بررسی شیوه ها و تاکتیک های جنگی قرمطیان بحرین با توجه به عقاید منجی گرایانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

2 استادیارگروه ادیان و عرفان دانشگاه پیام نور ایران

چکیده

در اواخر قرن سوم هجری ابوسعید جنّابی با بهره­گیری از عقاید اسماعیلیان قرمطی، دولت قرمطیان را در بحرین تأسیس کرد. این دولت به دلیل اختلافات مذهبی که با حکومت­های همجوار داشت اغلب با دستگاه خلافت عباسی و اهل سنت در کشمکش بود. حاکمان قرمطی بحرین با بهره­گیری از نیروی ایمان پیروانشان در صدد دستیابی به اهداف خود بودند. آنان معتقد بودند با ظهور قائم منتظرشان، اسلام منسوخ خواهد شد و با پایداری در نبرد تلاش می­کردند زمینه ظهور او را فراهم سازند. بعلاوه پیروی از روش­های جنگی منحصر به فرد و مبتنی بر سبک­های ابداعیشان اسباب موفقیت بیشتر آن­ها را فراهم می­ساخت. مسأله اصلی پژوهش حاضر بررسی شیوه­ها و تاکتیک­های جنگی قرمطیان با توجه به عقاید منجی­گرایانه آن­ها می باشد. سؤال اصلی آن است که قرمطیان بحرین برای وصول به موفقیت در میدان نبرد از چه روش­هایی استفاده می­کردند؟ که در پاسخ باید گفت یافته­های این پژوهش حکایت از آن دارد که آشنایی قرامطه با شیوه­ها و تاکتیک­های نظامی از یک­سو و به ­کارگیری درست و مؤثر آن تاکتیک­ها در پیروزی­هایشان تأثیر بسزائی داشته است. از سوی دیگر، در بررسی شیوه­های جنگی قرمطیان به این نتیجه می­رسیم که آنان در مقابله با دشمنان خود به شیوه­ها و تاکتیک­های رزمی معاصر خود آشنا بودند. آن­ها در نبردها شیوه مناسب شرایط اقلیمی وجغرافیایی محل نبرد را در نظر می­گرفتند، بنابراین در تصرف مناطق ساحلی از فنون دریایی و در مناطق کوهستانی و بیابانی، از شیوه استتار یا کمین و تعقیب و گریز که مناسب آن مناطق بود، بهره می­بردند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Bahraini Qarmatian Warfare Practices and Tactics Considering Saviorist Beliefs

نویسندگان [English]

  • farhad saboorifar 1
  • v s 2
1 Arak university
چکیده [English]

At the end of the third century of the Hijra, using the Qarmati-Ismaili beliefs, Abu Sa'id al-Jannabi established the Qarmatian state in Bahrain. This state was often confronted with the Abbasid caliphate and Sunnis due to religious disputes with neighboring states. The Qarmatian rulers of Bahrain sought to achieve their goals by utilizing the power of their followers' faith. They believed that with the advent of their long-awaited Qa'im, Islam would become obsolete. They strived to provide the basis for his emergence by being enduring in battles. Moreover, the pursuit of unique warfare techniques that drew on their inventive styles provided them with more success. The main objective of the present study is to investigate the Qarmatian warfare practices and tactics given their saviorist beliefs. The main question is, what methods did the Qarmatians of Bahrain use to achieve success in battlefields? The findings of this study indicate that the familiarity of Qarmatian with military practices and tactics, on the one hand, and the proper use of these tactics had a profound positive effect on their victories. On the other hand, by examining the Qarmatian warfare techniques, it is concluded that they were familiar with their contemporary combat methods and tactics in confronting their enemies. They considered the right methodology taking the climatic and geographical conditions of the battlefield into account, hence applying maritime techniques for the seizure of coastal areas and the camouflage or ambush in mountainous and desert areas.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qarmatian
  • Mahdism
  • Abu Sa'id al-Jannabi
  • Abu Tahir al-Jannabi
  • warfare practices
  • Bahrain
  1. ابن جوزی (بی­تا). تبلیس ابلیس، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  2. ابن حزم، علی بن احمد (بی­تا). الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت: دار المعرفة.
  3. ابن فرحون، عبدالله بن محمد (بی­تا). تاریخ المدینه المنور المسمی نصیحه المشاور و تعزیه المجاور، تحقیق علی عمر، قاهره: نشر المکتبه الثقافه الدینیه. 
  4. ابن‌خلدون (1408ق)، تاریخ ابن خلدون، بیروت: چاپ خیلی شحاده و سهیل زکار.
  5. اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1361). المقالات و الفرق، تصحیح دکتر محمد جواد مشکور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  6. اشعری، ابوالحسن علی (بی­تا). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ترجمه محسن مؤیدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  7. بزون، حسن (1997). القرامطه بین الدین و الثوره، بیروت: مؤسسه الانتشار العربی.
  8. بن سنان، ثابت (1402/1982). اخبار القرامطه، تصحیح سهیل زکار، دار حسان.
  9. حامدی حسین (1971). کنز الولد، تصحیح مصطفی غالب، لیسبادن، دارالنشر فرانزشتاین.
  10. حسن ابراهیم حسن وشرف طه (بی­تا). عبیدالله المهدی، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
  11. دخویه (1371). قرمطیان بحرین و فاطمیان، ترجمه محمد باقر امیرخانی، تهران: سروش.
  12. دفتری، فرهاد (1393ش). تاریخ و سنت­های اسماعیلیه، ترجمة فریدون بدره­ای، تهران: انتشارات فرزان.
  13. ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد (بی­تا). تاریخ اسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتب العربی.
  14. زکار، سهیل (2007). الجامع فی اخبار القرامطه فی الحساء الشام العراق الیمن، دمشق: نشر التکوین.
  15. زیدان‌، جرجی (1914م).‌ تاریخ‌ التمدّن‌ الاسلامی‌، مصر.
  16. شهاب الدین احمد بن عبدالوهّاب نویری (1423ق). نهایة الأرب فی فنون الأدب، قاهره: دارالکتب و الوثائق القومیة.
  17. صبری پاشا، ایوب (1424). موسوعة المرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، تعریب محمد حرب، قاهره: دارالآفاق.
  18. طبری، محمد بن جریر (1352)، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)،‌ ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران:‌ نشر اساطیر.
  19. عریب بن سعد (1897). صلة تاریخ طبری، لیدن بریل.
  20. قائدان، اصغر (1382). سازماندهی نظامی و سازمان رزم و تحولات آن در تاریخ اسلام (از آغاز تا پایان عصر عباسی)، تهران: دانشگاه امام حسین.
  21. مسعودی علی بن حسین (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، چاپ دوّم، قم: دار الهجرة.
  22. مسکویه، ابو علی احمد (1379ش). تجارب الامم و تعاقب الهمم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
  23. مقریزی، احمد بن علی (1996). اتعاظ الحنفاء باخبار الائمه الفاطمیین الخلفاء، تصحیح جمال الدین الشیار، قاهره.
  24. نوبختی، ابی محمد الحسن بن موسی (1355ق). فرق الشیعه، تصحیح سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف: المطبعة الحیدریة.
  25. ویلفرد مادلونگ (1377). فرقه‌های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، انتشارات اساطیر.
  26. هرثمی‌ شعرانی‌، ابوسعید (1995م). مختصر فی‌ سیاسة‌ الحروب‌، دمشق: چاپ‌ عارف‌ احمد عبدالغنی‌.
  27. یمانی طاهر بن ابراهیم (1910م). الانوار اللطیفه فی حقیقه، تصحیح محمد حسن الاعظمی، قاهره: الهیئة المصریة للعامة.