بررسی سیاست‌های نظامی و تدابیر جنگی دولت موحدون در دوره ابویوسف منصور(580- 595هـ/1184- 1198م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی اسفراین، گروه معارف اسلامی، اسفراین، خراسان شمالی، ایران

چکیده

یکی از دولت­های تاثیرگذار بربر در مغرب اسلامی موحدون بودند که موفق شدند پس از تثبیت قدرت در قرن ششم هجری بر مغرب و اندلس حاکمیت یابند. شکوفایی نظام سیاسی و استمرار اقتدار موحدون، در دوران تثبیت قدرت طی فرایندی از برنامه­ریزی، توسعه و تدابیری شکل گرفت که ابویوسف منصور(580- 595هـ/1184- 1198م) نقش مهمی در آن ایفا نمود. او برای اداره این سرزمین با مدیریت و ساماندهی تشکیلات اداری و دیوانی، توجه به صنعت و نوآوری در امور نظامی، فعالیت بسیار و هوش فوق العاده­ای از خود نشان داد. براین اساس آنچه از منظر این پژوهش اهمیت دارد؛ تغییرات سیاست­های نظامی موحدون در دوره ابویوسف منصور و بررسی تاکتیک­ها و تدابیر جنگی در این دوره است. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تاکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که سیاستهای نظامی موحدون در دوران ابویوسف منصور و پس از استقرار قدرت سیاسی، دچار چه تحولاتی گشت؟ یافته­های پژوهش حاکی از آن است که از آنجا که دولت موحدون در دوران خلافت منصور با مدعیان داخلی و مشکلات خارجی مواجه گشت، براین اساس خلیفه منصور موفق شد با اتخاذ تدابیر نظامی و سیاست­های مناسب ابتدا مدعیان داخلی را سرکوب و سپس با دشمنان خارجی مقابله و دولت موحدون را به اوج قدرت برساند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying the Military Policies and War Tactics of the Almohads during the Period of Abu Yusuf Mansour (580-595 AH/1184-1198 AD)

نویسنده [English]

  • Mohammad Hassan Behnamfar
Assistant Professor, Department of Islamic Teachings, Higher Education Complex of Esfarayen, North Khorasan, Iran
چکیده [English]

One of the influential Berber states in the Islamic Maghreb that managed to rule Maghreb and Andalusia after establishing their power in the 6th century AH was the Almohad Caliphate. The prosperity of the political system and the continuation of the authority of Almohads was formed during the period of consolidation of power through a process of planning and development by Abu Yusuf Mansour (580-595 AH /1184-1198 AD). He showed a lot of activity and extraordinary intelligence to manage this land by organizing administrative and judicial organizations, paying attention to industry and innovation in military affairs. This research, thus, concerns the study of changes in the military policies of Almohads during the period of Abu Yusuf Mansour and the review of war tactics in this period. With a descriptive- analytical approach and by emphasizing the sources of this period, this research tries to shed lights on the changes occurring in the military policies of Almohads during the time of Abu Yusuf Mansour. The findings of the research indicate that by adopting an appropriate military strategy and policy, Mansour first suppressed the internal claimants of power and then confronted the foreign enemies and brought the Almohad government to the peak of power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Almohads
  • Abu Yusuf Mansour
  • Islamic Maghreb
  • military policies

مراجع

  • ابن ابی دینار، ابوعبدالله محمد (1286). المونس فی اخبار افریقیه و تونس، تونس: مطبعه الدوله التونسیه.
  • ابن ابی زرع فاسی، ابوالحسن علی بن عبدالله (۱۴۲0ق / ۱۹۹۹ م). الانیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینه فاس، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط: المطبعه الملکیه.
  • ابن اثیر، ابوالحسن علی بن محمد (1417ق). الکامل فی التاریخ، تحقیق: عمر عبدالسلام التدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
  • ابن خطیب، ابوعبدلله لسان الدین محمد(1956)، اعمال الاعلام فیمن بویع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام، بیروت: دارالکتب.
  • ابن خلدون، عبدالرحمن (1408ق). العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی تاریخ العرب و االبربر و من عاصرهم من ذوی الشان الاکبر، تحقیق: خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر.
  • ابن سعید، علی بن موسی(2015). المغرب فی حلی المغرب، تحقیق: شوقی ضیف، مصر: دارالمعارف.
  • ابن صاحب الصلاة، ابو مروان عبد الملک (1964م). المن بالامامة علی‏ المستضعفین بأن جعلهم الله أئمة و جعلهم الوارثین. تحقیق، عبد الهادی التازی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
  • ابن عذاری مراکشی، ابوعبدالله محمد (1960م). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب، (القسم الموحدی) ج3، تحقیق هویسی میراندا به همراهی محمدبن تاویت و محمدابراهیم کتانی، تطوان: سلسله معهد مولای الحسن.
  • ابن قطان مراکشی، علی بن محمد (1990م). نظم الجمان لترتیب ماسلف من اخبار الزمان، تحقیق، محمود علی مکی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
  • أبو رمیله، هشام (1404ه/ 1984م). علاقات الموحدین بالممالک النصرانیة والدول الإسلامیة فی الأندلس، اردن: دار الفرقان للنشر والتوزیع.
  • ابوخیل، محمد بن ابراهیم بن صالح(1914). جهود علماء اندلس فی الصراع مع النصاری خلال عصری المرابطین و الموحدین(483- 640هـ). سعودیه: دار اصداء المجتمع.
  • ابوالفدا، اسماعیل بن علی(1840) تقویم البلدان، به‌ کوشش رنو و دوسلان، پاریس.
  • الاستبصار فی عجائب الامصار (1985م). تحقیق سعد زغلول عبد الحمید، مغرب: الدار البیضاء.
  • أشباخ، یوسف (1417ه/ 1996م). تاریخ الأندلس فی عهد المرابطین والموحدین، ج1، قاهره: مکتبة الخانجی.
  • أشتر، صالح (بی­تا). معرکة الأرک 591ه/ 1195م، بیروت: دار الشرق العربی.
  • بروفنسال، لویی (1941). مجموعه رسائل موحدیه من انشاء کتاب الدوله المومنیه، رباط الفتح: مطبوعات معهد العلوم العلیا المغربیه.
  • برومند اعلم، عباس(1400). تاریخ مغرب اسلامی، تهران: سمت.
  • بیذق، ابی بکر صنهاجی(1980م). اخبار المهدی بن تومرت و بدایه دوله الموحدین، تحقیق: لویی پرونسال، پاریس.
  • حسن، حسن علی(1980). الحضاره الاسلامیه فی المغرب و الاندلس عصر المرابطین و الموحدین، مصر: مکتبه الخانجی.
  • الحلل الموشیة فی ذکر الأخبار المراکشیة (1979م). تحقیق سهیل زکار، مغرب: الدار البیضاء.
  • حمیری، ابوعبدالله محمد(1980). روض المعطار فی خبر الاقطار، تحقیق، احسان عباس، بیروت: موسسه ناصر للثقافه.
  • زرکشی، ابی عبدالله محمدبن ابراهیم(1386). تاریخ الدولتین الموحدیه و الحفصیه، تحقیق: محمد ماضور، تونس: المکتبه العتیقه.
  • سرجانی، راغب (1432ه/ 2011م)، قصة الأندلس من الفتح إلى السقوط، ج1، قاهره: مؤسسة إقرأ للنشر والتوزیع والترجمة.
  • صحراوی، عبدالقادر(1961). جولات فی تاریخ المغرب، مغرب: دارالکتاب، داربیضاء.
  • صلابی، علی محمد[بی­تا]. دوله الموحدین، عمان: دارالبیارق.
  • عمرموسی، عزالدین (1381). دولت موحدون در غرب جهان اسلام، تشکیلات و سازمانها، مترجم: صادق خورشا، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • عنان، محمدعبدالله(1369). تاریخ دولت اسلامی در اندلس، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، ج2 و 3 تهران: انتشارات کیهان.
  • عینی، بدرالدین(1431). عقد الجمان فی تاریخ اهل الزمان، تحقیق: محمود رزق محمود، قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیه.
  • مراکشی، عبدالواحد (1390). المعجب فی تلخیص اخبار المغرب، ترجمه: محمد رضا شهیدی پاک، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • مقری، شهاب الدین احمد (1417ق). نفح الطیب فی غصن الاندلس الرطیب و ذکر وزیرها لسان الدین بن الخطیب، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار صار.
  • مقری تلمسانی، أحمد بن محمد (1968). نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب، تحقیق، إحسان عباس و محمد محیی الدین عبدالحمید، ج1، بیروت: دار صادر.
  • مونس، حسین (1384). تاریخ و تمدن مغرب، ترجمه: حمیدرضا شیخی، ج 2، تهران: سمت.
  • مونس، حسین (2004). معالم تاریخ المغرب والاندلس، [بی­جا]: مکتبه الاسره.
  • ناصری السلاوی، شهاب الدین احمدبن خالد (1954م). الاستقصاء لاخبار دول المغرب الاقصی، به کوشش جعفر الناصری، جلد دوم، مغرب: دارالکتاب، داربیضاء.
  • ناصری طاهری، عبدالله (1388). مقدمه ای بر تاریخ مغرب اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • نجار، لیلى أحمد (1409ه/1989م. المغرب والأندلس فی عهد المنصور الموحدی دراسة تاریخیة وحضاریة 580- 585-ه/ 1184- 1198م، بحث مقدم لنیل درجة الدکتوراه فی التاریخ الإسلامی، إشراف الدکتور أحمد السید دملاج، ق1، جامعة أم القرى، مکة المکرمة.
  • یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، 1957م.
  • Fromherz, Allen J (2010). The Almohads The Rise of an Islamic Empire, London: I.B. Tauris.
  • Huici Miranda, A. (1956). Historia politíca del Imperio Almohade, Marroquí.
  • Kennedy, H. (1996). Muslim Spain and Portugal: a political history of al-Andalus, London;
  • Levi-Provencal, E. (ed.) (1928). Documents inedits d’histoire almohade, (Includes the Kitab al Ansab, letters by Ibn Tumart and Abd al Mumin and Ibn Tumart’s biography by al-Baydhaq). New York, 1996).
  • Terrasse, Henri (1952). History of Morocco, Published by Editions Atlantides.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار