واکاوی گزارش‌های واقعه ملاسرا و قتل حیدر عمواوغلی در نهضت جنگل (با تکیه‌ بر روش محورهای معنادهی استنفورد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از واقعه ملاسرا که مقدمه فروپاشی نهضت جنگل بود، گزارش‌های متعددی در قالب روایت‌های دست‌اول و دست‌دوم موجود است. راویان این ماجرا عمدتاً به دو گروه تقسیم می‌شوند: عده‌ای که با در نظر گرفتن حوادث قبل و هم‌زمان با این رخداد آن را گزارش کرده‌اند و برخی که واقعه را با توجه به پیامدها و نتایج آن و یا فقط با در نظر گرفتن حوادث هم‌زمان با واقعه تحلیل نموده‌اند. روایت این گروه‌ها که با نوعی سهل‌انگاری یا سطحی‌نگری همراه است، این سؤال را مطرح می­کند که عاملان واقعه ملاسرا و قتل حیدر عمواوغلی چه افراد یا جناح‌هایی هستند؟ هدف از این پژوهش آن است که گزارش‌های واقعه ملاسرا و قتل حیدرخان را مورد مداقه قرار دهد. بررسی‌های مبتنی بر روش توصیفی­ـ تحلیلی، نشان می‌دهد با این­که هر کدام از گزارش‌ها نواقصی به همراه دارند، می‌توان وقایع مزبور را حاصل مشارکت خواسته یا ناخواسته جناح‌های مختلف مرتبط با نهضت جنگل دانست. به نظر می‌رسد، عاملان واقعه ملاسرا بی‌ارتباط با قتل حیدرخان نبوده‌اند و در این میان نقش عوامل دولت انگلیس پررنگ‌تر است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Mollasara Incident Reports and the Assassination of Haydar Khan Amo-oghli in Jangal Movement Drawing on Michael Stanford's Method of Axes of Giving Meaning

نویسندگان [English]

  • Bashir Seraji 1
  • Abdalrahim ghanavat 2
1 PhD student of Islamic civilization and civilization, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor of History and Civilization of Islamic Nations, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

There are several reports in the form of first and second-hand accounts from Mollasara incident which led to the collapse of the Jangal Movement. This incident has been mainly recounted by two types of narrators: those reporting it by considering the events prior to and concurrent with it and others who have analyzed it in terms of its consequences or have only taken concomitant events into account. The narratives of both these groups, accompanied by some sort of leniency or superficiality, have caused ambiguity in the identification of the perpetrators, persons or factions, of the incident. The present study thus aims to examine the reports of Mollasara incident and the assassination of Haydar Khan Amo-oghli. The results of this descriptive-analytical examination show that although each report has its own defects, the incident could have been a function of deliberate or unwanted participation of various factions associated with the Jangal Movement. It appears that the offenders of Mollasara incident had something to do with the murder of Haydar Khan Amo-oghli and that the role of the agents of the British government is more noticeable than others.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Jangal Movement
  • Mollasara incident
  • Haydar Khan Amo-oghli
  • Mirza Kuchik Khan
  • axes of giving meaning
  1. آذری، س. ع (1344). قیام کلنل محمدتقی خان، بی‌جا: بی‌نا.
  2. آلیانی، شاهپور (1375). نهضت جنگل و معین الرعایا (حسن خان آلیانی)، تهران: میشا.
  3. افشار، ایرج (1380). برگ­هایجنگل(نامه‌هایرشتواسنادنهضتجنگل)، تهران: فرزان­روز.
  4. استنفورد، مایکل (1382). درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمدگل محمدی، تهران: نشر نی.
  5. ـــــــــــــــ (1393). درآمدی بر تاریخ­پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: سمت.
  6. پرسیتس، مویسی (1379). بلشویک‌ها و نهضت جنگل، حمید احمدی، تهران: شیرازه.
  7. تمیمی طالقانی، محمد (1389). داستان جنگل چه بود دکتر حشمت که بود؟، تصحیح محمد داودی، تهران: رسانش.
  8.   تهرانی افشاری، حسن (1348). میرزا کوچک­خان، تهران: بنگاه مطبوعاتی افشاری.
  9. جنگلی، اسماعیل (1357). قیام جنگل، تهران: انتشارات جاویدان.
  10. جودت، حسین (1351). یادبودهای انقلاب گیلان، تهران: درخشا.
  11. درویش، سعدالله (1387). خاطرات سعدالله درویش، به کوشش جهانگیر درویش، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  12. ذبیح، سپهر (1365). تاریخجنبشکمونیستیدرایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: عطائی.
  13. رائین، اسماعیل (2535). حیدرخان عمواوغلی، تهران: جاویدان.
  14. رئیس‌نیا، رحیم (1360). حیدرعمواوغلی در گذر از طوفان­ها، تهران: دنیا.
  15. سپهر، احمدعلی (1336). ایران در جنگ بزرگ، تهران: چاپخانه بانک ملى ایران‏.
  16. سراجی، بشیر (1393). «بازنگری تاریخی عوامل اختلافات فکری و عملی احسان الله خان و میرزا کوچک»، مجموعه مقالات همایش ملی جنبش جنگل، گیلان: دانشگاه گیلان.
  17. شاکری، خسرو (1386). میلاد زخم: جنبش جنگل و جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: نشر اختران.
  18. شعاعیان، مصطفی (1347). اعطایی به روابط شوروی و نهضت انقلابی جنگل، تهران: ارژنگ.
  19. صبوری دیلمی، محمدحسین (1358). نگاهی از درون به انقلاب مسلحانه جنگل، تهران: بی‌نا.
  20. طاهری رشتی، محمدجعفر (1359). شعله شمع جنگل (شمهای از زندگی میرزا کوچکخان و شرح حال او)، بی‌جا: علی طاهری.
  21. طبری، احسان (1356). جامعه‌ ایران در دوران رضا شاه،‌ بی‌جا: بی‌نا.
  22. عظیمی، ناصر (1388). جغرافیایی سیاسی جنبش و انقلاب جنگل، مشهد: نیکا.
  23. عنایت، حمید (بی‌تا).  قهرمان جنگل، بی‌جا: عارف.
  24. فخرائی، ابراهیم (1354). سردار جنگل، بی‌جا: جاویدان.
  25. کسمائی، احمد (1382). یادداشت‌های احمد کسمائی از نهضت جنگل، گردآوری تصحیح و تحشیه منوچهر هدایتی خوشکلام، رشت: کتیبه گیل.
  26. کوپال (سالار نظام) (بی‌تا). «چگونه انقلاب گیلان خاموش شد؟»، مجله خواندنی‌ها، سال دهم، شماره 70.
  27. کوچک­پور، صادق (1369). نهضت جنگل و اوضاع فرهنگی­ـ اجتماعی گیلان و قزوین، به کوشش سید محمدتقی ابوالقاسمی، رشت: نشرگیلکان.
  28. کولارژ، یان (1384). بیگانه­ای در کنار کوچک­خان، ترجمه دکتر رضا میرچی، تهران: نشر و پژوهش فروزان­روز.
  29. گروگان، حمید (1375). حماسه میرزا کوچک­خان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  30. گیلک (خمامی)، محمدعلی (1371). تاریخ انقلاب جنگل، رشت: نشر گیلکان.
  31. متولی، عبدالله (1373). بررسی تطبیقی دو نهضت جنگل و خیابانی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  32. موسوی، سید صفا (1358). تاریخ مکمل جنگل، رشت: چاپ حقیقت.
  33. میرابوالقاسمی، سید محمدتقی (1377). گیلان از انقلاب مشروطیت تا زمان ما، رشت: ره‌آورد گیل.
  34. میرزا صالح، غلامحسین (1369). جنبش میرزا کوچک خان بنابر گزارش‌های سفارت انگلیس، تهران: تاریخ ایران.
  35. یقیکیان، گریگور (1363). شوروی و جنبش جنگل، به کوشش برزویه دهگان، تهران: انتشارات نوین.