موضع دولت پهلوی در قبال شورش آرارات و ترسیم مرزهای شمال غرب ایران (1309-1306 ه.ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشیار، گروه ایرانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

   از سال 1306 تا 1309 شمسی کُردهای ترکیه در منطقه آرارات بر علیه دولت آن کشور قیام کردند. هدف این قیام استقلال مناطق کردنشین ترکیه بود. دولت ایران ابتدا به علت اختلافات مرزی با ترکیه از شورشیان آرارات طرفداری کرد. بنابراین هدف از نگارش این مقاله پاسخ به این سوال­ها است: دولت ایران چه موضعی در قبال شورش آرارات داشت؟ این موضع­گیری چه نقشی در ترسیم مرزهای شمال غربی ایران ایفا کرد؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که دولت پهلوی دارای راهبرد ثابتی در قبال شورش آرارات نبود و از ابتدا تا سرکوب شورشیان توسط دولت ترکیه، موضع­گیری دولت ایران چندگانه و متغییر بود. در این مقاله تلاش شده با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اسنادی و با روش توصیفی-تحلیلی موضع‌گیری دولت پهلوی در قبال شورش آرارات و نقش آن در ترسیم مرزهای شمال غربی ایران بررسی شود. یافته­های پژوهش نشان می­دهد، دولت ایران سرانجام تحت تأثیر عواملی نظیر تهدیدهای ارضی شوروی و ترکیه، عدم حمایت جامعه جهانی از شورش آرارات و تمرکز حکومت پهلوی به اصلاحات داخلی، به­سوی همکاری با دولت ترکیه در سرکوب شورش آرارات و پذیرش قرارداد مرزی 1310 ه.ش روی آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pahlavi Government's Stance Regarding the Ararat Rebellion and the Drawing of the Borders of Northwestern Iran (1927-1930 AD)

نویسندگان [English]

  • Rahim Pakzad 1
  • Ali Ghofrani 2
1 PhD Student of History of Islamic Revolution, Department of Education, Faculty of Humanities, Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
2 Associate Professor, Department of Iranian Studies, Faculty of Humanities, Bu Ali University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

From 1927 to 1930, Turkish Kurds in Ararat region rebelled against the government of that country. The goal of this uprising was the independence of the Kurdish regions of Turkey. The Iranian government initially supported the Ararat rebels due to border disputes with Turkey. Using library and documentary sources and a descriptive-analytical method, this article aimed to illuminate the position of the Iranian government towards the Ararat rebellion and the role this stance played in drawing the northwestern borders of Iran. The main hypothesis of the research is that the Pahlavi government did not have a fixed strategy for the Ararat rebellion, and from the beginning until the suppression of the rebels by the Turkish government, the position of the Iranian government was multiple and variable. The findings of the research show that the Iranian government, influenced by factors such as the territorial threats of the Soviet Union and Turkey, the lack of support of the international community for the Ararat rebellion, and the Pahlavi government's focus on internal reforms, finally turned to cooperation with the Turkish government in suppressing the Ararat rebellion and accepting the border agreement signed in 1932 AD.

کلیدواژه‌ها [English]

  • First Pahlavi
  • Ararat rebellion
  • Ehsan Nuri Pasha
  • Turkish government
  • الف: کتب و مقالات

    منابع فارسی

    • احمدی، حمید (1389). روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همسایگان، مطالعه موردی ترکیه، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
    • اداره پنجم سیاسی (2535 شاهنشاهی). تحولات روابط دولت شاهنشاهی ایران، تهران: اداره انتشارات و مدارک.
    • ارفع، حسن (1382). کُردها، یک بررسی تاریخی و سیاسی، تهران: دانشگاه تهران.
    • اسناد معاهدات دوجانبه ایران با سایر دول (1369). ج5، تهران: دفتر مطالعات سیاسی بین­المللی وزارت امور خارجه.
    • اکوپف (هاکوپیان). گ.ب و حصارف، م. ا (1376). کُردان گوران و مسأله کُرد در ترکیه (از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان). ترجمه سیروس ایزدی، تهران: حیدری.
    • امیراحمدی، احمد (1373). خاطرات نخستین سپهبد ایران احمد امیراحمدی، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، تهران: آرمان.
    • انتصار، نادر (1385). مافیای قدرت و دفن دموکراسی، ترجمه عرفان قانعی­فرد، تهران: مؤلف.
    • اندجانی، جهانگیر و ساسونی، کارو (1394). داشناک – خویبون، نگاهی به هم پیمانی ارمنی­ها و کردها در شورش آرارات ( ۱۳۰۹-۱۳۰۷ش). به کوشش: کاوه بیات، تهران: پردیس دانش.
    • بدرخانی، علی (1381). ترکیه، دموکراسی و کُردها، تهران: مهارت.
    • برزویی، مجتبی (1378). اوضاع سیاسی کُرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: فکرنو.
    • بلو، ژویس (1379). بررسی جامعه­شناسی و تاریخی مسئله کُرد، ترجمه پرویز امینی، تهران: شالوده.
    • بهمنی قاجار، محمدعلی (1390). تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی، تهران: موسسه مطبوعات و پژوهش­های سیاسی.
    • بیات، کاوه (1374). شورش کُردهای ترکیه و تاثیر آن بر روابط خارجی ایران (1311-1307)، تهران: تاریخ ایران.
    • حسین­خوانی، نورالله (1384). روابط ایران با کشورهای همسایه، تهران: سازمان چاپ محراب قلم.
    • دهنوی، نظام­على (1386). اسنادی از روابط ایران و ترکیه، تهران: مرکز اسناد وزارت خارجه.
    • زیباکلام، صادق (1398). رضاشاه، تهران: انتشارات روزنه.
    • شرفکندی، صادق (1392). تاریخچه­ی جنبش­های ملی کُرد (از قرن نوزدهم تا پایان جنگ جهانی دوم)، اربیل: اتحادیه­ی دانشجویان دموکرات کردستان ایران.
    • کنان، درک (1398). کُرد و کُردستان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.
    • کندال (1379). کُردستان ترکیه، ترجمه نامیق صفی­زاده، تهران: نذیر.
    • کوچرا، کریس (1373). جنبش ملی کُرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: خاشع.
    • محمدی (کلهر)، آیت (1382). سیری در تاریخ سیاسی کُرد و کُردهای قم، تهران: پُرسمان.
    • مخبر فروغ و فسایی، محمد‌علی (1324). مرزهای ایران، تهران: کیهان.
    • معتضد، خسرو و پسیان، نجفقلی (1378). از سواد کوه تا ژورهانسبورگ، تهران: ثالث.
    • مک داول، دیوید (1383). تاریخ معاصر کُرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ.
    • مکی، حسین (1358). تاریخ بیست ساله ایران، تهران: امیرکبیر.
    • مهدوی، عبدالرضا هوشنگ (1391). تاریخ روابط خارجی ایران (از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم)، تهران: امیرکبیر.
    • نوری­پاشا، احسان (1382). جنبش ملُی کرد در ترکیه، ترجمه محمدرئوف توکلی، تهران: گلبان.
    • نوری­پاشا، احسان (1378). وقایع آرارات، خاطرات احسان نوری پاشا، فرمانده کُردهای شورشی ترکیه، 1309-1307ش، به کوشش کاوه بیات، تهران: فاروس.
    • نیکیتین، واسیلی (1366). کُرد و کُردستان، ترجمه: محمد قاضی، تهران: نیلوفر.
    • همدی، و (1378). کُردستان و کُرد در اسناد محرمانه بریتانیا، ترجمه بهزاد خوشحالی، تهران: نور علم.

    منابع کُردی

    • داقووقی، ئیبراهیم (2012). کوردی تورکیا، وه­رگیران: هیمه­ت عه­زیز کاکه­یی، هه­ولیر: روژهه­لات.
    • قه­زاز، ره­مزی (1971). بزوتنه­وی سیاسی و روشن بیری کورد (له کوتایی چه­رخی نوزده­هه­مه­وه تا ناوه­راستی چه­رخی بیست)، سولیمانیه: ژین.
    • مه­زهه­ر، که­مال (2001). چه­ند لاپه­ره­یک له میژووی گه­لی کورد (به­شی یه­کم)، به­غداد: الادیب البغدادیه.

    ب: روزنامه­ها و مجلات

    • روزنامه اطلاعات (15 فرودین 1306).

    ج: اسناد

    • مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امورخارجه (استادوخ)، اداره دوم سیاسی وزارت امور خارجه به شارژدافر ایران در آنقره (1306)، ، چهارم مهر ۱۳۰۶، نمرة ۱۳۲، کارتن ۴۲، پرونده ۲۰.
    • -----------------، از سفارت کبرای ایران در آنکارا به وزارت امور خارجه (1309)، ۸ شهریور ۱۳۰۹، نمره ۵۷، کارتن ۱۷، پرونده 386/32.
    • -----------------، از سفیر ترکیه در تهران به کفیل وزارت امور خارجه ایران (1306)، ۵ ایلول ۱۹۲۷، بدون نمره، کارتن ۴۲، پرونده ۲۰.
    • -----------------، از وزارت امور خارجه به ریاست کمیسیون تحدید ایران و ترکیه (1309)، ۲۶ آبان ۱۳۰۹، نمره ۸۰۰، کارتن ۱۷، پرونده 386/32.
    • -----------------، از وزارت امور خارجه به سفارت ایران در آنکارا (1309)، 17/6/1309، نمره ۵۹۷، کارتن ۱۷، پرونده 386/32.
    • -----------------، تلگراف رمز از سفارت ایران در آنکارا به وزارت امور خارجه (1306)، 8/8/1306، نمره ۷۵۱، کارتن 42، پرونده 20.
    • مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، .اصلاحات جزئی قرارداد مرزی 1310 ش (1310).