and the meaning of those symbols and codes in the social, behavioral, and communicative system of the Arab society. The hypothesis of this study can be stated in this way that studying the concepts of symbols and codes of Ayyām al-ʿArab as behavioral manifestations and patterns rising from the jahali culture can reveal perspectives from the subjective and objective worlds of Arabs. Accordingly, using the historical method, primary sources, and some recent research, we tried to analyze the pre-Islamic wars from the perspective of semiotics and its dominant traditions. The findings show that the symbols and traditions are the result of geographical, social, and cultural environment of the Arabian Peninsula before Islam, and the jahali Arabs were strongly committed to them as moral and social values.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ayyām al-ʿArab
  • war
  • Arabs
  • symbols
  • the Arabian Peninsula
  1. آریان پور، منوچهر و همکاران (1385). فرهنگ انگلیسی به فارسی، تهران: جهان رایانه.
  2. آلوسی، شهاب‌الدین محمودبن عبدالله (1924). بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، قاهره: دارالکتب.
  3. آﻟوﺳﻲ، ﺷﻬﺎب‌الدین محمودبن عبدالله (1954). روح اﻟﻣﻌﺎﻧﻲ ﻓﻲ تفسیر اﻟﻘرآن الکریم والسبع المثانی، بیروت: دار إحیاء التراث اﻟﻌرﺑﻲ.
  4. آمدی، أبو الحسن سیف الدین ﻋﻠﻲ بن أﺑﻲ ﻋﻠﻲ (1980). الاحکام فی الاصول الاحکام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  5. ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی اکرم (1996). أسد اﻟﻐﺎﺑﺔ ﻓﻲ ﻣﻌرﻓﺔ اﻟصحاﺑﺔ، تحقیق ﻋﺎدل أحمد اﻟرﻓﺎﻋﻲ، بیروت: دار إحیاء التراث اﻟﻌرﺑﻲ.
  6. ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی اکرم (1415). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  7. ابن أﺑﻲ الحدید، عبدالحمیدبن ﻫﺑﺔ اﷲ (1959). ﺷرح ﻧﻬﺞ اﻟﺑﻼﻏﺔ، تحقیق محمد ابوالفضل إبراهیم، بیروت: دار إﺣﯾﺎء الکتب العلمیه.
  8. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن (1402). غریب الحدیث، تحقیق عبدالمعطی امین القلعجی، مکه مکرمه: بی نا.
  9. ابن حبیب، أﺑو ﺟﻌﻔر محمد بن حبیب البغدادی (1985). المنمق ﻓﻲ اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد ﻓﺎروق، بیروت: ﻋﺎلم الکتب.
  10. ابن حجر عسقلانی، شهاب‌الدین ابوالفضل احمد بن علی (1402). فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  11. ابن حزم، ابومحمد ﻋﻠﻲ بن احمدبن سعید اﻷندﻟﺳﻲ (1959). جمهره انساب العرب، بیروت: دار الکتب اﻟﻌﻠﻣﯾﺔ.
  12. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1984). مقدمه، بیروت: دارالقلم.
  13. ابن رشیق، ابو ﻋﻠﻲ الحسن القیرواﻧﻲ (1981). العمدة ﻓﻲ محاسن الشعر وآداﺑﻪ، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالجیل.
  14. ابن سعد، محمدبن سعد بن منیع البصری، (1989)، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر
  15. ابن عباد، أبو اﻟﻘﺎسم اسماعیل بن عباد بن اﻟﻌﺑﺎس الطاﻟﻘﺎﻧﻲ، (1994)، المحیط ﻓﻲ اﻟﻠﻐﺔ، تحقیق الشیخ محمد حسن آل ﯾاسین، بیروت، عالم الکتب
  16. ابن عبدربه، ابوعمر احمدبن محمد، (1983)، العقدالفرید، تحقیق عبدالمجید الترحینی، بیروت، دارالکتب العلمیه
  17. ابن طفیل، ﻋﺎﻣر (1979). دیوان عامربن الطفیل، بیروت: دارصادر.
  18. ابن قتیبه، أبو محمدبن عبدالله ﺑن مسلم (1932). الشعر والشعراء، صححه وعلق ﻋلیه مصطفی أفندی اﻟﺳﻘﺎ، قاهره: اﻟمکتبه التجارﯾﺔ الکبری.
  19. ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمدبن مکرم (1985). لسان العرب، بیروت: دارصادر
  20. ابن هشام، عبدالملک بن هشام بن ایوب الحمیری (1377). السیره النبویه، ترجمه رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی، تهران: خوارزمی.
  21. أﺑوسویلم، انور(1987). دراسات فی الشعر الجاهلی، بیروت: دارالجیل.
  22. أﺑو منصور، محمدبن أحمد (1977). الرمز و الرمزیه فی الشعرالمعاصر، قاهره: دارالمعارف.
  23. ابوهلال عسکری، حسن بن سهل (1998). جمهره الامثال، بیروت: دارالفکر.
  24. ابراهیم، محمد ابوالفضل و آخرون (1942). ایام العرب فی الجاهلیه، قاهره: دارالکتب العلمیه.
  25. ازرقی، محمدبن عبدالله (1416). اخبار مکه و ماجاء فیها من الآثار، بیروت: دارالاندلس.
  26. اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ، أﺑو اﻟﻔرج ﻋﻠﻲ بن الحسین (1994). اﻷﻏﺎﻧﻲ، تحقیق ﻋﻠﻲ مهنا و سمیر ﺟﺎﺑر، بیروت: دراحیاء التراث العربی.
  27. بغدادی، عبد اﻟﻘﺎدر بن ﻋﻣر (1998). ﺧزاﻧﺔ اﻷدب ولب لباب لسان اﻟﻌرب، تحقیق محمد نبیل طرﯾﻔﻲ وامیل بدیع الیعقوب، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  28. ﺑﻼذری، أﺑو الحسن أحمد بن یحیی بن ﺟﺎﺑر (1996). انساب الاشراف، تحقیق سهیل زﻛﺎر ورﯾﺎض زرﻛﻠﻲ، بیروت: دار الفکر.
  29. بکری، ابوعبید، عبدالله بن عبدالعزیزبن محمد (1971). فصل اﻟﻣﻘﺎل ﻓﻲ ﺷرح کتاب اﻷﻣﺛﺎل، تحقیق اﺣﺳﺎن عباس، بیروت: موسسه الرساله
  30. تاجیک، محمدرضا (1389). نشانه شناسی، نظریه و روش، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره چهارم
  31. ﺟﺎحظ، أبو عثمانﻋﻣرو بن بحر (1996). الحیوان، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالجیل
  32. جندی، ﻋﻠﻲ (1987). الشعر الحرب فی العصر الجاهلی، قاهره: دارالفکر العربی.
  33. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله جلبی (1969). کشف الضنون عن اسامی الکتب و الفنون، صححه و علق علی حواشیه محمد شرف الدین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  34. حموی ﯾﺎﻗوت، ﺷﻬﺎب الدین أﺑﻲ عبد اﷲ ﯾﺎﻗوت بن عبد اﷲ (1979). معجم البلدان، بیروت: دارالاحیاءالتراث العربی.
  35. حلبی، ﻋﻠﻲ بن ﺑرﻫﺎن الدین (1400). السیره الحلبیه فی سیره الامین المامون، بیروت: دارالمعرفه.
  36. حوفی، احمد محمد (1996). الحیاه العربیه من الشعر الجاهلی، قاهره: دارالنهضه مصر.
  37. دادفر، سجاد (1395). جنگ در نزد عرب پیش از اسلام، مطالعات تاریخی جنگ، سال اول، شماره اول.
  38. دغیم، سمیح (1995). ادیان و معتقدات العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالفکر اللبنانی.
  39. زبیدی، محمد مرتضی حسینی (1966). تاج العروس فی شرح القاموس، بیروت: دارالهدایه
  40. زرگری نژاد، غلامحسین (1378). تاریخ صدر اسلام(عصرنبوت) تهران: سمت.
  41. سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله (2000). الروض الانف فی تفسیر السیره النبویه لابن هشام، تحقیق مجدی منصور الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  42. طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
  43. عبدی، دادفر(1395). تحول سنت ثار در تاریخ اجتماعی عصر‌جاهلیت، مجله تحقیقات‌اجتماعی، دوره 6 شماره 1.
  44. علی، جواد (1987) المفصل فی التاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم الملایین.
  45. فاکهی، ابوعبدالله محمدبن اسحاق العیاش (1414) اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، تحقیق عبدالملک عبدالله دهیش، بیروت: دار الفکر للطباﻋﺔ والنشر.
  46. فولادی، محمد، حسن‌پور، مریم (1394). ﻧﻘﺶ ﻧﻤﺎد و ﻧﻤﺎدﮔﺮاﻳﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ؛ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال ششم، شماره چهارم.
  47. قالی، ابو علی اسماعیل بن قاسم البغدادی (1978). الامالی فی لغه العرب، بیروت: دارالکتب العلمبه.
  48. قیسی، نوری حمودی (2004). الفروسیه فی الشعر الجاهلی، بیروت: عالم الکتب.
  49. مزاحم‌، عبد السلام محمد هارون نصر(1962). وقعه صفین‌، به‌ کوشش‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، قاهره‌: دارالنشر الکتب العربیه.
  50. مقدسی، المطهر بن الطاهر (1428) البدءوالتاریخ، قاهره: مکتب الثقافه الدینیه.
  51. میدانی، ابوالفضل احمدبن محمد (1407). مجمع اﻷمثال، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  52. واقدی، محمدبن عمر (1369). المغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  53. وائلی، فیصل(1987). تاریخ العرب القدیم فی النصوص الاشوریه، کویت: دارالعلم.
  54. یونگ، کارل گوستاو(1390). به سوی شناخت انسان و سمبول هایش، ترجمه حسن اکبریان طبری، تهران: دایره.
  55. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب (1374). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.