تأملی بر جایگاه و نقش عشایر غرب ایران در جنگ جهانی اول

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین.

2 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

چکیده

با ورود نیروهای متخاصم جنگ جهانی اول به خاک ایران، دولت مرکزی در صیانت از مرزها ناتوان شد؛ چراکه نه ساختار سیاسی منسجمی داشت و نه ارتشی کارآمد که مانع از هجوم آنها شود. این زمان بخش زیادی از جمعیت ایران را ایلات و عشایر تشکیل می‌دادند که در قبال دادن مالیات در قلمرو خود، نسبتاً استقلال داشتند. فرض بر آن‌ است ‌که استقلال داخلی، توان نظامی بالای ایلات و عشایر و فقدان نظارت مرکزی، آنان را به واکنش در مقابل مهاجمین واداشته است. این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش‌هاست که واکنش ایلات و عشایر غرب ایران در جنگ جهانی اول در برابر مهاجمین چه بوده؟ و مداخله ایلات و عشایر در اختلافات قوای درگیر در جنگ چه تأثیری بر وضعیت آنان و ساختار ایلی کشور داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عشایر غرب ایران در جنگ جهانی جهت حفظ منافع و سیاست تطمیع و تشویق مهاجمین، رویکرد دوگانه‌ای داشتند: زمانی با قوای متحدین و گاهی نیز با متفقین همراهی کردند. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد دامن زدن به جنگ نیز گرچه تلفات جانی و مالی برای آنان در پی داشت، در نهایت منجر به افزایش استقلال آنان شد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Position and Role of West Iran’s Nomads during World War I

نویسندگان [English]

  • Mohsen Beheshti Seresht 1
  • Masoud Ainevand 2
1
2
چکیده [English]

  
World War I has been one of the most important events in contemporary history. With the arrival of enemies to Iran, the central government was incapable of protecting borders since neither had it a coherent integrated political structure nor an efficient army to prevent the invasions. At that time, a large part of the country's population comprised tribes and nomads who by paying taxes enjoyed relative independence in their own territory. It is assumed that domestic autonomy, the military strength of nomads and tribes, and the lack of central supervision forced them to respond to invaders, the analysis of which is the concern of the present article. Using descriptive-analytical method, and relying on library texts and documentations, this study aims at answering the following questions: “How did the West Iran's nomads and tribes react against the invaders in World War I?” How did the intervention of the nomads and tribes in the discords among and quarrels between the involved forces in the war affect their situation and the tribal structure of the country? The results of the study show that during World War I the West Iran’s nomads had double standards in line with their vested interests, and through their policy of enticing and encouraging the invaders: once they took side with the Axis Powers and sometimes with the Allied Powers. Although fueling the war left them casualties and financial losses, it brought them with increased autonomy.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War I
  • nomads
  • Lorestan and Kermanshah
  • arming the nomads

مراجع

ـ آبادیان، حسین (1385). ایران: از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌های سیاسی.
ـ آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
ـ آپتون، جوز (1359). نگرشی بر تاریخ ایران نوین، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نیلوفر.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 14769/1/12، ش ثبت 6138/293.
 ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 12/1/12683، ش سند 4054/290.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 1384/1/13، ش سند 1384/240.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی ندارد، ش سند 1117/293.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 12681/1/12، ش سند 4052/293.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 12449/1/12، ش سند 3821/293.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 2581/12/1، ش سند 358/290.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 885/1/12، ش ثبت 885/290.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی12449/1/12، ش سند 3821/293.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 3915/1/13، ش سند 3920/240.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی ندارد، ش سند1171/210.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 12309/1/12، ش سند 3681/293.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی143/1/12، سند1483/290.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، ش بازیابی 1405/1/12، ش سند1405/290.
ـ آرشیو مرکز اسناد ملی ایران (ساکما)، بازیابی ندارد، ش سند 1084/240.
ـ آوری، پیتر (1373). تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: عطایی.
ـ اتابکی، تورج (1387). ایران و جنگ جهانی اول، ترجمه مهدی حقیقت‌‌خواه، تهران: ققنوس.
ـ اتحادیه، منصوره (1387). «دولت موقت ایران»، ایران و جنگ جهانی اول، به کوشش تورج اتابکی، ترجمه مهدی حقیقت‌‌خواه، تهران: ققنوس، صص 51-23.
ـ احتشام‌‌السلطنه (1392). خاطرات، به کوشش سید مهدی موسوی، تهران: زوار.
ـ ارفع، حسن (1377). در خدمت پنج سلطان، ترجمه احمد نواب، تهران: مهرآئین.
ـ امیراحمدی، احمد (1373). خاطرات نخستین سپهبد ایران، به‌‌کوشش غلامحسین زرگری‌‌نژاد، تهران: مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی.
ـ ایوانف، م.س (1356). تاریخ ایران نوین، ترجمه هوشنگ تیزابی و حسن قائم‌‌پناه، تهران: اسلوج.
ـ باست، الیوت (1377). آلمانی‌‌ در ایران، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: شیرازه.
ـ بلوشر، فون ویبرت (1363). سفرنامه بلوشر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
ـ بهار، محمدتقی (1357). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج1، تهران: امیرکبیر.
ـ بهشتی‌‌سرشت، محسن (1380). نقش علما در سیاست، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
ـ بیات، کاوه (1369). ایران و جنگ جهانی اول: اسناد وزارت امور خارجه، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
ـ تیلر، ای. جی. پی (1374). جنگ جهانی اول، ترجمه فرداد امینی، تهران: علمی و فرهنگی.
ـ چریکف (1379). سیاحتنامه مسیو چریکف، ترجمه آبکار مسیحی، به کوشش علی‌‌اصغر عمران، تهران: امیرکبیر.
ـ حائری، عبدالهادی (1364). تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: امیرکبیر.
ـ خواجه‌‌نوری، ابراهیم (1357). بازیگران عصر طلایی: امیر امیراحمدی، تهران: جاویدان.
ـ دولت‌‌آبادی، یحیی (1362). حیات یحیی، ج3، تهران: عطار.
ـ رحمانی، علی (1380). «جایگاه ایران در جنگ جهانی اول»، مجموعه مقالات ایران و جنگ جهانی اول، به کوشش صفا اخوان، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، صص47 ـ 131.
ـ رنوون، پیر (1361). جنگ جهانی اول، ترجمه عباس آگاهی، مشهد: آستان قدس رضوی.
ـ سپهر، مورخ‌‌الدوله (احمدعلی) (1336). ایران در جنگ بزرگ، تهران: بانک ملی.
ـ صادق، مستشارالدوله (1367). خاطرات و اسناد، به کوشش ایرج افشار، تهران: طلایه.
ـ صفایی، ابراهیم (1354). رضاشاه در آئینه خاطرات، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
ـ  فشاهی، محمدرضا (1360). تکوین سرمایه‌‌داری در ایران، تهران: گوتنبرگ.
ـ فن‌‌میکوش، داگوبرت (1377). واسموس، ترجمه کیکاووس جهانداری، قم: همسایه.
ـ فوران، جان (1388). مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
ـ قائم‌‌مقامی، رضاقلی (بی‌‌تا). وقایع غرب ایران در جنگ جهانی اول، اراک: چاپخانه فروردین.
ـ گارثویت، جن. راف (1373). تاریخ سیاسی ـ اجتماعی بختیاری‌‌ها، ترجمه محراب امیری، تهران: آنزان.
ـ گِرکه، اولریخ (1377). پیش به سوی شرق: ایران در سیاست شرقی آلمان در جنگ جهانی اول، ترجمه پرویز صدری، ج1، تهران: سیامک.
ـ لمبتون، ا. ک.س (١٣٦٢). مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: علمی و فرهنگی.
ـ مابرلی، جیمز (1369). عملیات در ایران، ترجمه کاوه بیات، تهران: رسا.
ـ مجد، محمدقلی (1387). قحطی بزرگ، ترجمه محمد کریمی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌های سیاسی.
ـ محبوب فریمانی، الهه (1381). اسناد حضور دولت‌های‌ بیگانه‌ در شرق‌ ایران، مشهد: سازمان کتابخانه‌‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
ـ مستوفی، عبدالله (1371). شرح زندگانی من، ج3، تهران: زوار.
ـ مهدوی، هوشنگ (1368). تاریخ روابط خارجی ایران، تهران: امیرکبیر.
ـ میروشنیکف، ال.ی (1344). ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه ع. دخانیانی، تهران: فرزانه.
ـ نیدرمایر، اسکارفن (1363). در زیر آفتاب سوزان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران:
ـ نیلستروم، گوستاو (1388). جنگ جهانی اول و فارس، ترجمه افشین پرتو، تهران: آبادبوم.
ـ واعظ، نفیسه (1388). سیاست عشایری دولت پهلوی اول، تهران: نشر تاریخ ایران.
ـ والیزاده‌‌معجزی، محمود (1389). نام‌‌آوران لرستان، تهران: حروفیه.
ـ هنیگ، روت (1376). ریشه‌‌های جنگ جهانی اول، ترجمه فریبرز هاشمی، تهران: نشر دانشگاهی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار