بررسی اهمیت و ویژگی های مهمترین قلعه های دوره صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

3 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی

10.52547/HSOW.3.4.67

چکیده

قلعه ها سازه های مستحکمی محسوب می شدند که در گذرگاه های تاریخی، متناسب با شرایط، موارد استفاده های متنوعی پیدا می کردند. سیر تاریخ ایران نیز نشان می دهد دژها و قلعه ها با کاربردهای متنوع مورد استفاده ساکنان قرار داشته اند. تهاجمات دامنه دار به ایران و لزوم در اختیار داشتن سازه های دفاعی با دوام زمینه ای را فراهم ساخت تا احداث بناهای جدید و یا ترمیم سازه های دفاعی قبلی در اولویت قرار داشته باشند. دوره صفویه نیز به دور از این شرایط نبود. به همین دلیل ساخت قلعه های جدید و بازسازی استحکامات قدیمی مورد توجه جدی کارگزاران حکومتی قرار گرفت. به لحاظ فراوانی تعداد قلعه ها و کاربردهای متنوع آن ها در دوره صفویه، این نوشتار در صدد است تا برخی از مهمترین عرصه های کارکردی قلعه ها را مورد بررسی قرار دهد. سوال اصلی پژوهش عبارت است از این که قلعه ها در دوره صفویه از چه اهمیت و تنوع کارکردی برخوردار بودند؟ نتایج بررسی نشان می دهد در این دوره قلعه ها به عنوان یک ابزار دفاعی کارآمد در مرزها مورد توجه حکومت بوده اند. علاوه بر این از قلعه ها به عنوان محلی امن برای حفاظت وسایل ارزشمند و نگهداری زندانیان استفاده می شد. هم چنین در مواردی به لحاظ امنیت مطلوب، محلی برای استقرار حاکمان بودند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Importance and Features of the Most Important Castles of the Safavid Era

نویسندگان [English]

  • abdollah Motevalli 1
  • Ebrahim Aslani Malayeri 2
  • Zahra Hafizallahi 3
1 Associate Professor, Department of History, Arak University
2 Assistant Professor, Department of History, Arak University
3 MA in History of Islamic Iran, Arak University
چکیده [English]

Castles were solid structures used in various ways in historical periods, depending on the circumstances. The course of the Iranian history also shows that castles have been used by residents for a variety of reasons. Extensive invasions of Iran and the need to have durable defensive structures provided the background for the construction of new buildings or the restoration of existing defenses. The Safavid era was no exception. Therefore, the construction of new castles and the restoration of old fortifications were taken seriously by Safavid government officials. Given the abundance of castles and their various uses in the Safavid era, this article seeks to examine some of the most important functions of castles. The main question of this research concerns the significance and the variety of the castles in the Safavid era. The results show that during this period castles were considered by the government as an efficient defensive tool at the borders.  In addition, castles were used as a safe place to protect valuables and keep prisoners. Furthermore, in cases of desirable security, castles were rulers' residences.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • fortress
  • frontier
  • defensive fortifications
  • Uzbeks
  • Ottomans
  1. اسفزاری، معین الدین(1338) روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تصحیح محمد کاظم امام: تهران، دانشگاه تهران.
  2. اشراقی، احسان(1353) «قلعه اصطخر و قهقهه در روزگار صفویه» ، مجله هنر و مردم، ش 142، ص 16- 23.
  3. افوشته ای نطنزی، محمد بن هدایت(1372) نقاوه الآثار، تصحیح احسان اشراقی: تهران، دانشگاه تهران.
  4. الئاریوس، آدام(1380) سفرنامه، ترجمه احمد بهپور: تهران، ابتکار نو.
  5. بدلیسی، شرف الدین(1377) شرفنامه، تصحیح ولادیمیر ولییانوف: تهران، اساطیر.
  6. برن، رهر(1347) نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاووس جهانداری: تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  7. پارسا دوست، منوچهر(1375) شاه اسماعیل: تهران، شرکت سهامی انتشار.
  8. تاورنیه، ژان باتیست(1336) سفرنامه، ترجمه ابوتراب نوری: تهران، سنایی.
  9. تتوی، قاضی احمد(1382) تاریخ الفی، ج 8، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد: تهران، علمی و فرهنگی.
  10. ترکمان، اسکندربیک(1378) تاریخ عالم آرای عباسی،2ج، تصحیح ایرج افشار: تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.
  11. جنابدی، میرزا بیک(1378) روضه الصفویه، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد: تهران، بنیاد موقوفات افشار.
  12. حسینی، خورشاه بن قباد(1379) تاریخ ایلچی نظام شاه، تصحیح محدرضا نصیری: تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  13. خواجگی اصفهانی، محمد معصوم(1368) خلاصه السیر، تصحیح ایرج افشار: تهران، علمی.
  14. خواندمیر، امیر محمود(1370)ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه تهماسب، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد: تهران، بنیاد موقوفات افشار.
  15. رحمانی، کامران(1389) نظری بر روابط خاندان اردلان با حاکمیت صفویه، مجله تاریخ نو، ش1، پاییز و زمستان.
  16. رحیم زاده صفوی(1341) شرح جنگ ها و زندگی شاه اسماعیل صفوی: تهران، خیام.
  17. روملو، حسن بیک(1389) احسن التواریخ، 3 ج، تصحیح عبدالحسین نوایی: تهران، اساطیر.
  18. شاردن، ژان(1372) سفرنامه، 5ج، ترجمه محمد عباسی: تهران، توس.
  19. شاملو، ولی قلی خان(1371) قصص الخاقانی، تصحیح سید حسن سادات ناصری: تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  20. شیرازی، عبدی بیک(1369) تکمله الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی: تهران، نشر نی.
  21. فلسفی، نصرالله(1364)زندگی شاه عباس، 5  ج: تهران، علمی.
  22. فومنی گیلانی، عبدالفتاح(1349) تاریخ گیلان، تصحیح منوچهر ستوده: تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  23. فیگوئرا، دن گارسیا(01363) سفرنامه، ترجمه غلامرضا سمیعی: تهران، نشر نو.
  24. قاسمی گنابادی( 1387) شاه اسماعیل نامه، تصحیح جعفر شجاع کیانی: تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  25. قزوینی، میرزا محمد طاهر(1383) جهان آرای عباسی، تصحیح سعید میر محمد صادق: تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.
  26. قزوینی، ابوالحسن(1367) فوایدالصفویه، تصحیح مریم میر احمدی: تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  27. قمی، قاضی احمد(1383) خلاصه التواریخ، 2ج، تصحیح احسان اشراقی: تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  28. لاکهارت، لارنس(1382) انقراض سلسله صفویه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی: تهران، علمی و فرهنگی.
  29. لوئی بلان، لوسین(1375) زندگی شاه عباس، ترجمه ولی الله شادان: تهران، اساطیر.
  30. مستوفی، محمد محسن(1375) زبده التواریخ، تصحیح بهروز گودرزی: تهران، بنیاد موقوفات افشار.
  31. مرعشی، میرزا محمد خلیل(1362) مجمع التواریخ، تصحیح عباس اقبال آشتیانی: تهران، طهوری.
  32. میرجعفری،حسین(1378)«قلعه قهقهه و اهمیت آن در عصر صفویه»، مجله دانشکذه علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش 18، پاییز و زمستان،ص 1- 17.
  33. نوایی، عبدالحسین(1367) اسناد و مکاتبات تاریخی: تهران، زرین.
  34. واله اصفهانی، محمد یوسف(1380) ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم، تصحیح محمدرضا نصیری:تهران انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.