واکاوی پیامدهای نبرد تَنگِ تامرادی(1309ه.ش) بر زندگی اجتماعی مردم منطقۀ درگیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تاریخ،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

نبرد تَنگِ تامرادی در سال 1309ه.ش. میان دولت رضاشاه و ایل بویراحمد بر سر برنامه‌های نوسازی دولت پهلوی در قبال عشایر و رفتارهای خشونت‌آمیز نظامیان پهلوی با رؤسای ایل و مردم عادی ایجاد شد؛ که با پیروزی نظامی بویراحمدی‌ها بر قوای دولتی در محلی به نام تنگ تامرادی- در 50 کیلومتری شهر امروزی یاسوج- خاتمه یافت. بویراحمدی‌ها طرفدار عدم جنگ بودند، اما دولت پهلوی سرکوب عشایر را جزء ضروریات دولت مقتدر مرکزی و جامعه‌ی مدرنیته می‌دانستند. بنابراین، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی تاریخی، با تبیین پیامدها به این پرسش‌ پاسخ می‌دهد: جنگ تنگ تامرادی بر زندگی اجتماعی مردم بویراحمد چه پیامدهایی به دنبال داشت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، انتقام شکست جنگ دو رَگ مَدو 1307ه.ش.، منافع اقتصادی میادین نفتی جنوب، سوءظن به عشایر در تجربه­ی تاریخی فتح تهران در سال 1288ه.ش. و احیای مشروطه، در تهاجمات نظامی رضاشاه به منطقه­ی بویراحمد نقش داشته است. لذا برای این جنگ پیامدهای اجتماعی بسیاری را از جمله گذار اجباری- تدریجی از زیست کوچندگی به یکجانشینی، تضعیف اقتصاد دامی، استقرار حکومت نظامی، تشدید فشارهای روحی و جسمانی بر مردم عادی، اعدام برخی از رؤسای عشایر بویراحمد، کوچ اجباری طوایف بویراحمد به مناطق همجوار، فقر، دزدی و آسیب‌های اجتماعی بر زندگی اجتماعی مناطق درگیر می‌توان برشمارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the Consequences of Tange Tamoradi Battle (1309 SH/1930 AD) on the Social Life of the People in the Involved Area

نویسنده [English]

  • Nematollah Zakipour
Assistant Professor, Department of History, Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

Tange Tamoradi battle in 1309 SH occurred between the government of Reza Shah and the tribe of Boyer-Ahmad over the modernization programs of the Pahlavi government towards the nomads and the violent behavior of the Pahlavi soldiers towards the heads of the tribe and the common people, which ended with the military success of the Boyer-Ahmadis against the government forces in a place called Tange Tamoradi, located 50 kilometers from the modern city of Yasouj. The Boyer-Ahmadis were in favor of non-war, but the Pahlavi government considered the repression of tribes as part of the necessities of a powerful central government and a modern society. Therefore, the current research with a descriptive-analytical historical approach answers the question of the consequences of the aforementioned battle on the social life of Boyer-Ahmad people. The research findings show revenge of the defeat of the 1307 SH battle of Do Rag Mado, the economic benefits of southern oil fields and suspicion of nomads in the historical experience of the conquest of Tehran in 1288 SH as well as the constitutional revival has played a role in Reza Shah's military attacks on Boyer-Ahmad region. Therefore, there are many social consequences, including the forced-gradual transition from nomadic life to settlement, weakening of livestock economy, establishment of the military rule, intensification of mental and physical pressures on ordinary people, execution of some chiefs of Boyer-Ahmadi tribes of nomads, the forced migration of the nomads to neighboring areas, poverty, theft and social damages on the social life of the affected areas, that can be counted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tange Tamoradi battle
  • Boyer-Ahmad
  • Reza Shah
  • nomads
  • forced settlement
الف)کتب
-آبراهامیان، یرواند (1386). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، مترجمان کاظم فیروزمند و دیگران، چاپ یازدهم، تهران: مرکز.
-اتابکی، تورج (1387). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
-ادیبی سده، مهدی (1385). جامعه‌شناسی جنگ و نیروهای نظامی، چاپ هفتم، تهران: سمت.
-باور، محمود (1324). کوه‌گیلویه و ایلات آن، گچساران: بی‌نا.
-بوتول،گاستون (1368). جامعه‌شناسی جنگ، ترجمۀ هوشنگ فرخجسته، ویراستار سیروس سعیدی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-بهمن بیگی، محمد (1389). بخارای من ایل من، شیراز: نوید.
-بیات، کاوه (1365). شورش عشایری فارس، 1309-1307، تهران: نقره با همکاری انتشارات زرین.
-تابان سیرت، کاوس (1380). دلاوران کوهستان بویراحمد؛ دلیران تنگ تامرادی، قم: مؤسسه فرهنگی طیبین.
-تقوی مقدم، سید مصطفی (1377). تاریخ سیاسی کهگیلویه، تهران: مرکز مطالعات تاریخ معاصر و مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
-جان پولاد، احمد (1385). سرگذشت یک افسر ایرانی: از جنگ‌های استقلال ترکیه تا عملیات رهایی آذربایجان 1325-1298شمسی، تهران: پردیس دانش با همکاری شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب.
-سیاهپور، کشواد (1384). «نبرد نابرابر»، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 8، صص 207-171.
-طاهری، عطا (1388). کوچ کوچ: تجربۀ نیم قرن زندگی در کهگیلویه و بویراحمد، تهران: سخن.
-عبداله خانی، علی (1383). نظریه‌های امنیت، مقدمه‌ای بر طرح‌ریزی دکترین امنیت ملی، ویراستار سارا جوادی، جلد اول، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-غفاری، یعقوب (1362). نمونه‌ای از اشعار محلی مردم کهگیلویه و بویراحمد و شرح کوتاهی از زندگی «کی لهراس»، یاسوج: چاپخانۀ امیر یاسوج. 
-­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­---------- (1378). تاریخ اجتماعی کوه‌گیلویه و بویراحمد، اصفهان: گلها.
-فوران، جان (1385). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمۀ احمد تدین، چاپ ششم، تهران: رسا.
-کرونین، استفانی (1387). ارتش، جامعۀ مدنی و دولت در ایران: 1305-1300، تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
-ماندل، رابرت (1379). چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-مصور رحمانی، غلامرضا (1366)، کهنه سرباز، خاطرات سیاسی و نظامی، تهران: رسا.
-نقیب‌زاده، احمد (1379). دولت رضاشاه و نظام ایلی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ب) اسناد آرشیوی
-سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): 013759/293؛ 039572/240؛ 001561/230؛ 022007/240؛ 1397/293.