جایگاه قاپی‌قولوها در ساختار انتظامی عثمانی تا ایجاد ضبطیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22034/hsow.2024.2015329.1513

چکیده

قاپی­قولوها یا غلامان دربار عثمانی، مهم‌ترین نقش‌آفرینان ساختار حکومتی عثمانی بودند که اگرچه جایگاه و وظایف نظامی آنان نمود بیشتری یافته است، در بخش‌های دیگر نیز نفوذ چشمگیری یافتند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به روحیه‌ی تمامیت‌خواهانه‌ی قاپی‌قولوها (به‌ویژه در پایتخت عثمانیان)، تا برآمدن نیروی ضبطیه یا پلیس عثمانی و کناررفتن قاپی‌قولوها، این گروه نسبت به وظایف انتظامی و امنیتی، چه رویه‌ای را اتخاذ کردند؟ بر اساس این پرسش، تلاش خواهد شد تا با توجه به توصیفی – تحلیلی بودن نوع پژوهش حاضر، با تکیه بر مطالعه‌ی کتابخانه‌ای، به بررسی جایگاه قاپی‌قولوها در تشکیلات انتظامی عثمانی تا برآمدن نهاد ضبطیه به عنوان مساله‌ی پژوهش پرداخته شود. با بررسی داده‌ها، مشخص شده است که سه گروه جبه‌جیان، توپچیان، بوستانچیان بیش از هر چیز در حوزه‌ی انتظامی مراکز استقرار نیروهای خود در استانبول فعال بودند و از این حیث، نسبت به ینی‌چریان با محدودیت‌هایی، فعالیت می‌کردند. ینی‌چریان، بر خلاف سه دسته‌ی پیشین، توانستند با قدرت، بر غالب بخش‌های امنیتی و انتظامی پایتخت و حتی ایالات چیره شوند که این چیرگی، تا زمان برچیده شدن ینی‌چریان و متعاقب آن، برآمدن پلیس عثمانی یا ضبطیه تداوم داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Status of Kapıkulus in the Ottoman Dicsiplinary Structure Until the Rise of Zaptiye

نویسنده [English]

  • Taher Babaei
Assistant Professor, Department of History and Civilization of Muslim Nations, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Kapıkulus or the slaves of the Ottoman court were the most important actors of Ottoman administration that although their military duties have become more visible, they gained a lot of influence in other sectors as well. The main question of this study is that given the totalitarian spirit of the Kapıkulus (especially in the Ottoman capital), until the establishment of Zaptyiye or the Ottoman police and the extinction of Kapıkulus, what policy this group adopted regarding law enforcement and security duties. Based on this question, this research aimed to investigate the status of Kapıkulus in the Ottoman disciplnary organization until the establishment of Zaptiye, using a descriptive-analytical method based on data from library sources. The findings of the research show that Cebeci, Topçu and Bostancı were more than anything else active in the deployment centers of their forces in Istanbul, and in this respect, they operated with limitations compared to the Janissaries. Unlike the previous three groups, the Janissaries were able to dominate most of the security and discplinary departments of the capital and even the states, and this dominance continued until the extinction of the Janissaries and the rise of the Ottoman police or Zaptiye.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ottoman rule
  • Kapıkulu
  • Janissary
  • disciplnary organization

مراجع

  • اسعد افندی، محمد (1237ق). اُسّ ظفر، بی‌جا: مطبعه سلیمان افندی.
  • اوزون چارشیلی، اسماعیل حقی(1380). تاریخ عثمانی، ترجمه وهاب ولی، ج1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • اولیاچلبی، محمدظلی بن درویش(1314ق). سیاحتنامه، طابعی احمد جودت، ج1، استانبول: اقدام مطبعه سی.
  • بابائی، طاهر(1401). «ضبطیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج 30، صص 321- 322.
  • جوادپاشا، احمد(1299ق). تاریخ عسکری عثمانی، استانبول: قرق انبار مطبعه سی.
  • حضرتی، حسن و طاهر بابائی(1390ش). «تحولات سگبانی در دیوانسالاری عثمانی»، دوفصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، ش 14، صص 97- 111.
  • سامی، شمس الدین (1371ق). قاموس ترکی، چاپ احمد جودت، ج2، بی‌جا: مطبعه اقدام.
  • شاو، استانفورد.ج(1370ش). تاریخ امپراتوری عثمانی و ترکیه جدید، ترجمه محمود رمضان زاده، ج1، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  • شوکت، محمود(1325ق). عثمانلی تشکیلات و قیافت عسکریه‌سی، ج1، بی‌جا: مطبعه مکتب حربیه.
  • شکری، محمد(1328ق). بحریه مزک تاریخچه سی، استانبول: مرتبین عثمانی مطبعه‌سی.
  • عین علی افندی(1280ق). قوانین آل عثمان در خلاصه مضامین دفتر دیوان، بی‌جا: تصویر افکار.
  • قوجی‌بک، [مصطفی]، (1277ق). رساله، بی‌جا: طبعخانه موسیو واطس.
  • وفیق‌بک، عبدالرحمن(1328ق). تکالیف قواعدی، ج1، استانبول: مطبعه قدر.
  • Açık, Turan (2016). "Osmanlı İmparatorluğu’nun 17. yüzyıldaki “alacakaranlığından" bir kesit: Trabzon subaşılarının yerelleşmesi". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. No: 40, 135-149.
  • BektaşÖztaşkin, Özlem (2008). XV-XVII. yüzyıllarda Osmanlı halkı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü İlk ilköğretim Ana bilim dalı, Doktora Tezi.
  • Faroqhi, Suraiya (2004), “Yaya”, The encyclopaedia of Islam, E. J. Brill, vol 11, 301.
  • Hezarfen, Hüseyin Efendi(1998). Telhisül-beyan fi kavanin-i Al-i Osman, Hazırlayan Sevim İlgürel, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • İlgürel, Mücteba(2009). "Subaşı", Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi (TDVİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İşletmesi,vol 37. 447-448.
  • Pakalın, mehmet zeki(1971).Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, vol 1, 2, 3, İstanbul: Milli eğitim basımevi.
  • Sofyalı Ali Çavuş (1992). Sofyalı Ali Çavuş kanunnâmesi: Osmanlı İmparatorluğu'nda toprak tasarruf sistemi'nin hukukî ve mâlî müeyyede ve mükellefiyetleri, haz. Midhat Sertoglu, Istanbul: Marmara universitesi.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı(1988).Osmanlı Devleti Taşkilatından Kapukulu Ocakları, vol 1, 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı(1988). Osmanlı Devletinin Markez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı(1988). Osmanlı Devleti'nin Saray Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار