عوامل موثر بر پیروزی قشون متحدالشکل در جنگ شکریازی (مرداد 1301)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

تا قبل از تشکیل قشون متحدالشکل در جنگ و درگیری­هایی که میان اسماعیل­آقا (سمکو) با قوای دولتی روی می­داد غالباً شکست با نیروی دولتی بود. به دنبال تشکیل قشون متحدالشکل، سرکوبی سمکو در اولویت قرار گرفت و این مهم‌ترین مأموریت این نیروی تازه تأسیس بود که تحت فرماندهی ژنرال امان‌الله جهانبانی بالاخره در تابستان 1301 و در محلی بنام شکریازی، سمکو را شکست دادند. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش­ است که علل پیروزی قشون متحدالشکل در شَکَریازی چه بود و چه تمایزهایی میان این جنگ با جنگ­های سابق وجود داشت؟ مقاله حاضر ضمن مروری بر جنگ­های پیش از شکریازی، با تکیه‌بر منابع معتبر و به روش توصیفی ـ تحلیلی برای نخستین بار به بررسی و تحلیل علل و عوامل پیروزی ارتش ایران در این جنگ می‌پردازد. فرضیة پژوهش حاضر بر این اساس است که جنگ شکریازی به لحاظ زمینه­ها و بسترهای آن و همچنین توانایی­های نظامی و عملیاتی کاملاً متفاوت از جنگ­های سابق بود. یافته­های تحقیق نشان می­دهند علاوه بر برتری‌های کمی و کیفی نیروی دولتی و تسلیحات جنگی آنان، موفقیت در جنگ شکریازی همچنین حاصل تدابیر دیپلماتیکی چون هماهنگی با ترکیه و پاره­ای عوامل دیگر بود.
 
           

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Factors Effective in the Victory of Uniformed Army in Shakaryazi War (September 1922)

نویسنده [English]

  • Sirwan Khosrozadeh
PhD in History of Islamic Iran from Payame Noor University of Tehran; Email: Kiaksar612@yahoo.com.
چکیده [English]

 
Abstract
Before the formation of uniformed army, in most of the wars fought between the state forces and Ismail Agha Shishak (Simko Shishak), the state forces suffered heavy defeats. Following the formation of the uniformed army, the crackdown of Simko was given priority and this was the most important mission of this newly formed force who under the command of General Amanollah Jahanbani finally defeated Simko in Shakaryazi in summer 1922. The present descriptive-analytical study, relying on reliable resources and for the first time, aims to find the reasons for the victory of uniformed army in Shakaryazi and what made this war different from the previous ones. The hypothesis of this study is that Shakaryazi war was completely different from previous wars in terms of backgrounds as well as military and operational capabilities. The findings show that in addition to qualitative and quantitative advantages of the governmental force and their armament, the success in Shakaryazi war was resulted from diplomatic measures such as cooperation with Turkey and some other factors.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shakaryazi
  • Simko
  • uniformed army
  • Jahanbani
  • Reza Khan
  1. آرشیو اسناد وزارت امور خارجه، سال 1300، کارتن 45، پرونده 10، سند 37.
  2. آرشیو اسناد وزارت امور خارجه، سال 1300 کارتن 45، پرونده 10، سند 41.
  3. آرشیو اسناد وزارت امور خارجه، سال1300، کارتن 45، پرونده 10، سند .115
  4. آقاسی، مهدی (1350). تاریخ خوی، تبریز: موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
  5. احمدی­پور، حسین (1344). تاریخ پیدایش و خدمات دودمان پهلوی، شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران، تبریز: انتشارات شورای مرکزی جشن شاهنشاهی آذربایجان شرقی.
  6. ارفع، حسن (بی­تا). کردها و یک برسی تاریخی و سیاسی، بی­جا: بی­نا.
  7. اعتماد مقدم، مهدی (1352). یادی از گذشته به ضمیمة سه فقره نامه‌های تاریخی چاپ ایران: تجریش.
  8. امین الشرع خویی (1378). میراث اسلامی ایران، دفتر دهم، خاطرات امین الشرع خویی، به کوشش رسول جعفریان، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
  9. انزلی، حسن (1384). ارومیه در گذر زمان، تهران: دستان.
  10. برزویی، مجتبی (1378). اوضاع سیاسی کردستان از 1258 تا 1325ه.ش، تهران: نشر فکر نو.
  11. پژمان، جلال (1387). فروپاشی ارتش شاهنشاهی، خاطرات سپهبد جلال پژمان فرمانده لشکر گارد شاهنشاهی تهران: نامک.
  12. توفیق، رحمت­الله (1389). تاریخچه ارومیه، یادداشت‌هایی از سال‌های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن، تهران: پردیس دانش.
  13. تمدن، محمد (1350). اوضاع ارومیه در جنگ اول یا تاریخ رضائیه، ارومیه: موسسة مطبوعاتی تمدن.
  14. جهانبانی، امان‌الله (1380). سرباز ایرانی و مفهوم آب و خاک، تهران: انتشارات فردوس.
  15. چوپانی، احمد (1394). مسئله اسماعیل آقا سمکو در آذربایجان و موکریان، مهاباد: نشر آنا.
  16. خسروزاده، سیروان (1397) شکست اردوی آهنین، گزارشی از حمله سمکو به مهاباد و انهدام هنگ چهاردهم ژاندارمری (مهر 1300 شمسی) تهران: شیرازه کتاب ما.
  17. دهقان، علی (1348) سرزمین زرتشت، اوضاع طبیعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی رضائیه، بی‌جا، انتشارات ابن‌سینا.
  18. ریاحی، محمدامین (1378).  تاریخ خوی، تهران: طرح نو.
  19. غنی، سیروس (1377). ایران برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسی­ها، تهران: انتشارات نیلوفر.
  20. کاویانپور، احمد (1344). تاریخ رضائیه، تهران: موسسة انتشارات آسیا.
  21. کوچرا، کریس (1377). جنبش ملی کرد، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه.
  22. کسروی، احمد( 1388). تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران: انتشارات کوشش.
  23. معتمدالوزراه، رحمت‌الله خان (1389) ارومیه در محاربة عالم سوز، از مقدمة نصارا تا بلوای اسماعیل آقا 1298-1300، به کوشش کاوه بیات، تهران: شیرازه.
  24. مکی، حسین (1358). تاریخ بیست‌ساله ایران، تهران: امیرکبیر.
  25. ملک‌زادة هیربد، حسن (1328). سرنوشت حیرت‌انگیز، تهران: بی‌نا.
  26. هاوار، محمد ره‌سوڵ (2005). سمکۆ و بزووتنهوه ی نهتهوایهتی کورد، حکوومه‌تی هه‌ریمی کوردستان، سلئمانی: وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری.
  27. هورامی، ئەفراسیاو(2006). کورد له ئەرشیوی رووسیا و سۆڤیەتدا، چاپخانه‌ی وەزاره تی په‌روه‌رده.
  28. Burrell, R.M, (General Editor) (1997), Iran Political Diaries (1881- 1965), volume 6, 1921-1923, Archive Editions
  29. Naayem, J (1921) Shall This Nation Die? With a Preface by Lord Bryce and An Historical Essay by Gabriel Oussani,New York: Chaldean