عملکرد واحد توپخانه نادرشاه افشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه جیرفت

چکیده

بی‌توجهی به واحد توپخانه در اواخر حکومت صفویه موجب ضعف کارآیی عملیاتی آن شد. به‌نحوی‌که توپچیان ایرانی مهارت و تجربه چندانی در فرایند توپ‌ریزی و نشانه‌گیری نداشتند. گسترش و پیچیدگی دامنه درگیری نادرشاه با دشمنان داخلی و خارجی موجب اهتمام روزافزون وی برای تشکیل و تقویت واحد توپخانه شد. بر این مبنا، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: واحد توپخانه نادرشاه افشار چه کارکردی داشت؟ برای پاسخگویی، به این برآورد می‌رسیم که توپخانه فرمانروای افشار به‌تدریج در زمینه‌های مختلف همچون تجهیزات، استخدام و آموزش توپچیان و ارتقای مناصب و جایگاه فرماندهان بهبود چشمگیری یافت. به‌نحوی‌که مهم‌ترین واحد عملیاتی قشون در میادین جنگی به‌ویژه در جریان نبردهای دریایی و یا محاصره قلاع سوق‌الجیشی محسوب می‌شد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع‌آوری داده‌های کتابخانه‌ای از منابع دست‌اول تاریخی پس از توصیف و طبقه‌بندی جنبه‌های گوناگون توپخانه نادرشاه افشار به تحلیل و تفسیر این ویژگی‌ها و تاثیرات مختلف آن می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Function of the Artillery Unit of Nader Shah Afshar

نویسنده [English]

  • Mehdi Dehghani
Assistant Professor, Department of History, University of Jiroft.
چکیده [English]

The neglect of the artillery unit at the end of the Safavid dynasty led to the weakness of its operational function to the extent that the Iranian artillerymen did not have much skill and experience in the process of launching cannons and aiming. The expansion and the complexity of Nader Shah's conflicts with internal and external enemies made him to make his increasing efforts to form and strengthen the artillery unit. This research thus aimed to throw light on the function of the artillery unit of Nader Shah Afshar. This study found that the artillery of the Afshar ruler gradually improved significantly in many respects such as equipment, recruitment and training of artillerymen and the promotion of commanders' positions. As a result, artillery was the most important operational unit of the army on the battlefields especially during sea battles or the siege of strategic forts. The present historical study collected library data from historical sources after describing and classifying the various aspects of Nader Shah Afshar artillery to analyze and interpret these features and its different effects.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • artillery
  • artilleryman
  • launching cannons
  • fort
  • Nader Shah Afshar
  1. استرآبادی، محمدمهدی بن محمدنصیر (1341). جهانگشای نادری، مصحح عبدالله انوار، تهران: انجمن آثار ملی.
  2. اوت‍ر، ژان‌ (1363). س‍ف‍رن‍ام‍ه‌، ت‍رج‍م‍ه‌ ع‍ل‍ی‌ اق‍ب‍ال، تهران: ج‍اوی‍دان‌‏.
  3. آنندرام، رای رایان (1395). مرآت‌ الاصطلاح، تصحیح چندر شکهیر، حمیدرضا قلیچ‌خانی، هومن یوسفدهی، تهران: سخن.
  4. بازن، پادری (1340). نامه‌های طبیب نادرشاه، ترجمه علی‌اصغر حریری، تهران: تابان.
  5. تهرانی، محمدشفیع (1349). تاریخ نادرشاهی، به اهتمام رضا شعبانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  6. حسینی جامی، محمود بن ابراهیم (1386). تاریخ احمدشاهى، تهران: عرفان.
  7. حزین، محمدعلی (1332). تاریخ، اصفهان: تایید.
  8. دوکلوستر، آ (1346). تاریخ نادرشاه، ترجمه محمدباقر امیرخانی، تبریز: کتاب‌فروشی سروش.
  9. رﺳﺘﻢ اﻟﺤﮑﻤﺎ، ﻣﺤﻤﺪﻫﺎﺷﻢآﺻﻒ (1382). رﺳﺘﻢ اﻟﺘﻮارﯾﺦ، تصحیح ﻣﯿﺘﺮا ﻣﻬﺮآﺑﺎدی. ﺗﻬﺮان: دﻧﯿﺎىﮐﺘﺎب.
  10. ریاحی، محمدامین (1368). سفارت نامه‌های ایران، تهران: توس.
  11. صحت منش، رضا (1397).«نظام توپخانه در دوره قاجار»، مطالعات تاریخی جنگ، سال دوم، شماره دوم.
  12. فلور، ویلم (1368). حکومت نادرشاه، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
  13. ﻗﺰوﯾﻨﯽ، اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ (1367). فواید الصفویه، تصحیح ﻣﺮﯾﻢ ﻣﯿﺮاﺣﻤﺪی. ﺗﻬﺮان: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  14. قوزانلو، جمیل (1309). تاریخ نظامی جنگ ایران و هند، تهران: کتابخانه تهران.
  15. ﮐﺮوﺳﯿﻨﺴﮑﯽ، یوداش تادوش (1369). ده ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ، ترجمه مهراب اﻣﯿﺮی، ﺗﻬﺮان: انتشارات وحید.
  16. کلانتر فارس، میرزا محمد (1362). روزنامه، تصحیح عباس اقبال، تهران: کتابخانه سنایی و طهوری.
  17. گزارش کارملیت‌ها از ایران (1381). ترجمه معصومه ارباب، تهران: نی.
  18. گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین (1344). مجمل التواریخ، به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: ابن‌سینا.
  19. مجتبی تبریزنیا تبریزی، عبدالرسول خیراندیش، عطاءالله حسنی، رضا شعبانی، (1398). «کارکرد سلاح توپ در سرکوبشورش‌های محلی و استمرار دولت متمرکز عصر صفوی» پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، سال هفتم، شماره دوم.
  20. مجتبی تبریزنیاتبریزی و عبدالرسول خیراندیش (1398). ««توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فن‌سالاری تا منصب‌داری»، پژوهش‌های علوم تاریخی، سال یازدهم، شماره دوم.
  21. مروی، محمدکاظم (1364). عالم‌آرای نادری، تصحیح محمدامین ریاحی، 3 ج، تهران: نشر علم.
  22. ﻣﺴﺘﻮﻓﯽ، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ (1375). زبده التواریخ، تصحیح ﺑﻬﺮوز ﮔﻮدرزی. ﺗﻬﺮان: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
  23. میرزا عبدالکریم (1332). در رکاب نادرشاه، تصحیح محمود هدایت، تهران: سپهر.
  24. ﻧﻮاﯾﻰ، ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﯿﻦ (1368). ﻧﺎدرﺷﺎه و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻧﺶ، ﺗﻬﺮان: زرﯾﻦ.
  25. واله داغستانی، علیقلی بن محمدعلی (1384). تذکره ریاض الشعرا، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
  26. وزیری، احمدعلی خان (1364). تاریخ کرمان، به کوشش محمدابراهیم باستانی پاریزی، 2 ج، تهران، انتشارات علمی.