تبیین انگیزه‌های جنگ‌های صلیبی متأخر بر مبنای دو صلح‌نامه بیبرس و قلاوون مملوکی با صلیبیان (شهسواران مهمان‌نواز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، تهران، ایران

3 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

در نیمه­ی دوم سده هفتم هجری، سلسله جنگ‌های ممالیک مصر برضدّ آخرین حاکمان صلیبی شام به شکست‌های صلیبیان و برچیده شدن بیشتر پایگاه‌های آنان از شام انجامید؛ طی این جنگ­ها، دو صلح­نامه‌ میان طرفین منعقد شد. تحلیل انگیزه‌های این دوره از جنگ‌های صلیبی برمبنای این دو صلح­نامه مسأله اصلی این پژوهش است. این صلح­نامه­ها میان دو سلطان مملوک یعنی َبیبَرس (حک: 658- 676ق) و قَلاوون (حک: 678- 689ق) با دسته‌ای از صلیبیان موسوم به شهسواران مهمان‌نواز یا بیت الاسبتاریه بوده است و متن آن­ها در نهایه الأرب نویری (677 – 732ق) و صبح الأعشی قلقشندی (756-791ق) آمده است. روش این پژوهش تاریخی– تحلیلی است و شیوه آن کتابخانه­ای یعنی مراجعه به متن صلح­نامه­ها در این دو منبع و بهره­مندی از سایر منابع مرتبط تاریخی و نیز پژوهش­های این حوزه است. این پژوهش نشان داده است که برخلاف دوره اول جنگ­های صلیبی ­که انگیزه‌های اروپاییان به­عنوان آغازگران جنگ، دینی (مسیحی) روایت شده است، در دوره متأخر، انگیزه‌ها عمدتاً اقتصادی (تجارت)، توسعه­طلبی ارضی و تلاش برای حفظ اقتدار سیاسی- نظامی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

‌ Explaining the Motivations of the Late Crusades Based on Two Peace Agreements between Mamluk Sultans (Baybars and Qalawun) with the Crusaders (the Knights Hospitallers)

نویسندگان [English]

  • Somayyeh Aghamohammadi 1
  • Alireza Ashtari Tafreshi 2
  • Seyedeh Leila Taghavi Sangdehi 3
1 PhD in History and Civilization of Muslam Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Allameh Tabataba`i University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of History and Civilization of Muslim Nations, Zanjan University, Zanjan, Iran
چکیده [English]

In the second half of the 7th century AH, the series of wars between the Mamluks of Egypt against the last Crusader rulers of Syria led to the defeat of the Crusaders and the dismantling of most of their bases in the Levant. During these wars, two peace agreements were reached between the parties. Analyzing the motivations of this period of crusades based on these two peace agreements is the main concern of the present historical-analytical research that besides referring to the text of the peace agreements benefited from other related historical sources and research. These peace agreements were between two Mamluk sultans, i.e., Baybars (658-676 AH) and Qalawun (678-689 AH) with a group of crusaders known as the Knight Hospitallers or Bayt al-Isbataryyah. The agreements have been narrated in Nahayah al-Arab by Nuwayri (677-732 AH) and in a more complete form in Subh al-`A`sha by Qalqashandi (756-791 AH). The findings show that, unlike the first period of the Crusades, where the motivations of the Europeans as the initiators of the war have been narrated to be religious (Christian), in the late period of wars, the motivations were mainly economic (trade), territorial expansionism, and trying to preserve political-military authority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Knights Hospitallers
  • Baybars and Qalawun
  • Subh al-`A`sha
  • Nahayah al-Arab

مراجع

- ابرقوه، رفیع الدین اسحاق بن محمد (1360).  سیرت رسول الله المشهور به سیرة النبی، تهران: خوارزمی.
- ابن اثیر، عزالدین علی بن ابی الکرام (1965). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر-دار بیروت.
- اشپولر، برتولد، جهان اسلام (354). ترجمه قمر آریان، تهران:امیرکبیر.
- ابن عبدالحکم، ابوالقاسم عبدالرحمان بن عبدالله بن عبدالحکم اعین قرشی مصری (1420هـ، 2000م). کتاب فتوح مصر و اخبارها، تحقیق محمد الحجیری، بیروت: دارالفکر.
- ابن فرحون، ابراهیم بن علی یَعمری (1996/1417). الدیباج المذهب فى معرفة اعیان علماء المذهب، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
- ابن حبیب، حسن بن عمر(1976). تذکره النبیه فی ایام منصور وبنیه، الجزء الاول، دارالکتب.
- ابن هشام، عبد الملک (بی‌تا) . السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت: دارالمعرفة.
- پارسا، مهدی (1393). «پشت دروازه های شهر؛ جنگ و صلح میان شهرها». سوره اندیشه، اسفند 92 و فروردین 93، شماره 74 و 75،صص 263-267.
- پول، لین، استانلی و دیگران (1389). تاریخ دولت‌های اسلامی و خاندان‌های حکومتگر، ترجمه صادق سجادی، تهران: تاریخ ایران.
- چلونگر، محمد علی و شاهمرادی، مسعود (1395). دولت‌های شیعی در تاریخ، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- حتی، فیلیپ (1380). تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- حسن ابراهیم، حسن (1376).  تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات جاویدان.
- خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر، تهران: خیام.
- رانسیمان، استیون (1371). تاریخ جنگ‌های صلیبی، منوچهر کاشف، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- رضا، سید حسن (1987). الصلیبیون و آثارهم فی جبل عامل، بیروت: دار مصباح الفکر.
- سید العزیز، سالم (بی‌تا). تاریخ نیروى دریایى اسلام در مصر و شام، قم:مرکز تحقیقات اسلامی سپاه.
- صفدی،  صلاح الدین خلیل بن أیبک بن عبد الله (1420ق./ 2000م). وافی بالوفیات،  المحقق: أحمد الأرناؤوط، جلد 10، دار إحیاء التراث: بیروت.
- صمیمی، مینو (1914). محمد(ص) در اروپا، ترجمه عباس مهرپویا، تهران: انتشارات اطلاعات .
- طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، تصحیح، احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی.
- طبری، علی بن عبدالقادر (1416). الأرج المسکى فى التاریخ المکى و تراجم الملوک و الخلفاء،  مکه مکرمه: المکتبه التجاریه
- عصام محمد، شبارو (1394). دولت ممالیک و نقش  سیاسی و تمدنی آنان در تاریخ اسلام،ترجمه شهلا بختیاری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409).  کتاب العین، قم: هجرت.
- فیاض، علی اکبر(1388).  تاریخ اسلام،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- قلقشندی، احمد بن علی بن احمد (1340هـ. 1922م). نهایة الارب فی فنون الادب، دارالکتب المصریة بالقاهرة.
- کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ (1393). تاریخ نوشته های جغرافیایی، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
- گرابار، الگ (1379). شکل­گیری هنر اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- گروسه، رنه (1377). تاریخ جنگ‌های صلیبی، ترجمه ولی الله شادان، تهران: نشر فرزان.
- لاپیدوس، ایرام (1394). تاریخ جوامع اسلامی، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد: پژوهشهای آستان قدس رضوی.
- لمبتون،آن‌کاترین‌سواین‌فورد (1378). تاریخ اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران:امیرکبیر.
- مایر، هانس (1371). جنگ‌های صلیبی، ترجمه عبدالحسین شاهکار، شیراز: نشر دانشگاه شیراز.
- مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت:دارالکتب العلمیه.
- مطوی، محمد العروسی (1945م-1374) .الحروب الصلیبیه فی المشرق و المغرب، تونس: دارالکتب الشرقیه.
- مقریزی، تقی‌الدین احمد (1997م). السلوک لمعرفۀ دول الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطـا، بیـروت: دارالکتب العلمیۀ.
- میرصانعی،  محمدعلی (1396). بررسی تاریخی زمینه‌های اجتماعی و فکری آثار یوحنا دمشقی، پژوهش نامه تاریخ تمدن اسلامی، سال پنجم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان ،صص 295- 317.
- نویری، شهاب الدین احمد بن عبدالوهاب (1424 هـ./ 2004م). صبح الاعشی، تحقیق عبدالمجیدتر الحسینی، دارالکتب العلمیة: بیروت-لبنان.
- نعیمی، عبد القادر بن محمد (1410). الدارس فی تاریخ المدارس، بیروت-لبنان، دارالکتب العلمیه.
- هولت، آن و دیگران (1381) . تاریخ اسلام پژوهش کمبریج، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- ویت، گاستون (1365). قاهره شهر هنر و تجارت، ترجمه محمود محمودی، تهران: علمی و فرهنگی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار