سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی.

چکیده

در عصر پیامبر(ص) غزوات و سرایایی در سه جبهه مشرکان، یهود و روم تدارک دیده شد. در مجموع، 29 غزوه و 66 سریه صورت گرفت که جز در یک غزوه (احد)، همه با پیروزی همراه بود. یکی از عوامل موفقیت در این جنگ ها، سازماندهی کارآمد نیروی نظامی درعرصه جنگ بود. آن حضرت مسلمانان را در دو شیوه جنگ منظم (غزوه) و جنگ نامنظم (سریه) وارد کارزار کردند. پیامبر(ص) هیچ­گاه بدون سازماندهی چهارگانه جنگ نمی­کردند که شامل سازماندهی قبل از حرکت، در حین حرکت ، در اردوگاه یا محل استقرار و نهایتا در حین جنگ. در این تحقیق برآنیم تا بررسی کنیم  هر یک از این سازماندهی­ها چگونه صورت می گرفته و چه ویژگیهایی داشته است. فرضیه این تحقیق بر این امر استوار است که این سازماندهی ویژگی های منحصر بفردی داشته و بر پیروزی در غزوات و جنگهای ایشان تاثیر داشته است. نتایج تحقیق نشان می­دهد اولاً این چهار مرحله سازماندهی از ابتکارات رسول خدا (ص) بوده و درعصر جاهلیت، وجود نداشته وثانیاً این سازماندهی در پیروزی و موفقیت جنگی مسلمانان تأثیر مستقیم داشته است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Military Organization in Ghazavat

نویسنده [English]

  • Asghar Qaedan
چکیده [English]

 


In the era of the Prophet (PBUH), in three fronts battling the pagans, the Jews and the Romans, the Muslims were engaged with Ghazavat and Sariyyehs. Overall, 29 Ghazveh and 66 Sariyyehs happened and completed with victory except in the case of the Ghazveh of Uhud. One of the success factors in these Ghazavat was the effective military organization of forces in the battlefield. The Prophet organized the wars in two kinds of regular warfare (Gazveh) and irregular warfare (Sariyyeh). The Prophet never fought without arranging the four types of organization that comprised of organization before moving the army, organization during the move to the war zone, organization in the war camp, and finally organization in the battlefield. The hypothesis of the present research is based on the fact that this type of organization had unique features contributing to Muslims' victory in Ghazavat. The results of the research show that, firstly, these four stages of arrangement were the innovations of the Prophet and had no precedent in the age of Ignorance, and secondly this organization had a significant impact on Muslim's victory in wars.
 
 
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • regular warfare
  • Ghazveh
  • irregular warfare
  • Sariyyeh
  • organization of war
  • the era of Prophet (PBUH)
-         ابن حجر عسقلانی، أبوالفضل أحمد بن علی (1415ق)، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلى محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
-         ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1967م)، المقدمه، بیروت، مکتبه المدرسه و دارالکتاب.
-         ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1363ش)، العبر، ترجمه عبدالمحمد ‌آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-         ابن درید ازدی،أبو بکر محمد بن الحسن(1978م)، جمهرة اللغة، تحقیق، رمزی منیر بعلبکی،بیروت، دار العلم للملایین .
-         ابن سعد، محمد (1374ش)، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه.
-         ابن سیده، ابوالحسن علی بن اسماعیل(1398ق)، المخصص فی اللغة و الادب، بیروت، دارالفکر.
-         ابن شهاب زهری (1314ق)، المغازی النبویه، حققه سهیل زکار، بیروت، دارالفکر.
-         ابن قتیبة دینوری، أبومحمد عبدالله بن مسلم(1992م)، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، قاهره.
-         ابن کثیر، عمادالدین ابی الفداء (1966م)، البدایة و النهایة فی التاریخ، بیروت، دارالفکر.
-         ابن منکلی بغا، محمد بن محمود (1409ق)، الادلة الرسمیه فی التعابی الحربیه، تحقیق محمود شیت خطاب، بغداد، مجمع العلمی العراقی.
-         ابن منظور، محمد (1956م)، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
-         ابن هشام، ابومحمد (1356ق)، السیرة النبویه، تحقیق محی الدین عبدالحمید، قاهره.
-         بکری الأندلسی، أبوعبید عبدالله (1403ق)، معجم ما استعجم من أسماء البلاد و المواضع، ، بیروت، الطبعة الثالثة. عالم الکتب.
-         جواد علی ( 1413ق)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد، جامعه بغداد.
-         خلیل، عمادالدین (1425ق)، دراسة فی السیرة، ، بیروت، دار النفائس.
-         دینوری، أبوحنیفة أحمد بن داود (1960م)، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قاهره، داراحیاء الکتب العربی، عیسى البابی الحلبی و شرکاه.
-         ذهبی، شمس الدین أبو عبدالله محمد (1413ق)، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عبد السلام التدمری، بیروت دارالکتاب العربی.
-         سن تزو (1387ش)، هنر جنگ، ترجمه نادر میر سعیدی، تهران، کاروان.
-         سوید، یاسین (1378ش)، اصول و مبانی هنر جنگ در اسلام، ترجمه اصغر قائدان، تهران، دانشگاه امام حسین
-         سهیلی، أبوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله (1412ق)، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
-         شیبانی، محمد بن حسن (1417ق)، کتاب السیر و الخراج والعشر من کتاب الاصل، تحقیق و تعلیق مجید خدوری، پاکستان، نشر ادارة القرآن کراتشی.
-         صالحی الشامی، محمد بن یوسف (1414ق)، سبل الهدى و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل أحمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
-         طبری، محمد بن جریر (1409ق) ، تاریخ الطبری، بیروت، موسسة الاعلمی.
-         عمری، اکرم ضیاء (1415ق)، السیره النبویه الصحیحه محاوله لتطبیق قواعد المحدثین فی نقد روایات السیره النبویه، المدینة المنورة، الطبعة السادسة، مکتبة العلوم و الحکم.
-         عازمی، موسی بن راشد (1432ق)، اللؤلؤ المکنون فی سیرة النبی المأمون، کویت، المکتبة العامریة للإعلان و الطباعة و النشر و التوزیع.
-         عباسی، حسن بن عبدالله (1409ق)، آثار الاول فی ترتیب الدول، تصحیح عبدالرحمن عمیره، بیروت.بی نا.
-         فراهیدی البصری، أبو عبد الرحمن الخلیل بن أحمد(بی تا)، کتاب العین،تحقیق، د مهدی المخزومی، د إبراهیم السامرائی، بیروت، دار ومکتبة الهلال.
-         قائدان، اصغر(1373ش)، «احد در بستر تاریخ»، میقات حج، ش 7.
-         قائدان، اصغر(1385ش)، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم (ص) در عرصه­های نظامی»، مطالعات راهبردی بسیج، ش 31.
-         قائدان، اصغر(1385ش)، سازماندهی و سازمان رزم در اسلام از آغاز تا عصر عباسی، تهران، دانشگاه امام حسین (ع).
-         قائدان، اصغر(1382ش)، «بسیج وتأمین نیرو در عصر اسلامی»، مطالعات راهبردی بسیج، ش 18 و 19.
-         قاسم بن سلاّم، أبو عُبید القاسم بن عبد الله هروی(1384ق)، غریب الحدیث،تحقیق د. محمد عبد المعید خان   ،حیدر آباد،دکن، مطبعة دائرة المعارف العثمانیة.
-         قسطلانی، أحمد بن محمد (بی­تا)، المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیه، قاهره، المکتبةالتوفیقیة.
-         ماوردی، ابوالحسن علی(1380ق)، الاحکام السلطانیه والولایات الدینیه، مصر، مکتبة و مطعبة مصطفی البابی الحلبی.
-         مبارکشاه، محمد بن منصور، فخر مدبر، (1346ش)، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، اقبال.
-         مبارکفوری، صفی الرحمن (1427ق)، الرحیق المختوم، دمشق، دارالعصماء.
-         مقریزی، ابوالعباس تقی الدین(1420ق)، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
-         مهر، غازی اسماعیل (1994م)، مبادی الحرب فی صدر الاسلام، عمان، دار فرقان.
-         واقدی، محمد بن عمر (1404ق)، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، بیروت، هروتزوف.
-         واقدی، محمد بن عمر (1417ق)، فتوح الشام، تصحیح عبداللطیف، بیروت، دارالکتب العلمیه.
-         وتر، ضاهر(1375ش)، مدیریت نظامی در نبردهای پیامبر اکرم (ص)، ترجمه اصغر قائدان، تهران، صریر.
-         هروی، ابوبکر(بی­تا)، التذکرةالهرویه فی الحیل الحربیه، مصر،مکتبة الثقافیة الدینیه.
-         هرثمی،ابوبکر(بی­تا)، مختصر سیاسه الحروب، تحقیق عبدالرئوف عون، قاهره، المؤسسة المصریة العام.
-         یاقوت حموی، ابوعبدالله(1412ق)، معجم البلدان، بیروت، دارالفکر.
 
-         Carpenter, Stanley D. M (2005), Military Leadership in the British Civil Wars, 1642-1651: The Genius of This Age, Routledge,
-         Encyclopedia Military Defence.(1990), organization Military, Newyork, 4244-Robinson(2003) ,chasef Islamic historiography ,Cambridge
-         Trevor, Col, N.Dupay( 1993), International Military and Defence Enclopedia, USA, Brasseys Washanton, Newyork.