جایگاه آیات قرآن در تحلیل فتوحات اعراب مسلمان در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا همدان

3 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی

چکیده

مسأله فتوحات اعراب مسلمانان در ایران ‌یکی از مسائلی است که هنوز ابعاد آن به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و پرسش‌های بسیاری در این خصوص وجود دارد. ‌یکی از پرسش‌های بنیادین در این زمینه این است که آیات قرآن کریم چه جایگاهی را در روند فتوحات ایران داشته است؟ مدعای پژوهش پیش‌رو بر این است که آیات قرآن به عنوان کتاب راهنمای مسلمانان، نقشی اساسی در نوع نگاه و عملکرد اعراب در روند فتوحات در ایران و پیروزی آنان بر دولت ساسانی داشته است که در این­جا تلاش می‌شود با خوانش مجدد متون تاریخی و با رویکرد توصیفی­ـ تحلیلی، جایگاه آیات قرآن در دستگاه محاسباتی و فضای ذهنی اعراب مسلمان بازسازی، و به نقش آن در پیروزی‌های مسلمانان در روند فتوحات پرداخته شود. به نظر می­رسد مسلمانان در الهام­گیری از آیات قرآنی در عرصه نبرد بهره فراوانی بردند. آنان با نویدهای پیروزی که به مسلمانان در آیات قرآنی داده شده بود روحیه می­گرفتند و از اندیشه شراء نفس که به معناى فدا کردن خود بود روحیه ایثار و شهادت­طلبی را تحریض می­نمودند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of the Qur'anic Ayahs in the Analysis of the Conquests of the Arab Muslims in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hassan Beigi 1
  • reza muhammadi 2
  • ali zareei 3
1 ی
چکیده [English]

Abstract
The conquests of Arab Muslims in Iran is one of the issues that have not yet been fully explored and there are many unanswered questions. A fundamental question to ask is what role the ayahs of the Holy Qur'an played in the course of conquering Iran. The present study claims that the Qur'anic ayahs, as a guidebook for Muslims, have played a key role in Arabs' attitude and their performance in the conquests of Iran and their victory over the Sassanid government. Therefore, taking a descriptive-analytical approach, it attempts to reconstruct the position of the Qur'anic ayahs in the calculations and mental space of Arab Muslims by re-reading the historical texts. Muslims seem to have greatly profited from the inspirations of the Qur'anic ayahs in their battles. They were encouraged by the promises of victory given to the Muslims in the Qur'anic ayahs, and aroused the spirit of self-sacrifice and martyrdom by the idea of sacrificing oneself.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur'an
  • conquests
  • Arab Muslims
  • Iranian history
  • the Sasanians
  1. قرآن کریم.
  2. ابن اثیر، عزالدین على (1371). کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلى، تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
  3. ــــــــــــــــــــ (1409/1989). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر.
  4. ابن العبرى، (1377). مختصر تاریخ الدول، ترجمه عبدالمحمد آیتى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
  5. ابن الفقیه، ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق همدانى (1349). ترجمه مختصر البلدان (بخش مربوط به ایران)، ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  1. ابن خلدون، عبدالرحمن (1375). مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
  2. ابن سعد، محمد (1374). طبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه.
  3. ـــــــــــــــ (1414). الطبقات الکبری، بیروت، دار الفکر.
  4. بلعمی، (1373). تاریخنامه طبرى، تحقیق محمد روشن، تهران: جلد 1و2 سروش، جلد 3،4،5 البرز.
  5. بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین بیهقى (1361). دلائل النبوة، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
  6. حتی، فیلیپ (1344). تاریخ عرب، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تبریز: کتاب­فروشی حاج محمد باقر کتابچی حقیقت.
  7. حسکانى، حاکم ‏(1380). شواهد التنزیل، ترجمه: احمد روحانى، قم: دار الهدى.
  8. خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر، تهران: خیام.
  9. ذکاوتى قراگزلو، علیرضا (1383). اسباب النزول (ترجمه ذکاوتى)، تهران: نشر نى.
  10. طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
  11. طبرى، محمد بن جریر (1356). تفسیر طبرى، تحقیق حبیب یغمایى، تهران: انتشارات توس.
  12. طقطقى، محمد بن على بن طباطبا (ابن طقطقى‏) (1360). تاریخ فخرى، ترجمه محمد وحید گلپایگانى، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  13. مسکویه، ابوعلى مسکویه الرازى (1369). تجارب الأمم، مترجم جلد اول ابو القاسم امامى، تهران: سروش.
  14. ناظمیان فرد، علی (1390). سقیفه؛ بازتولید سیادت جاهلی، پژوهش­های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان.
  15. واقدی، محمد بن عمر واقدى (1369). مغازى تاریخ جنگ­هاى پیامبر(ص)، ترجمه: محمود مهدوى دامغانى، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
  16. یاقوت بن عبدالله الحموى، شهاب­الدین ابو عبدالله (1995). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
  1. ــــــــــــــــــــــ (1363). العبر تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبد المحمد آیتى، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  1. ابن کثیر الدمشقى، ابو الفداء اسماعیل بن عمر (1407/ 1986). البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
  2. ابن کثیر، اسماعیل بن کثیر (1396).السیرة النبویة، بیروت: دار المعارف.
  3. ابن هشام (1375). زندگانى محمد (ص) پیامبر اسلام، ترجمه سید هاشم رسولى، تهران: انتشارات کتابچى.
  4. اسکات، جولی؛ هال، آیرین (1382). دین و جامعه‌شناسی، ترجمه افسانه نجاریان، تهران: نشر رسِش.
  5. بلاذرى، احمد بن یحیى (1337). فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نشر نقره.
  1. چوکسی جمشید کرشاسپ (1389). ستیز و سازش، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران: نشر ققنوس.
  1. دینورى، ابوحنیفه احمد بن داود (1371). اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران: نشر نى.
  1. زرگری­نژاد، غلام­حسین (1385). تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: سمت.
  2. شیمل، آنه ماری (1383). محمد رسول خدا، ترجمه حسین لاهوتی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  1. ــــــــــــــــــــ (1375). تاریخ طبرى، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران: اساطیر.
  2. ــــــــــــــــــــ (بی­تا). تاریخ الرسل والملوک، بیروت: دار التراث.
  1. عباسی، علی؛ جعفری، رضا (1390). «تبیین وجوه راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی فرماندهی حضرت امام خمینی (ره) در جنگ تحمیلی»، فصلنامه علمی­ـ پژوهشی مدیریت نظامی، شماره 42، سال یازدهم، 11ـ41.
  2. علی­زاده، عبدالرضا (1375). جامعه‌شناسی دین، حوزه و دانشگاه، شماره 8.
  3. کوفى، ابن اعثم (1372). الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفى هروى، تحقیق غلامرضا طباطبائى مجد، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى.
  4. مجمل التواریخ و القصص(1318). تحقیق ملک الشعراء بهار، تهران: کلاله خاور.
  5. مستوفى قزوینى، حمدالله بن ابى بکر بن احمد (1364). تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایى، تهران: امیرکبیر.
  6. مسعودی، ابوالحسن على بن الحسین (1374). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
  1. مقدسى، مطهر بن طاهر (1374). آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعى کدکنى، تهران: آگه.
  1. یعقوبى، احمد بن ابى یعقوب ابن واضح (1371). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.