ایل بختیاری و جنگ جهانی اول: بررسی راهبردها و راهکارهای انگلیس و آلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تاریخ ، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی ، شوشتر، ایران

چکیده

ایل بختیاری در طی جنگ جهانی اول به میدان رقابت و درگیری قدرت­هایی چون انگلیس و آلمان تبدیل گردید. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی تا با بررسی علل این مسئله به این پرسش پاسخ دهد که وجوه اهمیت قلمرو بختیاری برای این دو قدرت چه بوده است؟ فرضیه پژوهش بر این است که وجود ظرفیت‌های مناسبی چون جاده لینچ و منابع نفتی در قلمرو بختیاری، منجر به جذابیت آن برای هر دو قدرت و اتخاذ راهبردها و راهکارهایی برای نفوذ در این ایل گردید. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که به همین علت انگلیس با اتخاذ راهبرد برقراری امنیت در این قلمرو و با بهره‌وری از راهکارهای مناسب تلاش می­کرد تا منافع خود را در آنجا حفظ نماید. آلمان نیز با اتخاذ راهبرد ایجاد ناامنی در ایل از راهکارهایی استفاده می­کرد تا منافع انگلیس را به خطر افکند. خان­های کوچک آشکارا طرفدار آلمان و خان­های بزرگ نیز مواضعی مبهم و دوپهلو اتخاذ کردند. به­ خاطر همین مواضع، انگلیسی­ها با پایان جنگ، سیاست جدیدی مبتنی بر گذار از خان‌های بختیاری و رویکرد به یک دولت متمرکز اتخاذ نمودند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Bakhtiari Tribe and the First World War: Studying Britain and Germany's Strategies and Tactics

نویسنده [English]

  • Ghaffar Pourbakhtiar
Assistant Professor, Department of History, Shushtar Branch, Islamic Azad University; Email:porbakhtiarghafar@yahoo.com.
چکیده [English]

During the First World War, the Bakhtiari tribe had become a field of rivalry and conflict between powers such as Britain and Germany. While aiming to identify the causes of such a situation, this descriptive-analytical research tries to illuminate the important aspects of Bakhtiari territory for these two powers. The research hypothesis is that the existence of adequate capacities such as the Lynch Road and oil resources in Bakhtiari territory made it attractive to both powers so they used strategies and tactics to penetrate this tribe. The findings of the study show by hiring the strategy of establishing security in this territory and by taking proper approaches, Britain tried to maintain its interests there. Germany also employed a strategy to endanger Britain's interests by means of the tactic of creating insecurity in the tribe. Minor khans were openly pro-German but great khans took ambiguous and two-sided positions. Because of these positions, at the end of the war, Britain adopted a new policy based on the transition from the Bakhtiari Khans to an approach to creating a centralized government.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War I
  • Bakhtiari tribe
  • oil fields
  • the Lynch Road
  • Britain and German
  1. ابطحی، علی­رضا (1384). نفت و بختیاری­ها، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  2. احرار، احمد (1368). طوفان در ایران، تهران: نوین.
  3. - ­­­ اسکراین، سر کلارمونت (1363). جنگ­های جهانی درایران، ترجمه حسین فراهانی، تهران: نوین.
  4. اسناد جنگ جهانی اول در ایران (1370). به­کوشش بهروز قطبی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  5. ایران و جنگ جهانی اول، اسناد وزارت داخله (1369). به­کوشش کاوه بیات، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
  6. اوژن بختیاری، ابوالفتح (1394). تاریخ بختیاری، تهران: تمتی.
  7. باست، الیور (1377). آلمانی­ها در ایران، ترجمه حسین بنی­احمد، تهران: شیرازه.
  8. بلوشر، ویپرت (1363). سفرنامه بلوشر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  9. پرورش رامکی، علی، اربابی، قاسم (1397). «واپژوهی راهبردهای آلمان و انگلیس در ایران هنگام جنگ جهانی اول (1914-1918م/1293-1297ه.ش)»، تاریخنامه خوارزمی، سال ششم، ش24، صص:52-33.
  10. پوربختیار، غفار (1387). اسناد­ برگزیده­ بختیاری­هادر تاریخ معاصر ایران، مسجدسلیمان: دانشگاه آزاد اسلامی.
  11. تیموری، ابراهیم (1356). عصر بی­خبری یا تاریخ امتیازات در ایران، تهران: اقبال.
  12. حیدری سیرجانی، محمدحسن (1368) پیغمبرِ دزدان، تصحیح و مقدمه از محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: نگاه.
  13. دانشور علوی، نوراله (1377). جنبش وطن‌پرستاناصفهان و بختیاری، مقدمه و حواشی حسین سعادت نوری، تهران: آنزان.
  14. دولت‌آبادی، یحیی (1371). حیات یحیی، ج3، تهران: عطار و فردوسی.
  15. رایت، دنیس (1364). انگلیسی­ها در میانایرانیان، ترجمه اسکندر دلدم، تهران: نهال.
  16. سایکس، سرپرسی (1335). تاریخ ­ایران، ترجمه­ محمدتقی فخر داعی گیلانی، ج 2، تهران: موسسه مطبوعاتی علی­اکبر علمی.
  17. سپهر، احمدعلی (1362). ایران در جنگ بزرگ (1918-1914)، تهران: ادیب.
  18. سردارظفر، خسرو خان (1355). «خاطرات سردارظفر بختیاری»، مجله وحید، دوره چهاردهم، ش6، صص 342-339.
  19. سفیری، فلوریدا (1364). پلیس جنوب ایران، ترجمه منصوره اتحادیه و منصوره فشارکی، تهران: نشرتاریخ ایران.
  20. سلطانی زراسوند، پریچهر (1394). سردار بی‌بی مریم بختیاری سردار آزادگی، تهران: ایل­دخت بختیاری.
  21. شاکری بروجنی، خسرو (1385). ضرغام السلطنه بختیاری، تهران: آزادمهر.
  22. شیبانی، عبدالحسین (1378). خاطرات مهاجرت از دولت موقت کرمانشاه تا کمیته ملیون برلن، به­کوشش ایرج افشار و کاوه بیات، تهران: شیرازه.
  23. عطایی، عبدالله؛ نوری، داوود (1395). «سیاست­های انگلیس و آلمان در فارس در طی جنگ جهانی اول»، پژوهشنامه تاریخ­های محلی ایران، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی8، صص: 79-71.
  24. فاتح، مصطفی (1358). پنجاه سال نفت ایران، تهران: پیام.
  25. فن میکوش، داگوبرت (1383). واسموس، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: شهاب ثاقب.
  26. قربان­پور دشتکی، خدابخش (1390)، انگلیس و بختیاری (1925-1896)، تهران: مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  27. کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه ایران)(1363). به­کوشش احمد بشیری، ج8، تهران: نشرنو.
  28. کحال­زاده، ابوالقاسم (1370). دیده­ها و شنیده­ها، به­کوشش مرتضی کامران، تهران: البرز.
  29. گارثویت، جن راف (1373). تاریخ سیاسی اجتماعی بختیاری، ترجمه مهراب امیری، تهران: سهند.
  30. گارثویت، جن راف (1377)، «خان­های بختیاری، دولت ایران و انگلیس (1915-1846)»، ترجمه نصرالله صالحی، فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر ایران، سال دوم، شماره8، صص: 44-7.
  31. گالت، چارلز الکساندر و دیگران (1387). ایل بختیاری، ترجمه و کوشش کاوه بیات و محمود طاهر احمدی، تهران: پردیس دانش و شیرازه.
  32. گرکه، اولریخ (1377). پیش به سوی شرق، ترجمه پرویز صدری، ج1، تهران: سیامک.
  33. مابرلی، جیمز فردریک (1369). عملیات در ایران، جنگ جهانی اول 1918-1914، ترجمه کاوه بیات، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
  34. مکبن روز، الیزابت (1373). با من به سرزمین بختیاری بیایید، ترجمه مهراب امیری، تهران: آنزان.
  35. میرزایی دره شوری، غلامرضا (1373). بختیاری­ها وقاجاریه، شهرکرد: ایل.
  36. ­نوئل، ادوارد ویلیامز چارلز (1393). سفرنامه بهمئی (گزارشی از تحولات کهگیلویه و بختیاری در جنگ جهانی اول)، ترجمه کاوه بیات، تهران: نامک.
  37. نیدرمایر، اسکارفن (1380). زیر آفتاب سوزانایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: اساطیر.
  38. ویلسون، سر آرنولد تالبوت (1394). سفرنامه ویلسون در جنوب غربی ایران، ترجمه و حواشی از علی‌محمد ساکی، خرم‌آباد: شاپورخواست.
    1. Cronin, Stephanie(2004). ”The politics of­Debt: The Anglo-Persian Oil Company and The Bakhtiyari Khans”, Middle Eastern Studies, Vol: 40,No: 4, pp: 1-31.
    2. Documents on British foreign policy(1963). edited by Rohan Butler, M.A and J. P.T. Bury, M.A,first series,Vol: 13, London.
    3. Garthwaite. Gen. Ralf­(1977) ”­The­Bakhtiyari­­Ilkhani: Illusionof unity”, International Journal Middle East Study. Vol; 8, pp: 145-160.
    4. Iran Political Diaries(1881-1965)(1997), editor: Robert I. Jarman, Uk, archive edition limited, Vol: 5&7.
    5. Khazani Arash(2009), Tribes and Empire on the Margins Of Ninteenth-Century Iran, washingtown university Press.
  39. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)
  40. سند شماره7-5/49/397-240.
  41. کتابچه اسناد خاندان بختیاری و اعتلاءالملک (در ساکما)
  42. اسناد شماره­413/1005؛ 63/1003؛ 35/1002؛ 116/1004؛ 84/1003.