نقش و تأثیر زنان در جنگ‌های دوره‌ی مغول بر اساس تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

در طول تاریخ، جنگ به عنوان پدیده­ای اجتماعی عموماً امری مردانه بوده و با نقش­آفرینی فعال مردان در خط مقدم آن گره خورده است؛ و زنان و کودکان در آن بیشتر جایگاه قربانیان بی­گناه را دارند. در تاریخ ایران عصر مغول این جایگاه انفعالی زنان، متأثر از برابری نسبی زن و مرد در فرهنگ ترکان، تا حدی بر هم خورده است. برهمین اساس، پژوهش حاضر به شیوه­ی توصیفی- تحلیلی، به بحث زنان در جنگ­های این دوره بر اساس تاریخ جهانگشای جوینی پرداخته است؛ تا دریابد نقش فعال یا انفعالی زنان در جنگ­های عصر مغول تا چه میزان و چگونه بوده است. بر اساس نتایج، نمودهای حضور زنان در جنگ­های ذکر شده در تاریخ جهانگشای جوینی را می­توان به دو کلان روایت  زنان قدرتمند و زنان تحت سلطه تقسیم کرد که در اشکالی چون حضور و تأثیر مستقیم خاتونان سلطه­گر و زنان جنگاور؛ و نقش­های غیرمستقیمی چون همسران سیاسی، همسر-گروگانها، کنیزان تصاحب شده و ابزار لذت­جویی در جنگ­ها منعکس شده است. همچنین جوینی در مقام یک مورخ ادیب، برای نقل زیبایی­شناسانه­ی جنگ­ها، طنز انتقادی-سیاسی نسبت به حاکمان بی­کفایت یا بیان کلیشه­های فرهنگی و تعریض به رجال سیاسی خائن، بعضاً از زنان استفاده­ی نمادین و ادبی-هنری داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role and Influence of Women in Wars of the Mongol Period based on Tarikh-i Jahangushay-i Juvayni

نویسنده [English]

  • Zahra Rajabi
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

Throughout history, war as a social phenomenon has generally been a male affair, tied to the active role of men in the front line; and women and children have been mostly innocent victims of wars. In the history of Iran during the Mongol period, this passive position of women, affected by the relative equality of men and women in the culture of the Turks, has been disrupted to some extent. The present study has discussed the discussion of women in the wars of this period in a descriptive-analytical way based on Tarikh-i Jahangushay-i Juvayni to find out how and to what extent the active or passive role of women in the wars of the Mongol era have been. Based on the results, the manifestations of women's presence in the wars mentioned in Tarikh-i Jahangushay-i Juvayni can be divided into two macro narratives: powerful women and dominated women, reflected in forms such as the presence and direct influence of domineering women and warrior women; as well as indirect roles such as political wives, wives-hostages, captured maids, and pleasure tools. Moreover, as a literary historian, Juvayni has occasionally used the presence of women in wars with a symbolic and literary-artistic function to narrate wars aesthetically, to express political-critical humor towards incompetent rulers, to express cultural stereotypes, and to criticize traitorous politicians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mongol era wars
  • woman
  • Tarikh-i Jahangushay
  • Ata-malek Juvayni

مراجع

  • -             اقبال، عباس (1376). تاریخ مغول و اوایل ایام تیموری، تهران: نشر نامک.

    -             بارتولد، واسیلی ولادیمیرویچ (1366). ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، ج2، تهران: آگاه.

    -             بیانی، شیرین (1371). دین و دولت در ایران عهد مغول، ج2، تهران: نشر مرکز دانشگاهی.

    -             بیانی، شیرین (1382). زن در ایران عصر مغول، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

    -             پیرنیا، حسین (1395).ایران باستان، ج1، چ5، تهران: نشر نامک.

    -             جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی، تهران: نشر شیرازه.

    -             جوینی، علاءالدین عطاملک (1378). تاریخ جهانگشای جوینی، دوره 3 جلدی، به کوشش و تصحیح محمد قزوینی، تهران: نقش قلم.

    -             حسین‌پور، علی (1385). «کاریکلماتورنویسی»، رسانه، شماره 28، صص 98ـ104.

    -             روحانی، مسعود و علی­پور، محمد (1394). «سیمای زنان در تاریخ جهانگشای جوینی»، زبان و ادبیات فارسی (نشریه سابق دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز)، سال 68، شماره 223، صص 83-108.

    -             روسک، جوزف (1350). مقدمه­ای بر جامعه­شناسی، ترجمه­ بهروز نبوی. تهران: کارنگ.

    -             زرین­کوب، عبدالحسین (1381). نامور نامه، تهران: سخن.

    -             فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دایره‌المعارف اسلامی.

    -             فروزانفر، بدیع الزمان (1383). تاریخ ادبیات ایران، بعد از اسلام تا پایان تیموریان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    -             طلوعی، محمود (1370). زن بر سریر قدرت، چ2، تهران: انتشارات اسپرک.

    -             نرشخی، محمد بن جعفر (1351). تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد بن محمدنصر قباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تهران: چاپ مدرس رضوی.

    -             همتی، شهریار؛ سلیمی، علی و قبادی، مصیب (1392). «افسانه­ی زرقاء یمامه در شعر عزالدین مناصره و أمل دنقل (مقایسه خلاقیت دو شاعر در مضمون آفرینی در شعر پایداری)»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عرب)، سال چهارم، ش 12، صص 235-249.

    -             یعقوبی، احمدبن اسحاق (1371). تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج2، چ6، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    • Broad bridge, Anne. F (2018). Women and the Making of the Mongol Empire. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
    • Robin, Fox (1984). Kinship and Marriage: An Anthropological Perspective, London: Cambridge University Press.
    • Kahn, Paul, trans (1988). The Secret History of the Mongols: The Origin of Chingis Khan, Boston, USA: Cheng & Tsui Company.
    • Qingzhi Zhao, George (2001). Marriage as a Political Strategy and Cultural Expression: Mongolian Royal Marriages from World Empire to Yuan Dynasty, Toronto: University of Toronto.
    • Melyukova, Anna. I (1990). The Scythians and Sarmatians, in: The Cambridge History of Early Inner Asia, Edited by Denis Sinor, London: Cambridge University Press, pp 97-117.
    • Sneath, David (2007). The Headless State: Aristocratic Orders, Kinship Society, and Misrepresentations of Nomadic Inner Asia, New York: Columbia University
    • Weatherford, Jack (2010). The Secret History of the Mongol Queens: How the Daughters of Genghis Khan Rescued His Empire. New York: Crown Publishers.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار