راهبرد نظامی فاتحان مسلمان در فتوحات بحری حوزه مدیترانه در قرن اول هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

مسلمانان در ادامه فتوحات خود، زمانی که وارد حوزه دریای مدیترانه شدند، با توجه به اهمیت منطقه وحضور تاریخی امپراطوری بیزانس در آن، ضرورت اتخاذ یک راهبرد مشخص دریایی را به خوبی احساس نمودند. بر این اساس، مساله پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی تبیین گردیده،آن است که راهبرد مسلمانان در نبردهای بحری حوزه‌‌ی دریای مدیترانه در قرن اول هجری چگونه بوده است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فتوحات بحری را می‌توان مرحله ‌ای جدید از پیروزی‌های مسلمانان در صدر اسلام به حساب آورد. از این رو هدف این پژوهش، واکاوی راهبرد نظامی مسلمانان در حوزه دریای مدیترانه به عنوان یکی از مهمترین مراکز فتواحات بحری است. به نظر می‌رسد اعراب مسلمان در این منطقه، علیرغم عدم برخورداری از تجربه لازم، با اتخاذ مجموعه‌ای از سیاست‌ها، اقتدار دیرینه بیزانس را به چالش کشیدند و به تدریج به عنوان یک قدرت دریایی در منطقه مطرح شدند. افزایش دانش و درک عمیق آنها نسبت به اهمیت دریا، توجه ویژه به صنعت دریانوردی، تقویت راه‌های مواصلاتی دریایی، تاسیس کارخانه‌های کشتی‌سازی، احداث بنادر و شهرهای ساحلی و تبدیل آنها به مراکز جمعیتی و همچنین تقویت ناوگان دریایی بخشی از مولفه‌های راهبردی بود که مسلمانان در نبردهای بحری این منطقه در پیش گرفتند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Military Strategy of Muslim Conquerors in Naval Conquests of the Mediterranean Area during the First Hijri Century

نویسندگان [English]

  • Sajad Dadfar 1
  • Majid Hajbabaee 2
1 Assistant Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

In the continuation of their conquests, Muslims, when they entered the Mediterranean Sea area, felt the necessity of adopting a specific maritime strategy due to the importance of the region and the historical presence of the Byzantine Empire in the region. Considering this, the problem of the current research, which is explained in a descriptive and analytical way, concerns the strategy of Muslims in the naval battles of the Mediterranean Sea in the first Hijri century. The findings of the research show that the naval conquests can be considered a new stage of Muslim victories at the beginning of Islam. It seems that after entering the Mediterranean area, the Muslim Arabs, despite not having the necessary experience, challenged the long-standing authority of Byzantium by adopting a set of policies, and gradually emerged as a maritime power in the region. Increasing their deep knowledge and understanding of the importance of the sea, paying special attention to the maritime industry, strengthening maritime transport, establishing shipyards, building ports and coastal cities and turning them into population centers, as well as strengthening the naval fleet were part of the strategic components that Muslims employed in the naval battles of this region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Mediterranean Sea
  • naval conquests
  • conquests
  • Muslims
  • Byzantium

مراجع

  • ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد الجزری (1978). الکامل فی التاریخ، تحقیق، ابوالفداء عبدالله القاضی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • ابن ابی دینار، محمد بن ابی القاسم (1981). المونس فی اخبار افریقیه و تونس، بیروت: دارالصادر.
  • ابن تغری بردی، جمال الدین یوسف (1998). النجوم الزاهره فی ملوک المصر و القاهره، القاهره: دارالکتب المصریه.
  • ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1988). مقدمه، بیروت: دارالفکر.
  • ابن عبدالحکم، ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله (2004). فتوح المصر و المغرب، تحقیق، عبدالمنعم عامر، القاهره: شرکه الامل للطباعه والنشر.
  • ابن عساکری، ابوالقاسم علی بن الحسین بن هبه الله (1415). تاریخ دمشق، تحقیق، علی شیری، بیروت: دارالفکر.
  • ابن عذاری، ابو عبدالله محمدبن محمد المراکشی (1983). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب، بیروت: دارالثقافه.
  • ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله بن مسلم دینوری (1990). الامامه و السیاسه، بیروت: دارالاضواء.
  • ابن القوطیه، ابوبکر محمدبن عمر (1989). تاریخ افتتاح الاتدلس، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
  • البکری، ابوعبیده عبدالله بن عبدالعزیز (2009). المغرب فی ذکر بلاد افریقیه و المغرب، القاهره: دارالکتاب المصری.
  • ارسلان، شکیب (1952). تاریخ غزوات العرب فی فرنسا و سویسرا و و ایطالیا و جزائرالبحر المتوسط، القاهره: المطبعه عیسی البابی الحلبی.
  • أرشیبالد، لویس (1989). القوه البحریه و التجاریه فی البحر المتوسط، ترجمه، احمد محمد عیسی، القاهره: مکتبه النهضه المصریه و موسسه الفرانکلین للطباعه و النشر.
  • انور، عبدالعلیم (1979). الملاحه والعلوم البحار عند العرب، بیروت: دارالتراث.
  • بلاذری، احمدبن یحیی بن جابر (1988). فتوح البلدان، تحقیق، رضوان محمد رضوان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • بیضون، ابراهیم (1980). الدوله العربیه فی اسبانیا، بیروت: دارالنهضه العربیه.
  • الحجی، علی (1981). التاریخ الاندلسی من الفتح الاسلامی حتی سقوط غرناطه، بیروت: دارالقلم.
  • حموی، شهاب الدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله (1995). معجم البلدان، بیروت: دارالصادر.
  • خطاب، محمود شیت (1984). قاده فتح المغرب العربی، بیروت: دارالفکر.
  • خلیفه، ابوعمرو خلیفه بن خیاط الشیبان (1397). تاریخ خلیفه، تحقیق اکرم ضیاء العمری، دمشق: بیروت.
  • الربیعی، عماد هادی علو (2009). الاستراجیتیه البحریه الاسلامیه فی البحر المتوسط فی القرنین الثالث و الرابع الهجریین، دمشق: دار حوران للطباعه والنشر.
  • روحی، علیرضا (1400). دریانوردی و امور مرتبط با آن در اندلس، از آغاز ورود اسلام تا پایان دوره امویانِ اندلس (92-422 ق)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال دوازدهم، شماره 43
  • سالم، عبدالعزیز، مختار العبادی، احمد (1969). تاریخ البحریه الاسلامیه فی المغرب والاندلس، بیروت: دارالنهضه العربیه.
  • السامرایی، عبدالحمید حسین احمد (1988). تاریخ المغرب العربی، موصل: دارالکتب العربی.
  • السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (2004). تاریخ الخلفاء، تحقیق، حمدی الدمرداش، الاسکندریه: مکتب نزار المصطفی.
  • سیسالم، عصام (1983). جزر الاندلس المنسیه التاریخ الاسلامی لجزر البلیار، بیروت: دارالعلم للملایین.
  • الصلابی، علی محمد (2007). الفتح الاسلامی فی الشمال الافریقی، القاهره: موسسه اقرأ
  • طبری، محمدبن جریر (1998). تاریخ الرسل و الملوک، بیروت: دارالتراث.
  • طرخان، ابراهیم (1966). المسلمون فی اروبا، القاهره: دارالعلم.
  • العبادی، احمد مختار (2008). دراسات فی تاریخ المغرب و الاندلس، الاسکندریه: موسسه شباب الجامعه.
  • العبادی، احمد مختار (2002). صور من حیاه الحرب فی الاندلس، القاهره: منشأة المعارف.
  • عثمان، فتحی (1967). الحدود الاسلامیه البیزنطیه، القاهره: درالکتب.
  • العرینی، السید الباز (1965). الدوله البیزنتیه، بیروت: دارالنهضه.
  • عطوان، حسین (1982). وصف البحر والنهر فی الشعر العربی من العصر الجاهلی الی العصر العباسی الثانی، بیروت: دارالجیل.
  • علیزاده، زینب، جلیلی، مهدی (1386). سازمان نیروی دریایی مسلمانان در مدیترانه تا پایان سده ششم هجری، تاریخ و تمدن اسلامی، سال سوم، شماره ششم.
  • قلقشندی، شهاب الدین ابوالعباس احمد بن علی (1915). صبح الاعشی‌ فی الصناعه الانشاء، القاهره: المطبعه الامیریه.
  • فازیلیف (1957). العرب و الروم، ترجمه عبدالهادی شعیره، بیروت: دارالفکر العربی.
  • المزروع، وفاء عبدالله (2003). جهاد المسلمین خلف جهاد البرت من القرن الاول الی القرن الخامس الهجری، القاهره: مکتبه دار.
  • مصطفی، شاکر (1990). الاندلس فی التاریخ، دمشق: منشورات وزارت الثقافه.
  • مطلوب، ناطق صالح (2000). حسان ‌بن النعمان الغسانی و دوره فی التحریر بلاد المغرب العربی، بغداد: مجله المجمع العلمی العراقی.
  • المقری التلمسانی، احمد بن محمد (1968). نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، بیروت: دارالفکر.
  • مقریزی، تقی الدین احمد (1956). المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط والاثار، بیروت: دارالفکر.
  • مؤلف مجهول (1989). اخبار مجموعه فی فتح الاندلس و ذکر امرائها والحروب الواقعه بها، تحقیق، ابراهیم الابیاری، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
  • مونس، حسین (1992). فتح العرب للمغرب، الاسکندریه: مکتبه الثقافه االدینیه.
  • نویری، شهاب الدین احمدبن عبدالوهاب (1423). نهایه الارب فی فنون الادب، القاهره: دارالکتب والوثائق القومیه.
  • واقدی، محمدبن عمر (1989). فتوح الشام، تحقیق هانی الحاج، القاهره: المکتبه التوفیقیه.

- Archibald R. Lewis (1951). NAVAL POWER AND TRADE IN THE MEDITERRANAN A.D 500-1100, Princeton University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار