جایگاه مفهوم جنگ عادلانه در سیره نظامی صلاح الدین ایوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

2 استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دوران بیست و دو ساله (567ـ589 ق) سلطنت صلاح­ الدین ایوبی، بنیانگذار ایوبیان مصر و شام، با ده­ها نبرد با صلیبیان همراه بود. افزون بر آن، نبردهای وی با امیران مسلمان در مصر، شام و شمال عراق نیز جریان داشت. این مقاله بر آن است تا حاصل پژوهش تاریخی خود در منابع اسلامی و برخی پژوهش­های مسیحیان را که از روشی توصیفی­ـ تحلیلی فراهم آمده است، با رهیافت معرفی شده از نظریه جنگ عادلانه بکاود تا به این پرسش پاسخ دهد که رفتار و سیاست­های نظامی این چهره تاریخی تا چه حدّ با اصول جنگ عادلانه قابل تطبیق است؟ دستاورد این پژوهش نشان از آن دارد که رفتار نظامی صلاح­الدین بیش­تر با نظریه واقع­گرایانه جنگ تطبیق دارد تا با مفهوم و اصول نظریه جنگ عادلانه؛ زیرا در حالی که اصول جنگ عادلانه را جنگی قانونمند برای رسیدن به صلح و با اجتناب از رفتار خشونت­بار با غیر نظامیان، اسیران و فضاهای محیطی مورد تهاجم می­دانند، در کارنامه صلاح­الدین، جنگ­هایی برای رسیدن به سلطه بیش­تر، همراه با انتقام­جویی و تهاجم­های نامتعارف آسیب­زا برای غیر نظامیان دیده می­شود؛ لذا به رغم رفتارهای سلطان ایوبی در رعایت موازین اخلاقی در بسیاری جنگ­ها، خشونت و قدرت­طلبی در موارد متعددی از دیگر جنگ­های وی دیده می­شود.   
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of the Concept of Just War in Saladin`s Military Conduct

نویسندگان [English]

  • fatemeh Ahmadvand 1
  • Alireza Ashtari Tafreshi 2
  • Somayye Aghamohammadi 3
  • Hassan Siyanati 2
1 Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
3 ferdowsi univercity
چکیده [English]

The twenty-two years of Saladin's rule, who is the founder of Ayyubid dynasty and the first sultan of Egypt and the Levant, witnessed tens of his battles against the Crusaders. Some of his battles happened against Muslim emirs in Egypt, the Levant, and Northern Iraq. The present paper, drawing on just war theory, aims to explore the findings of its historical study of the Islamic sources and some Christian research in order to provide an answer to the question of to what extent Saladin's military conduct and policies are compatible with the principles of just war. The results of this descriptive-analytical study indicate that Saladin's military conduct is more in line with the realistic theory of war rather than with the concept and principles of just war theory because while the latter consider just war a legal war to achieve peace by avoiding cruel treatment of civilians, prisoners, and the aggressed environments, Saladin has fought wars with the aim of attaining more dominance, accompanied by revenge and unconventional invasions destructive for the civilians. Therefore, in spite of his observance of ethical rules in many wars, cruelty and seeking power is observed in his other wars.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saladin
  • just war
  • Crusaders
  1. ابن اثیر، عزالدین علی بن ابی الکرام (1965). الکامل فی التاریخ، جلد12، بیروت: دار صادرـ دار بیروت.
  2. ابن بطوطه، محمد بن عبدالله (1417). رحلة ابن بطوطه: تحفة النَظّار فی غَرائب الأمصار و عجائب الأسفار، محقق عبدالهادی تازی، رباط: مطبوعة الأکادمیة المملکة المغربیة.
  3. ابن جبیر، محمد بن احمد (1370). سفرنامه ابن جبیر، مترجم پرویز اتابکی، مشهد: آستان قدس رضوی.
  4. ابن خلدون (1384). العبر: تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  5. ابن شدّاد، محمد بن علی بن ابراهیم (1991). الأعلاق الخطیرة فی ذکر أمراء الشام و الجزیرة، تحقیق یحیی زکریا، دمشق: وزارة الثقافیة.
  6. ابن عماد حنبلی، ابی الفلاح عبدالحی (بی­تا). شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  7. ابن واصل، محمد بن سالم (1383). تاریخ ایوبیان (مُفرج الکُروب فی أخبار بنی ایوب)، مترجم پرویز اتابکی، تهران: بی­جا.
  8. ابوشامه، عبدالرحمان بن اسماعیل (2002). الروضتین فی اخبار النوریه و الصلاحیه، بیروت: دارالمکتب العلمیة.
  9. اشتری تفرشی، علیرضا؛ بادکوبه هزاوه، احمد (1389). «سیاست­های مذهبی وزیران سنی فاطمیان: انگیزه­ها، اهداف و راهبردها»، پژوهش­نامه تاریخ تمدن اسلامی، سال 43، شماره 1.
  10. بهاءالدین بن شداد، یوسف بن رافع بن تمیم بن عتبة الأسدی الموصلی (1964). النوادر السلطانیه و المحاسن الیوسفیه او سیره صلاح الدین، تحقیق الدکتور جمال الدین الشیال، قاهره: مکتبة الخانجی.
  11. تتوى، احمد و قزوینی، آصف­خان (1382). تاریخ اَلفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی­مجد، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. تُطَیلی، بنیامین بن یونه (2002). رحله بنیامین تطیلی، ترجمه عزرا حداد، ابوظبی: بی­جا.
  13. جوینی، عطاملک بن محمد (1385). تاریخ جهانگشای جوینی، تهران: دنیای کتاب.
  14. حاج­اسماعیلی، محمدرضا؛ حبیب­الهی، مهدی (1391). «بررسی و تحلیل اخلاق جنگ در قرآن و حدیث»، پژوهشنامه اخلاق، شماره 15.
  15. حتّی، فیلیپ خوری (1380). تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: آگه.
  16. حلبی، کامل بن حسین (1419). نهر الذهب فی تاریخ حلب، جلد3، حلب: دارالقلم.
  17. حَملاوی، احمد بن محمد (1402). شذا العرف فی فن الصرف، نصرالله عبدالرحمن نصرالله، ریاض: مکتبة الرشد الریاض.
  18. دعکور، عرب (2006). الدولة الأیوبیة: تأریخها السیاسی و الحضاری، بیروت: دارالمواسم.
  19. ذهبی، محمد بن احمد (1414). سِیَر أعلام النُبَلاء، شعیب اَرناؤُوط، بیروت: مؤسسه الرساله.
  20. رانسیمان، استیون (1384). تاریخ جنگ­های صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  21. رشیدالدین فضل­الله همدانی (1387)، جامع التواریخ، تهران: میراث مکتوب.
  22. زرکلی، خیر­الدین (1396). الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت: دارالعلم للملایین.
  23. سُرور، محمد جمال الدین (1994). الدولة الفاطمیة فی مصر، قاهره: دارالفکر العربی.
  24. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر (بی­تا). حُسن المحاضرة فی أخبار مصر و القاهرة، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  25. شاندور، آلبر (1369). صلاح­الدین ایوبی، ترجمه محمد قاضی، تهران: زرین.
  26. طارق، علی (1385). صلاح­الدین نامه، ترجمه سهیل سمی، تهران: ققنوس.
  27. عفانی، ابوتراب سید بن حسین بن عبدالله (1424ـ2004). أعلام و أقزام فی میزان الإسلام، جده: دارماجد.
  28. عمادالدین اصفهانی، محمد بن حامد (1987). البرق الشامی، تحقیق فالح حسین، عمّان: مؤسسة عبدالحمید شومان.
  29. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2004). الفتح القُسی فی فتح القُدسی، بیروت: دارالمنار.
  30. فیرحی، داوود (1387). «مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی»، فصلنامه سیاست (دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، شماره 5.
  31. قلقشندی، احمد (بی­تا). صبح الأعشی فی صناعة الإنشاء، قاهره، وزارة الثقافة.
  32. گروسه، رنه (1377). تاریخ جنگ­های صلیبی، تهران: پژوهش روزافزون.
  33. محمدبن تقی­الدین، عمر بن شاهنشاه ایوبی (بی­تا). مضمار الحقائق و سر الخلائق، محقق حسن حبشی، قاهره: عالم الکتب.
  34. مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
  35. مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1411/1991).أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهره: مکتبه مدبولی.
  36. مقریزی، احمد بن علی (1418). المواعظ و الاعتبار بذکر الخِطَط و الآثار المعروف بالخِطَط المقریزی، جلد 3، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  37. مهدویان، علیرضا؛ افتخاری، اصغر (1397). «شاخص­های جنگ عادلانه در سیره نظامی امیرالمؤمنین(ع)»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، شماره 38.
  38. یافعی، عبدالله بن اسعد (بی­تا). مِرآة الجَنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان، جلد3، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  39. یاقوت حموی، شهاب­الدین ابوعبدالله بن عبدالله (1995). معجم البُلدان، بیروت:دار صادر.