پارادایم‌های تبیین در مطالعات تاریخی جنگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

نقش برسازنده‌ی جنگ در حیات جوامع انسانی، مطالعات تاریخی را به ارائه تبیین‌های متکثری از این پدیده اجتماعی سوق داده است. اگر بپذیریم که این آشفتگی و کثرت تبیین‌ها برآیند چشم‌اندازهای معرفتی متفاوت مورخان است، در آن صورت بازشناسی مبانی پارادایمیِ مدل‌های تبیین، راه غلبه بر این آشفتگی خواهد بود. با عطف‌نظر بدین‌ مهم پژوهش حاضر در صدد پاسخ بدین پرسش برآمد که کاربست صحیح مدل‌های تبیینی در مطالعات تاریخ جنگ بر اساس چه معیاری تعیین می‌شود.  اگر بپذیریم که هستی‌شناسی اجتماعی مورخان واجد الزامات روش‌شناسانه‌ای است که با یک مدل تبیینی سازگاری بیشتری دارد، در آن صورت می‌توان مسأله مقاله را با صورت‌بندی سه پارادایم تبیینی در مطالعات تاریخی جنگ پاسخ داد: بر اساس پارادایم تفهمی، کاربست مدل تفهمیِ تبیین مستلزمِ پذیرش پاسخ اتمیستی به مسأله عاملیت و ساختار و انکار نقش تعیّن‌بخش کل‌های اجتماعی در وقوع جنگ است. در پارادایم قیاسی قانون‌شناختی، کاربست مدل قانون فراگیر تبیین تنها در شرایطی صحیح خواهد بود که تأکید هستی‌شناسی کل‌گرایانه بر نقش تعیّن‌بخش ساختارهای اجتماعی و فرهنگ مسلم انگاشته شود. در پارادایم روایی نیز تبیین پدیده اجتماعی جنگ مستلزم آن است که با استناد به ساختمندگرایی، عاملیت و ساختار را  ثنویتی متداخل تلقی نموده و روایت را با لحاظ کردن تأثیر دوسویه موقعیت‌های اجتماعی و پاسخ عاملان تاریخی به موقعیت طرح‌اندازی نماییم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Paradigms of Explanation in Historical Studies of War

نویسنده [English]

  • saeid mousavi siany
Assistant Professor, Department of History, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The constructive role of war in the life of human societies has led historical studies to provide multiple explanations of this social phenomenon. If we accept that this confusion and multiplicity of explanations is the result of historians' different epistemological perspectives, then recognizing the paradigmatic foundations of explanatory models will be the way to overcome this confusion. Based on this, the article seeks to explore the criteria determining the correct application of explanatory models in historical studies of war. If we assume that the social ontology of historians has methodological implications that are more compatible with an explanation model, then the problem of the article can be answered by formulating three paradigms of explanation in the historical studies of war. Based on the understanding paradigm, the application of the understanding model of explanation implies accepting the atomistic answer to the problem of agency and structure and denying the determining role of social structures in the occurrence of wars. In the deductive-nomological paradigm, the application of the covering law model of explanation will be correct only if the claim of holistic ontology on the determining role of social structures and culture is taken for granted. In the narrative paradigm, in order to explain wars as social phenomena, one must consider the agency and structure as overlapping dualities, with reference to structuration, and plot the narrative by taking into accout the two-way effect of social situations and the response of historical agents to the situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • understanding model
  • narrative model
  • deductive-nomological model
  • holism
  • atomism
  • structuration
-احمدی، بابک(1387)، رساله تاریخ: جستاری در هرمنوتیک تاریخ، تهران، نشر مرکز.
-احمدی، سیروس(1395)،«رویکردهای جامعه‌شناختی در تبیین وقوع جنگ»، فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ، سال اول، شماره دوم، صص32-19
-استنفورد، مایکل(1386)، درآمدی بر تاریخ‌پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران، سمت
-استنفورد،مایکل(1387)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل‌محمدی، تهران، نشر نی.
-استیس، والتر ترنس(1380)،برگزیده‌ای از مقاله‌های استیس، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، هرمس.
-پوپر، کارل(1379)، اسطوره چارچوب، ترجمه علی پایا، تهران، طرح نو.
-پوپر، کارل(1399)، فقر مکتب تاریخ‌گرایی، ترجمه رحمت‌الله جباری، تهران، شرکت سهامی انتشار.
-پومپا، لئون(1383)،فلسفه تاریخ، چاپ‌شده در نگرش‌های نوین در فلسفه، جلد2، ترجمه مسعود صادقی، قم، کتاب طه.
-تریگ،راجر(1386)، فهم علم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران، نشر نی.
-دیپل، الیزابت(1389)، پیرنگ، ترجمه مسعود جعفری، تهران، نشر مرکز.
-دیلتای، ویلهلم(1394)، مقدمه‌ای بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران، نشر ثالث
-راین، آلن(1387)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، انتشارات صراط
-روزنبرگ،الکس(1384)، فلسفه علم، ترجمه مهدی دشت‌بزرگی و فاضل اسدی امجد، قم، کتاب طه
-ریکور، پل(1397)، زمان و حکایت؛پیرنگ و حکایت تاریخی، ترجمه مهشید نونهالی، تهران، نشر نی
-زرین‌کوب، عبدالحسین(1387)، بامداد اسلام، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-غفوری‌فرد، عباسقلی(1390)، تاریخ اروپا از آغاز تا قرن بیستم، تهران، انتشارات اطلاعات
-فوره، فرانسوا(1389)، از تاریخ روایی به تاریخ مساله‌محور، چاپ‌شده در تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
-فوگل، اشپیل(1387) تمدن مغرب زمین، جلدم دوم، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، انتشارات امیرکبیر
-فی،برایان(1383)، پارادایم‌شناسی در علوم انسانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
-کالینگوود، رابین جورج(1390)، اصول تاریخ، ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی، تهران، نشر نی
-کالینگوود،رابین جورج(1389)، مفهوم کلی تاریخ، ترجمه علی‌اکبر مهدیان، تهران، کتاب آمه
-گارتنر،ر.واین(1372)، تبیین تاریخی، چاپ‌شده در علم‌شناسی فلسفی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، موسسه مطالعات تحقیقات فرهنگی.
-گالی، و.ب(1389)، روایت و فهم تاریخی، چاپ‌شده در تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق
-لمون، ام.سی(1389)، ساختار روایت، چاپ شده در تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق
-لوید، کریستوفر(1379)، تبیین ساختارهای اجتماعی و اقتصادی، چاپ‌شده در فلسفه تاریخ، روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران طرح نو
-لیتل فیلد، هنری ویلسون(1395) تاریخ اروپا از 1815 به بعد، ترجمه فریده قره‌چه داغی، تهران انتشارات علمی و فرهنگی
-لیتل، دانیل(1388)، تبیین در علوم اجتماعی،ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، انتشارات صراط
-مارتین، والاس(1395)، نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران، انتشارات هرمس
-مردیها، مرتضی(1396)، فضیلت عدم‌قطعیت در علم شناخت اجتماع، تهران، نشر ثالث
-مک رایلد، دانلد و تیلور، آورام(1397)، نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی، ترجمه محمد غفوری، تهران، انتشارات سمت
-مکالا، سی بی‌ین (1387)، بنیادهای علم تاریخ، ترجمه احمد گل‌محمدی، تهران،نشر نی
-میرهاشمی، علی و مزینانی، سید‌علی (1398)، «طلوع تفرد و فرهنگ در تاریخ‌نگاری جنگ؛ از جنگ جهانی دوم تا آغاز قرن بیست و یکم»، فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ، دوره دوم، شماره سوم، پیاپی 9، صص 113-136.
-نیگل،تامس(1389)، در پی معنا، ترجمه سعید ناجی و مهدی معین، تهران، هرمس.
-وابنگارتن، رودولف.ه(1375)، تبیین تاریخی، چاپ‌شده در فلسفه تاریخ، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-والش، دبلیو.اچ(1363)، مقدمه‌ای بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاالدین علایی طباطبایی، تهران، امیرکبیر
-وایت، هایدن(1389)، متن تاریخی به‌مثابه فرآورده‌ای ادبی، چاپ‌شده در تاریخ و روایت، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق
-همپل،کارل جی(1396)، کارکرد قوانین عام در تاریخ، چاپ‌شده در داستان معرفت تاریخی در سه پرده، ترجمه رضا وسمه‌گر، تهران، انتشارات دنیای اقتصاد